InfoHub Logo

1971 jyly bitirip kelgen soń Álimbaıdyń alǵash óndiriske ornalasýy Ózen gaz ýchastkesinde bastalǵan. Ol jumysqa ornalasqan ýchastke №2 munaı óndirý kásipshiligimen qatar boldy da, bul eki jumys ornynyń adamdary bir-birimen jıi ushyrasyp qalatyn. Mundaı jerlerde qandaı áńgimeler aıtylatyny belgili ǵoı, olar birinen biri ózderiniń bastyqtary, olardyń minez-qulqy týraly pikirlerdi jıi estıtin. Bul munaı óndirý kásipshiliginiń bastyǵy Amangereı Orynbaev týraly pikirlerdiń sol sebepti de jas maman Álimbaıdyń esinde qalýy túsinikti edi. Bir qyzyǵy, kórshileriniń óz bastyqtary jaıynda aıtqan sózderin tyńdaı júrip, Álimbaı alǵashynda bir qorytyndy pikirge kele almady. Bireýleriniń sózine qaraǵanda, ol bir óte qatal adam, qatty qosyp tastaıtyn bolý kerek, sol úshin kádimgideı renjip bara jatady. Al ekinshi bireýleriniń sózine qaraǵanda ol bir asa qarapaıym jan, onymen kez-kelgen másele tóńireginde emin-erkin sóılesip, jaǵdaıyńdy aıtsań túsinbeıtin kezi bolmaıdy deıdi. Al bastyqtarynyń iskerligi jónine kelgende báriniń de aıtarǵa sózi jetpeıdi. Sóıtip, ózi bir jumbaq adam boldy ǵoı degen oıda júrgen. Kezdesip, jaqynyraq tanysqysy keletin. Onyń oraıyn ómirdiń ózi keltirdi.

Ádette kásipshiliktiń de, gaz ýchaskesiniń de óz adamdaryn tasymaldaıtyn kólikteri bolady. Al áldeqalaı bireýleriniń kóligi buzylyp nemese ózgedeı bir sebeppen kólikteri bolmaı, jaıaý qalyp jatsa, qaısysynyń bolsa da avtobýsyna otyryp júre beretin. Bir kúni gaz ýchaskesi adamdarynyń kórshiler kóligine jarmasýlaryna týra keldi. Jumys kúni aıaqtalyp, úılerine baryp demalýǵa nıettengen bir top adam avtobýs ishin lezde toltyrǵan. Amangereıdi munyń sol joly birinshi ret kórýi.

Ol da jumystastarymen birge úıine qaıtýǵa jınalǵan beti eken. Jolǵa shyǵa bergenderi sol edi, Amangereı kenet avtobýstyń júrgizýshisine:

Anaý kachalkany kórip tursyń ba? Tart solaı qaraı! — deıdi.

Avtobýs dereý joldan shyǵyp, qıralańdaı túsip, júrip berdi. Alǵashynda otyrǵandardyń eshqaısysy eshteńe uqpaı, úrpıisip qalǵan. Sóıtse, jumys jasap turǵan kachalkalardyń bireýi toqtap tur eken. Ne istegeli júr eken dep, bári sonyń qımylyn baǵyp qaldy. Biraq eshqaısysy da jumys kúnin aıaqtap, úıine bara jatqan bastyq adam sol arada sheshinip tastap, kachalkany ózi jóndeýge kirisedi-aý dep kútpegen. Al Amangereı bolsa, ún-túnsiz kúıi, beıne osy jerge tek osy sharýa úshin arnaıy áreń jetken jandaı, qara terge túsip, jumys istep jatty...

Olar sol kúni úılerine ádettegiden áldeqaıda kesh oralǵan. Biraq ol úshin eshqaısysy da renjimegen. Álimbaıdyń da kóńilin ómirdiń bir úlken sabaǵyn alǵandaı, jaıly sezim jaılaǵan. Osy bir kórinis tipti onyń sanasynda óshpes tańba qaldyrǵan sıaqty. Sol kúni tuńǵysh ret adamnyń boıyndaǵy alýan túrli qasıetter men olardyń óz isine qarym-qatynasy, mindet pen jaýapkershilik, iske degen qurmet pen súıispenshilik týraly ushy qıyrsyz bir oılarǵa shomǵan. Múmkin bul aıǵaılatyp aıtyp jatpaı-aq beriletin úlgi-ónegeniń bir kórinisi shyǵar. Ózge bireýge tapsyryp júre berýge bolsa da, ol kisi álgi jumysty oılanyp jatpastan ózi atqara saldy. Bylaı qaraǵanda, keıde tipti onda turǵan eshteńe joqtaı. Al shyn mánine kelgende, bul aradan adamdyq qasıettiń ánsheıinde baıqaı bermeıtin tereń ıirimderi, shynaıy úlgisi kórinis bergendeı... sodan beri Álimbaı da talaı bastyqtardy kórgen eken, ózi de talaı adamdardy jumsap, bastyqtyqtyń dámin tatty. Biraq sol aǵasyna áli kúnge deıin tańdanyp, bas shaıqap otyrýyn qoıa alar emes...

Osy oqıǵadan keıin onyń qandaı adam ekenine kózi jetkendeı boldy. Bul kisi bir sırek kezdesetin parasatty adam eken degen qorytyndyǵa kelip, kórgen jerde ákesindeı syılap turatyn jaǵdaıǵa jetken. Sóıtip júrgende ýaqyt óte berdi, "jas óspeı me, jarly baıymaı ma" degendeı, jas maman Álimbaı da qyzmet babymen ósip, burynǵysynan góri salmaqtyraq jumystar atqara bastaǵan. 1986 jyly muny sol kezde Amangereı Orynbaev bastyq bolyp turǵan Ózen munaı gaz óndirý basqarmasynyń kásipshilikterine óndiristik qyzmet kórsetý bazasyna qyzmetke berdi. Bul Amangereı aǵasynyń tikeleı qaramaǵynda alǵash ret bolýy, iskerligin de, talap qoıǵyshtyǵyn da shet jaǵalaı ózi kórip qaldy emes pe, alǵashynda azdap seskenińkirep, bir Jaǵynan osynyń ózi durys bolar dep, áldeneden úmittenińkirep, aldyna eki udaı sezimmen barǵan. Biraq ne de bolsa sol adamnyń aıtqanyn eki etpeı, oıynan shyǵýǵa talpynýdy, maqsat tutqany esinde. Óıtkeni, óziniń dál sodan qor bolmaıtynyn jaqsy túısingen.

Óndiristik qyzmet kórsetý sehynyń qaramaǵynda ol kezde eki-úsh seh bar edi, sonyń munaı tasymaldaý jumystarymen shuǵyldanatyn sehynyń jaýapkershiligi Álimbaı Jaılashevqa júkteldi. Bul ózi munyń jasap kórmegen sharýasy ǵoı. Ábekeń bárimen tanystyryp, túsindiredi dep kútken. Shynynda da, ol kisi buǵan: "Júr, kettik!" — dep, ilestirip ala jóneldi. Munaı júrip jatqan bálenbaı shaqyrymǵa sozylǵan qubyrlardy boılaı ekeýi kete beredi. Bir kezde toqtap:

— Mine, seniń mindetiń — osy qubyrlardy baqylaý. Osylar jarylyp ketýi múmkin, keıde basqadaı zaqym kelip, maı aǵatyn jaǵdaılary bolady. Solardyń aldyn alý kerek, qajet bolǵan jerlerde jóndeý jasaısyńdar. Áıteýir maı ysyrap bolmaýdyń qamyn jasaýǵa tıissiń, — deıdi de, jıi kezdesýi múmkin keıbir jaǵdaılardy túsindirip, kórsetip berip, ketip qalady. Bárin de uǵyp alǵan sıaqtanǵan edi, Amangereı aǵasy op-ońaı túsindirip bergenniń bárin birazǵa deıin tolyq ıgerip kete almaǵan.

Bir kúni túski úzilis kezinde qubyr jarylyp, maı aǵyp jatyr degen habar keldi de, Amangereı aǵasyna eliktedi me, ózim-aq jasap tastaýǵa bolatyn sharýa ǵoı dep, tartyp ketti. Aldynda kórgeni bar, estigeni bar degendeı, kúrdeli eshteńesi joq sekildi. Biraq olaı aınaldyryp, bulaı aınaldyryp, aqyry eshteńe shyǵara almaǵan. Maı bolsa aǵyp jerge ketip jatyr, munyń qaıtkende de ózi jóndep tastaǵysy kelgenin sezip, eregiske túskendeı, álgi "kiltıpan" tipti til taptyrmady. Aqyry ózge amalyn taba almaı, Amangereı aǵasyna telefon shalýǵa májbúr bolǵany...

— Óziń qaı jerde tursyń?! — dep, ol áýeli turǵan jerin táptishtep surap aldy. Sodan soń ne isteý kerektigin jaılap túsindire bastaıdy. — Dál óziń turǵan orynnan bir metrdeı jerde zadvıjka bar jáne sol shuńqyrda bir som temir jatyr. Endi sony qolyńa al... — osylaısha onyń nusqaýlary birazǵa deıin jalǵasqan eken sol joly....

Bári jóndelip bolyp, aqqan munaı tyıylyp, úıine kelgen soń ǵana Álimbaı bolǵan oqıǵany bastan-aıaq saralap, oısha san ret taldaý jasap, tań-tamasha qalǵany bar. Ózen ken orny tolǵan temir-tersek, basqa-basqa, solardyń qaısysy qaı shuńqyrda qalǵanyn úıde otyrǵan adam qalaı biledi? Eń bolmasa kózimen kórgen sátte esine túsipti dese de shyndyqqa syıǵandaı. Al telefonnyń qulaǵynda, ondaǵan shaqyrym jerde úıinde otyryp, bárin kózben kórip, qolmen ustap turǵandaı aıtyp berý aqylǵa kóp syıa qoıatyn jaı emesteı. "Bul kisiniń basy — kompúter" dep, bas shaıqaıtyndardyń jaıyna bul sol joly ǵana túsingendeı áserde qalǵan. Onyń óz isine berilgendiginiń bir kórinisi ekenin de sol joly uqqan.

Keıinnen ekeýiniń maı daıyndaý jumystarynda da talaı joldary túıisip, qatar júrip qyzmet atqardy. Sońǵy jyldary kórshi turyp, aǵaly-inili bolyp ketti. Álimbaı aǵasy kóp úndemegenmen, ishi tolǵan qazynadaı kórip, sol bir qyzyq minezdi janǵa jaqynyraq júrgendi unatyp turatyn, onyń ózine degen jaqsy sózderine ishi jylyp qalatyn.

Amangereı de muny jek kórmegen sıaqty. Qyzdary turmysqa shyqqanda janyna bas qudanyń biri retinde ylǵı alyp júretin. Osynaý syılastyqtary Amangereı ortalarynan ketkennen keıin onyń otbasyndaǵy bala-shaǵasymen arada jarasymdy jalǵasyn taýyp keledi. Ol Marat pen Bolatqa aǵa, Dámetkenge ini bolyp ketti. "Alla arnasa, osy ekeýiniń barlyq toıyn endi osy aǵasy basqaratyn shyǵar", — deıdi apasy. Al toı bolatyn kúnder de alys emes bolmaýǵa tıis, óıtkeni Marat oqýyn bitirip kelip, qyzmetke shyqqaly ekinshi jylǵa aınalyp barady, ol búginde Jańaózen munaıshylarynyń biri bolyp sanalady. Anasy endi onyń úılený toıyn kútip júr. Bolaty on birinshi klasta oqıdy, qudaı kópsinbesin, túsingen adamǵa eń úlken toıdyń biri sol emes pe.

Iá, Dámetken ananyń qudaıǵa shúkirshilik aıtarlyqtaı jaıy joq emes. Qudaı qosqan qosaǵynan qyz da súıdi, ul da súıdi. Balalary ómirden óz oryndaryn taýyp jatyr, Raýshany da, Raıhany da áke jolyn qýyp, munaıshylyq jolǵa tústi. Qazir biri Qumkólde, ekinshisi Aqtaýda turady, ózderiniń úı-kúıi bar, balaly-shaǵaly. Ózi byltyrdan beri baılanys bólimindegi jeńil-jelpi qyzmetin qoıǵan. "Balam qyzmette, bizge endi sonyń tapqany da jaraıtyn shyǵar. Bolymsyz tabys tabam dep, bir jaqta júrgenshe, úıimde otyryp, qos qulynymnyń as-sýyn durystap bergenim jón emes pe... Onyń ústine burynǵydaı densaýlyq ta joq", — degen onyń sózderiniń ar jaǵynan jazylmaǵan jaranyń orny da kórinip turǵandaı, qaıta-qaıta kózine úıirilip qalatyn jas monshaqtaryna qarap, sony túısinýge bolar edi.

Árıne, tiri adam tirligin jasaıtyny túsinikti ǵoı, biraq ótken kún de eles emes ekenine Dámetken ábden kóz jetkizgen. Eger ótken kún tek eles bolyp óte shyqsa, Amangereıdiń kózin kórgender aınalyp úıirilip bulardyń janynda júrip nesi bar... Ózimen ınstıtýtta birge oqyǵandar qazir on segiz úı bolyp, osy Jańaózen men Aqtaýdyń tóńireginde júr, kúnde bolmaǵanmen, olar da hal-ahýaldaryn surap, habarlasyp turady. Kelip áńgimelesip otyryp, ótken-ketken túrli oqıǵalardy aıtyp, kóńilderin kóterip turady. Sondaı áńgimelerdiń áseri me eken, Dámetken de osy kúnde buryn ózi kóp mán bermegen talaı jaılardy kóńilinde qaıta jańǵyrtyp, eske alyp otyrýdy ádetke aınaldyryp alypty. Balalarynyń bireýin qyzmetine, ekinshisin mektebine shyǵaryp jiberip, úı jınastyryp bolǵan soń az ýaqyt qoly bosaı qalsa, otaǵasynyń zattaryn rettep nemese oıda joqta eskertkish bolyp qalǵan elý jyldyǵyndaǵy beınetaspany qarap kóńilin aýlaıtyny bar. Keıde jaı ǵana qısaıa ketip, oıǵa shomady. Búgin de sondaı bir sáti edi, nege ekeni belgisiz, "Ózenmunaıgazdyń" bas ınjeneri bolyp qyzmetke kirgen kezi esine tústi. Marqum, ózi de bir qyzyq minezdi adam edi ǵoı, munymen ómiri jumys jaıynda sóılespeıtin. Úıge kele las kıimderin laqtyryp tastap, jýyna sala daıyn turǵan tamaǵyn iship alyp, zaldyń sol jaq qaptalynda turǵan dıvanǵa qısaıa ketedi de, telefonǵa jabysady. Jumys basynda qalǵan kezekshilerge áldenelerdi tapsyryp, daýsyn kótere sóılep jatady. Birazdan soń álgi tapsyrmasynyń jaıyn surap qaıtadan habarlasady. Aıǵaılap ursyp, telefonnyń arǵy qulaǵyndaǵy áldekimderdiń jazasyn berip jatatyn kezderi de bolmaı qalmaıdy. Bir ýaqyttarda álgi telefonyn kóterip, joǵarydaǵy jatyn bólmesine ketedi. Biraq onda da tynym alyp jatyp qalmaıdy aý. Telefonmen sóılespeıtin ýaqytynda bularǵa túsiniksiz áldeqandaı bir sqemalardy qarap, temekisiniń tútinin býdaqtata solarǵa úńiletin de otyratyn edi. Sodan tańerteń erte qaıtadan atqa qonady. Túski asqa kelý degen atymen joq.

Birde Dámetken balalarymen birge jeńildeý ǵana daıyndalǵan túski astaryn aldaryna ala bergeni sol edi, Amangereı kelip qaldy. Tańerteń kıip ketken kıimi sonshalyq bylǵana qoımapty. Bul dál qazir kıim daıyndaýdyń qajetsizdigin kóredi de, ózge sharýasyna aınalyp ketedi. Tús qaıta Ábekeń jumysyna qaıtadan ketip qalady...

Sóıtip ol kisi úsh kún boıy túski asqa kelip, tús qaıta qaıtadan ketip qalyp júredi. Dámetken: "Bul nege túski asqa kelip júr eken?" — dep, suraı qoımaıdy. "Jumysynyń reti solaı bolǵan shyǵar, qashan kelip, qashan ketse de óz úıi ǵoı", — dep, júre beredi.

Úshinshi kúni usaq-túıek sharýamen dúkenge shyǵa bergeni sol edi, kórshileri Bıgeldi men Aıymgúl kezdese ketti. Olar muny kórgen boıda qýanyshty únmen jarysa quttyqtaı bastaıdy: "Shalyńnyń qyzmeti qutty bolsyn! Tipti aıtpaısyń-aý tegi", — dep, naz da bildirip qoıady. Bul bolsa ań-tań.

— Qaıdaǵy qyzmetti aıtyp tursyńdar?! Túkke túsinsem buıyrmasyn, — deıdi, bir jaǵynan, tuıyq minezdi eriniń ońaılyqpen eshteńeni aıta qoımaıtyn minezin biletindikten, óziniń myna kisiler aıtyp turǵan jańalyqty bilmeı qalýy da bek múmkin ekendigin de bilip, qysylyp.

— Qoıshy, ári! Nesine jasyrasyń! Shalyń "Ózenmunaıgazdyń" bas ınjeneri bolypty ǵoı, — deıdi kórshisi.

Sóıtse, qudaı qosqan qosaǵynyń túski asty úıden iship júrgeniniń ózindik sebebi bar eken. Bul aıtpaǵan soń qaıdan bilsin... Keshke Ábekeń úıine kelgen soń ókpesin bildirgen.:

— Jumysyń óskenin bireýlerden estidim. Óziń aıta salsań qaıtetin edi? Seniń jańalyǵyńdy bireýden estip, uıalyp qaldym ǵoı...

Sonda jaryqtyq:

— Onyń aıtatyn nesi bar?! Kúnde túste úıge kelip júrgenimnen óziń de bilmeısiń be? — depti ǵoı.

Amangereı Orynbaev eshkimge uqsamaıtyn, eshqashan eshkimniń ústinen shaǵym aıtpaıtyn, dúnıequmarlyǵy joq qybyr etken adam balasyna jamandyq tilep kórmegen, qolynan kelip turǵan shapaǵatty eshkimnen aıamaǵan, eshýaqytta esh janǵa kókiregin kerip, kisimsip sóılemegen, jan balasyna qyldaı qıanaty joq adam bolypty. Maqtanýǵa jany qas, kóp ishinen kózge túsýge qumar emes eken. Qysqasy, ol kisiniń jan dúnıesi pendeshilikten ada, alla ózine bergen azǵantaı ǵana nápaqany mise tutyp, esh jannyń kóńilin qaldyryp, kóz alartpaǵan. Múmkin jer betindegi perishteler de osyndaı-aq bolar. Alaıda janyn perishtedeı taza ustaǵan adamdarǵa Jer betinde ómir súrý qalaı qıyn ekenin oılap kórgenińiz bar ma? Adam júregi neden azap shegedi? Ony jel ótindegi japyraqtaı qaltyratatyn ne? Menińshe, jany taza adamdar eń aldymen ádiletsizdikten, jazyqsyz aıyptaýlardan, jala men ósek-ótirikten zardap shegedi. Al eger onyń eńbegi ornymen eskerilmeı jatsa, ol otyratyn tórlerde jolyn tapqan jylpostar shaljısa, ol taǵynýǵa tıisti marapat belgileri tyrnaǵyna tatymaıtyn bireýlerdiń omyraýynda jarqyrasa, mundaı jaılar jańa aıtyp otyrǵan jany taza adamdardyń bárin birdeı beıtarap qaldyrady deý durys emes shyǵar. Árıne, óziniń juldyzdy shaqtaryn tózimmen kútip, pendeshiliktiń topan sýlarynan ózin árqashan joǵary ustaı alatyndar da bar. Biraq ondaı dinine berik, óziniń rýhanı bıiktiginen nár alyp, yryń-jyryńǵa boı aldyrmaıtyndar neken-saıaq ekenin de aıtpaýǵa bolmas. Al Amangereı Orynbaev júregine túsken salmaqtyń áıteýir tym aýyrlap ketkeni kúmánsiz. Dámetkenniń esinde ásirese jaqsy saqtalǵan Ábekeńniń bas ınjenerlik qyzmetten túsip qalǵan kezi eken.

Sol kúni ol úıge qatty ózgerip keldi deıdi. Jumys jóninen bir páleniń bolǵanyn sezedi, biraq suraýǵa batpaı, janynan jáne kete almaı, qatty qınalady. Bir kezde shaı jabdyǵymen as úıge shyǵyp ketip, qaıtadan kelse, qap-qara bop tútigip, dıvanda otyr eken. Túrinen qatty seskenip, shydaı almaı janyna baryp:

— Ne boldy sonshalyqty, nege qaraýytyp otyrsyń?! — dep, jylap jiberedi. Áıeliniń myna oqys minezinen sasyp qalǵany ma, ol sol arada birinshi ret "jumys taqyrybyna" baryp:

— Meni qyzmetten alyp tastady, — dep, jaýap beredi.

Tútigip otyrǵanyń sol ma edi?! Qaıteıin dep ediń ol qyzmetti?! Bizge seniń dárejeń emes, aman-saý júrgeniń kerek ekenin bilesiń be?! Eki qolǵa bir jumys tabylmaıdy deısiń be?! Tipti bolmasa ana shopyrlyǵyńa qaıtadan bararsyń. Men saǵan bastyq bolyp júrgenińde emes, sol shopyr bolyp júrgenińde kelmep pe edim, — dep, zar jylaıdy. Áıeliniń shyn júreginen shyqqan, rıasyz kóńilmen aıtqan álgi sózderi áser etti me eken, áıteýir osydan keıin Ábekeńniń óńi kirip, kúndegi qalpyna keledi.

Sóıtse, gaz obektileriniń birinde órt shyǵyp, sodan kisi ólimi bolady da, bas ınjener qaýipsizdik tehnıkasyn saqtaýdy qamtamasyz ete almady dep, ony qyzmetinen alýǵa sheshim shyǵarypty. Ol kezdegi Ózen munaı gaz óndirý basqarmasynyń bastyǵy Boranbaev Maqsat degen osy Mańǵystaýdyń jigiti bolatyn (1992-95 jyldary basqarǵan). Jumystyń jaıyn ózgelerdeı jaqsy bilmegenimen, otaǵasynyń syryn biletin Dámetken bul arada aıtylmaı qalǵan ózge bir áńgimeniń de bar ekenin áıel júregimen ábden sezingen. Biraq dál sol sátte ol úshin eń bastysy dúnıedegi ózine qymbatty bolǵan sol bir jannyń jan tynyshtyǵy edi. Sondyqtan da ózge eshteńege de mán bermeı, sonyń qabaǵynda osy álginde ǵana paıda bolǵan ózgeshe bir jyly lepti qýanyshtaǵandaı, bir jaıly sezim qushaǵynda bárin umytqan sıaqtanǵan. Amangereıdiń óziniń álgi bir qylyǵyna súıingendeı, ánsheıinde kóp sózdiligi joq áńgimege sarańdaý jarynyń álgi bir ázirden jan daýsy shyrqyra shyǵyp, munyń kóńiline túsken kirbiń úshin sonshama jan ushyra nıet bildirýi ony shynymen-aq eljiretip jibergen sekildi. Jarty saǵattan soń jany jadyrap, bala-shaǵasynyń ortasynda eshteńe bolmaǵandaı-aq kúndelikti qalpynda otyrǵany Dámetkenniń áli esinde...

Otaǵasy arnaıy sóz qozǵap, bul týrasyndaǵy áńgimeni qaıtadan qozǵatpaǵanymen, "otyz tisten shyqqan sóz otyz rýly elge jaıylady" degendeı, sońynan Amangereıdiń bas ınjenerlik qyzmetten ketýi týraly áńgimeniń jaıyn estigen. Biraq óziniń kóńiline túıip qalǵany, órttiń shyǵýy qazir "baqytsyzdyq oqıǵasy" dep, atap júrgendeı, bas ınjenerdiń iskerlik dárejesine esh qatysy joq jaı sekildi. Bul oqıǵa tek bir "kerek adamnyń" tanysyna qyzmet taýyp berý úshin syltaýǵa qyzmet etken deıdi. Shamasy, Ábekeńe batyńqyrap ketken de osy bir ádiletsizdik bolsa kerek. Óıtkeni ózi syryn jaqsy biletin Dámetken qojaıynynyń anaý-mynaý nársege bola, ásirese óz jónimen istelgen iske qobaljı qoımasyna da senetin. Bir jaqsysy, Orynbaev qyzmetinen alynǵanymen, qyzmetsiz dalada qalǵan joq. Qolynan is keletin adamnyń taptyra bermeıtinin olar da biletin bolý kerek, keıinnen "Ózenmunaıgaz" óndiristik birlestigi bas dırektorynyń orynbasary bolyp ta qyzmet atqardy.

* * *

Ózen ken ornynyń munaı kásipshilikterin aralap kórgenińiz bar ma? Al bizdiń sýretshilerimiz olardy qansha ret beınelep, óndiris peızajdaryn jasady eken?! Jańaózen qalasynan shyqqan boıda kóz aldyńyzdan Mańǵystaýdyń ósimdikke tapshy syr dalasy shyǵady. Mashına ekpinimen turǵan jelge betińizdi tósep, zýlap kele jatasyz, bir kezde jol solǵa qaraı burylady. Endi Sizdi sırekteý ornalasqan kachalkalar bas shulǵı qarsy alyp, óz qoınyna birtindep tartyp bara jatqandaı áserde bolasyz. Olardyń qatary sálden soń jıileı túsedi de, uzyn jolda sizben jarysa alǵa entelegen qubyrlar paıda bolady. Olardyń qatary birnesheý. Birinde — munaı, ekinshisinde — gaz, úshinshisinde kádimgi sý aǵyp jatady. Eger kózińizdi juma túsip, osy úsheýiniń ózińizben jarysa áldeqaıda jónep bara jatqanyn elestetseńiz, aınalańyzdaǵy qalyń kachalkalar ný ormanǵa, qubyrlarda sarqyrap jatqan álgi munaı men sý alqynyp aqqan bulaqtarǵa aınalǵandaı bir áserge bólener edińiz... Odan ári bara berseńiz, jer bederi qubyla túsip, ekpindeı oıǵa qulaısyz. Kásipshilik keńsesiniń jasaǵan úılerine kirip-shyǵyp júrgen adamdardyń kún kúıdirgen júzderin kórip, ózińizdiń áli qońyrqaı tarta qoımaǵan bet júzińizden qymsynǵandaı, tezirek teris aınalyp nemese eshteńe baıqamaǵandaı, olarmen jaıbaraqat áńgime bastap jiberýge asyǵar edińiz... Bul tabıǵat baılyǵyn ıgerýshilerdiń qıyn da qyzyqty eńbegin syrttaı ǵana baqylaǵan adamnyń sózi, sonyń qıalynan týǵan eles dese bolarlyq. Ol osynaý ken oryndaryn ondaǵan jyldar boıy kezýmen tabanyn tozdyrǵan jandar bul aradan ótkende ne oılaıdy eken deseńizshi... Amangereı bul ómirge at izin salǵaly ondaǵan jyldar ótken eken. Osynaý syńsyǵan qalyń kachalkalardyń qanshasy onyń kóz aldynda ómirge kelip, bıleı bastady eken... Osynaý topyraqqa onyń mańdaıynan qansha ter tógildi eken.. Osy jyldar ishinde qansha qubyrdyń jazda aptap qyzdyrǵan ystyq qysta aıaz sorǵan sýyq saýyrynan sıpap, olardyń qansha jyrtyǵyn jamady eken... Ony eshkim de aıta almas, biraq onyń isker saýsaqtary tımegen jer bul mańaıda az deıdi biletinder... Al óndiristiń búkil qarý saılanǵan osynaý dalaǵa qarap, kóz maıyn taýysqan shaqtary qansha der edińiz...

Kemelhan Qatarbaev eske túsiredi. Biz Amangereımen birge oqydyq Ol erekshe zerek bolatyn. Jasy bizden sál eresekteý edi de, qaljyńdap, bir jaǵynan erkelep deýge de bolady, "shal" deıtinbiz. Bir qyzyǵy, osynda qyzmettes bolyp júrgen kezderimizde orys jumysshylar da oǵan at qoıyp, "batá" dep ketkenin kórdim. Mundaı jaǵdaıdyń ózi adamǵa degen qaltqysyz sengen, múltiksiz syılaǵan kezderde ǵana bolatyn sekildi. Ol shynyda da, adam balasyna bolmasyn demeıtin, pendeshilik dertine boı aldyrmaǵan, jany kirshiksiz taza jan boldy. Men ózim kózim kórgen bir jaıdy aıta keteıin: birde munaıshylarǵa mashına bólindi. Ony surap júrgenderdiń arasynda bir orys jumysshysy da bar edi. Bir aıyby iship qoıatyn. Mashına bólinerdiń aldynda ǵana jumysta osy másele jóninen kózge túsip, shý bolǵan. Jigitter sony eske túsirip, ondaı adamǵa mashına berip ne kerek degen áńgimeler aıtty. Sol jerde Amangereı olardy basyp:

— Jigitter, osy qaısymyz ishpeı júremiz?! Ondaı-ondaı kúnáǵa batpaıtyndar kóp emes shyǵar. Al bul kisiniń iship qoıatyny bolǵanmen, isine myǵym. Múmkindik bolyp jatsa bergen jón, — dep mashınasyn bergizdi.

Ol kisiniń bir ereksheligi, ózgelerge osylaısha qajetin alyp berip, ózge máseleleriniń de qolynan kelgenshe oń sheshim tabýyna san ret kómektesip júrse de, ózi úshin eshteńe surap kórmegen.

Al jumysqa kelgende ondaı berilgen, ondaı isker adamdy tabý qıyn. Birde mynadaı bir jaǵdaı boldy: Toqsanynshy jyldardyń ortasy ǵoı deımin, Qaramandybas jerinde bir úlken avarıa boldy. Munaı tasymaldaý sehyna aıdalatyn tusta qubyrǵa maı qatyp qalypty. Kún salqyn bolatyn. Bizdiń munaı úshin qatyp qalý qıyn emes qoı, onyń ústine jıyrma gradýstyq aıaz bolyp turǵan. Tús kezi bolatyn, taǵy da jigitter bar, bárimiz álgi qatyp qalǵan qubyrdyń tóńireginen shyǵa almaı, kóp kidirip qaldyq. Jóndeýshilerdiń bir toby myqshyńdap jumystanyp jatyr, olardyń da aıaz ben yzǵyryqtan ábden tıtyqtap sharshaǵany kórinip tur. Kún keshkirip barady. Sodan bir ýaqytta Ábekeń bizge:

— Mynaý jýyq arada aıaqtala qoıatyn sharýa emes, sheti kórinbeıdi, men osynda qala turaıyn, sender qaıta berińder, erteń osy shamada habar alarsyńdar, dep, basy artyq adamdardyń bárin qaıtaryp jiberdi. Biz bastyqtyń sózin qalt etkizbeı, aýylǵa qaıtyp kettik. Sodan ózi aıtqan kelesi kúni sol ýaqytynda kelsek, ol kisi sol keshegi ornynda otyr eken. Qalaı ekeni belgisiz, ol jóndeýshilerdiń qaı brıgadasy qaı ýaqytta kerek bolatynyn dál biletin. Jáne jóndeý jumystary ábden aıaqtalǵansha, ózi jumysshylardyń janynda bolatyn.

Taǵy da bir este qalǵany, ol eshqashan da jaqsy kólikke minip júrýge nemese ádemi kıinýge áýestenbegen jan. Bas ınjener bolyp júrgen kezinde oǵan jańa jeńil mashına berildi. Sony minip keledi de, kelgen soń jumys oryndaryn aralaýǵa ózi buryn minip júretin eski "KamAZ-yn surap alatyn...

...Qarapaıymdylyq — qandaı tamasha qasıet. Pendeshilikke boı aldyrmaý degen netken myqtylyq. Biraq adamdardyń kóbi osyny túsine tura onyń erejelerin nege ustanbaıdy eken, álde ustanýǵa kez kelgenniń erik kúshi jete bermeı me eken?! Sirá, solaı bolar-aý...

Ózenniń munaı kásipshilikterin Amangereı Orynbaev óziniń bes saýsaǵyndaı bilgen deıdi. Olardaǵy búkil qubyrlar ne sonyń qolymen júrgizilgen, ne sonyń basqarýymen júrgizilgen degen laqap sóz bar. Onyń shyndyǵyna Ábekeńdi biletinder esh kúmándanbaıdy. Mundaǵy sý, munaı, gaz komýnıkasıalarynyń búkil sqemasyn Orynbaev Ózen munaı gaz óndirý basqarmasynda bas ınjener bolyp júrgende sol kisiniń basshylyǵymen jasalypty jáne sol sqema kúni búginge deıin qajetke jaraýda. Toqsanynshy jyldarda kásipshilik komýnıkasıalarynyń sol rekonstrýksıasy osy kúnge deıingi ýaqyt synyna tótep berip qana qoıǵan joq, munaıdy óndirý, daıyndaý jáne tasymaldaý jónindegi jańalyqtardy boıyna sińire otyryp, áli de uzaq ýaqyt basshylyqqa alýǵa qabiletti ekenin kórsetip otyr deıdi onymen birge júrip qyzmet atqarǵan zamandasy İzbergen Orazbaev.

... Sol kúni taǵy da qubyr jaryldy. Munymen shuǵyldaný — basqaratyn kásiporynnyń tikeleı atqarýǵa tıis sharýasy, úzilis mezgili edi, men ınjenerlik-tehnıkalyq qyzmet kórsetý qyzmetkerlerin oryndarynan taba almaı qalyp, Amangereıge telefon soqtym. Sózge kelgen joq sol boıda jarylǵan qubyrǵa baryp, bar sharýany tyndyryp kettik, — dep, eske alady taǵy da İzekeń. Bylaısha aıtqanda, adamdar ózine qalaı sense, oǵan da solaı sengen ǵoı...

Onyń tapqyrlyǵy týraly aıtqan Shaqan Naýshabaevtyń bir sózi bar: yzǵarly kóktem aılarynyń birinde jigitter jospar oryndalmaı, jetpeı turǵan munaıdyń ornyn qalaı toltyrýdy bilmeı, qatty sasady. Sol arada Amangereı bulardy aldynda ǵana jóndeý jumystary júrgen jerge alyp baryp:

— Jigitter, saspańdar. Senderge kerek munaı mynanyń ishinde, — dep, kesilip tastalǵan qubyrdy kórsetedi. Jóndeý jumystary kezinde munaı júrip turǵan qubyrdy keskende balaýyzdy, tez qatatyn munaı odan aǵym ketpeı, ishinde shujyq sıaqtanyp qala beredi. Ony basqalar bilse de, oıyna kele bermeıdi. Álgi jerde jigitter sol boıda ishine sý aıdap, kesilgen qubyrdaǵy munaıdy aǵyzyp alǵanda týra ózderine kerek bop turǵan mólsherde maı alynady. Sóıtip Ábekeńniń tapqyrlyǵy arqasynda jigitter josparlaryn oryndap, kóńilderi jaılanyp úılerine qaıtady...

---