InfoHub Logo

Kim ketpes, ajal jetip, taǵdyr bolsa,
Ómirge ar men namys qolqa salsa.
Máńgilik ómir jasap, ólmegeni-
Batyrdyń el aýzynda aty qalsa.

B.Momyshuly

 

Erlik-birlikte emes, júrekte! Naǵyz er-azamat týyp ósken jerin qadirlep, úlgi tutady.El basyna kún týsa, óz janyn qurban qylyp, ǵumyryn pıda etedi.

Uly Jeńiske 75 jyl tolý mereıtoıyna oraı, Uly Otan soǵysynyń batyry, "Qyzyl Tý" ordeniniń ıegeri, bıyl 99 jastyń shyńyna shyqqan Rysmanov Tólendi atty ardager atamyzdan suqbat alyp qaıttyq.

-Sálemetsiz be, Tólendi ata?! Jaǵdaıyńyz qalaı?

-Raqmet, shúkir, shyraǵym! Ózderiń qalaısyńdar?

-SHúkir, ata.Tólendi ata, siz qaı jerde dúnıe esigin ashtyńyz?

-Men 1920 jyly 21 mamyrda burynǵy Tashkent oblysy, Joǵarǵy Shyrshyq aýdany, Jambyl aýylynda dúnıege keldim.Qańly eliniń týmasymyn.Bes jasymda I.Pananın atyndaǵy mekteptiń tabaldyryǵyn attap, saýatymdy ashtym.Meniń ákem de-Jambyl aýylynyń týmasy.1928 jyly 27 tamyzda baı-kýlaktardy tárkileý týraly zań qabyldanǵannan keıin, ákem Tájikstanǵa jer aýdaryldy.8 jasymda jetim qalǵan bizderdi -anamyz tárbıelep ósirdi.Eńbekke erte jasymnan aralastym.Mektebimdi támamdaǵan soń, kúnkóris qamymen túrli jerlerde qyzmet atqarǵan jaıym bar.

-Soǵysqa qaı jyly qabyldandyńyz jáne qaı jerlerde shaıqastyńyz? Osy jóninde tarqatyp aıtyp berińizshi.Sebebi, sizderdiń erlikterińiz-urpaqqa úlgi...

-1941 jyly 6-shy jeltoqsanda soǵysqa alyndym.Surapyl soǵysqa attanbas buryn otbasymmen qoshtasyp, Tashkentte 10 kúndeı boldym.Otan úshin fashısermen shaıqastyq.Nómiri 1126 atqyshtar dıvızıasynda erekshe qyzmetimmen kózge túsip, sol dıvızıanyń komandıri atandym.Alǵashqy kezeńde jeńil jaraqattar alyp, gospıtálda emdeldim.1941-1944 jyldar aralyǵynda nómiri 1126 atqyshtar dıvızıasynda qyzmet etsem, 1944-1945 jyldary nómiri 1190 atqyshtar dıvızıasynyń qatardaǵy serjanty retinde shaıqastym.1945 jyly Berlın úshin shaıqasta aýyr jaraqattanyp, elime oraldym.Alaıda ,1945 jyly 9 mamyrda Otanymyzdyń jeńiske jetkenin estigende erekshe qýandym.

-Aýyr jaraqat alyp, elińizge oralǵanyńyz jaıynda syr sherttińiz ǵoı.Otanyńyzǵa oralyp, qandaı qyzmetter atqardyńyz, nemen aınalystyńyz?

-Soǵysqa erte jasta shaqyrylǵanymnan, belgili bir maman ıesi atana almadym.Týyp-ósken jerimde aýyl sharýashylyǵymen, mal sharýashylyǵymen aınalystym.1947-1948 jyldary ákimshilikte qyzmet atqardym, poshta qyzmetkeri de boldym.Otbasymdy asyrap-baǵý úshin usaq-túıek jumystardy da qosa alyp júrdim jáne jumys talǵaǵan emespin.Soǵysta birneshe jerden jaraqat alyp, aýyr jumystarmen aınalysý quqyǵynan aıryldym.

-Ata, "Uly Otan soǵysynyń batyry" ataǵy men ordenderińizdi qaı jyly ıelendińiz?

-Berlın úshin shaıqasta vzvod komandıriniń kóńilinen shyqtym, sebebi jaýdyń birnene tsnkileri men ushaqtaryn jaırattym.1942 jyly nómiri 1126 atqyshtar dıvızıasynyń komandıri bolyp júrgen sátimde "Eren erligi úshin" medalimen marapattaldymAl, soǵys aıaqtalǵan soń "UOS Batyry" , "Qyzyl Tý", "Uly Jeńiske 20, 30, 40, 60, 70 jyl" tósbelgileriniń ıegeri atandym.1970 jyldardyń basynda "Uly Otan soǵysynyń II dárejeli " ordenimen, "UOS qatysýshysy " medalimen marapattaldym, qyzym.

-Endi, jeke ómirińizge oıyssaq.Qaı jyly otbasyly boldyńyz?

-Men 1940 jyly, ıaǵnı surapyl soǵys bastalmaı turyp shańyraq kóterdim.Áıelimniń esimi-Erimbetova Azıza.Ekeýmiz 5 ul, 5 qyz tárbıelep ósirip, qanattyǵa qaqtyrmaı, tumsyqtyǵa shoqtyrmaı, oqytyp-toqyttyq.Búginde nemere, shóbere, shópshek súıip otyrmyz.

-Ata, keler urpaqqa aıtar ósıetińiz qandaı?

-Otandy súıińder, úlgi tutyńdar, qurmet qylyńdar.El basyna kún týsa, jaýdyń kózin kurtqansha berispeńder! El-jurt úshin aıanyp qalmańdar.Uly Otan úshin otqa túsińder!

Suqbatyńyzǵa raqmet, ata! Esh ýaqytta aýyrmańyz, aman bolyńyz!
Sizdeı qaıtpas rýhty batyrlary bar-myna bizder shyn baqyttymyz...

Arýjan Samıdın

---