InfoHub Logo

Asan qaıǵy degen jeti jasynda jetim qalǵan bala eken. Solaı bolsa da ósip, er jetkensin batyr adam bolyp, ań aýlap júrgende bir jaqtaǵy elden bir jaqsy qyzdyń habaryn estigen. Sony kórýge baramyz dep mańdaı qoıyp kele jatqanda manaǵy qyz anasyna: «Mama, búgin úıge tórt syrttan keledi. «Adamnyń haty qulaǵy, qustyń haty qıaǵy, ıttiń jez tyrnaǵy, jylqynyń mastek tuıaǵy» degen, úıińdi tazalap qoıarsyń», — deıdi.

Aıtqandaı Asan qaıǵy kórýge sol úıge kelip qalyp, otyrǵansyn qyzdy unatyp, basyndaǵy shashyn sıpaıdy. Sonda qyz turyp ana jerdegi jatqan úlken taı terisi týlaqty bútindeı sıpaǵan eken. «Al, endi bolmas» dep qaıtyp ketken. Sonan úıine kelip anasyna aıtqan:

— Meniń ákem dúnıede ne kásip etip ketti? — dep. Anasy aıtqan:

— Ákeń ań aýlaǵan edi, balyq aýlaǵan edi. Ǵumyry solarmen ótken edi, — degen.

Sonan qasyna joldas ertip, ań aýlap ám balyq aýlap júrgen. Sonda sýdan bir qarmaqqa ilinip altyn sandyq shyqqan eken. Ashyp qarasa, ishinde aıdaı sulý qyz jatyr eken. Sol qyzdy Asan alǵan. Jaraıdy, qyz eshbir aýyz sóz aıtpaǵan. Qalaıda sóılete almaı daǵdaryp, aqyrynda Mysyr shárine barǵan. «Mysyr qyzyǵyna qyzyp sóılemeı qalmaıdy» degen. Mysyrǵa ketken. Mysyrǵa barsa da sóılemegen. Biraq úsh jerde saqyldamaı ǵana jaılap kúlgen. Kúlgenderi mynalar:

Bir adam tuz alyp jatyr eken jalańashtanyp, bular kelip qalǵanda uıalyp, tuzben bir adam áýretin japqan. Sonda bir kúlipti.

Bir kúni bazarda kóp adam júr eken. Sonan bir adam etik saýdalap, qasyndaǵy joldasyna: «Sol etik úsh jylǵa deıin jyrtylmaı shydar ma?» degende bir kúlipti. Sonan soń eki qatyn bir balaǵa talasyp qazyǵa baryp, qazy: «qylyshpen ortasynan shaýyp bólip beremin» dep qolyn kótergende bir qatyn: «Túıe bergen qaraǵym-aı, qaıda júrseń de tek aman júrseń bolar. Endi naǵylaıyn! — dep eńirep júre bergende bir kúlipti. Basqa sóz joq.

Sonan elge kelip, qatyny sóılemegesin arlanyp:

— Mysyrǵa alyp baryp edim, úsh jerde kúldiń. Nege sóılemeısiń? — dep qylyshpen shabarǵa kelgende qyz aıtqan:

— Toqta, batyr, tyńdańyz. Kúlgen sebebim mynaý: tuz alyp jatqan adamdardyń adamnan uıalyp tuzben k...n japqany bek uıat emes pe? Tuz dúnıedegi dámniń eń joǵarǵy darajadaǵy dám edi. Olsyz nárseniń dámi bolmaıtyn edi. Sonymen k..n japqan aqymaqtyǵyna kúldim. Ekinshi,
etik saýdalaǵan adam aıtady joldasyna: «úsh jylǵa jyrtylmaı shydar ma» dep. Ol adamnyń ǵumyry úsh kún ǵana qalyp tur. Pánıdiń qyzyǵyna aldanyp, pendeniń óliminen habarsyzdyǵyna kúldim. Úshinshi, qatyndar balaǵa talasqanda, qazy eki bólip bereıin dep qylyshpen shabam dep qolyn kótergende balanyń óz anasy: «qaraǵym-aı, qaıda júrseń de, aman júr!» dep, naǵyz jany ashyp qoıa berdi ǵoı. Ana janjal qatynnyń bireýdiń balasyn naqaq tartyp alǵanyna kúldim. «Qudaıdan qoryqpasa, adamnan uıalmasa, ótirikpen de maqsatyn etedi eken» dep kúlgen sebepterim osy boldy. Al endi, batyr, meniń sóılemegen sebebim — adamǵa pále tilden edi. Kelgen jyldarymda saǵan esh bir aýyz sóılemesem, taýyp aıtsam — jaqsy, qaterińdi shattandyryp sóılesem — jaqsy. «Ágar da bir kúni jaman aıtsam, bek uıat bolar. Máńgi baqytyma kesel bolar» dep oılap, saqtanyp sóılemegen edim. Áıeldiń eri Qudaıdan sońǵy qojasy ám piri dep edi, pirim dep qorqatyn edim. Sol jaıdan bir bala týǵansha betinen uıatym ketpesin dep edim. Oǵan siz qaratpaı meni qylyshpen shaýyp óltirmekshi boldyń. Amalsyz sóıledim. Jaraıdy endi, oǵan qaratpaı sóılediń. Meni etken ýaǵda, sertimnen taıdyryp, kúnáli ettiń. Al endi sóıleıin. Men sý sultanynyń qyzy edim. On úsh jasymnan túsimde seni kórip, ǵashyq bolyp, saǵan qosylýǵa tilep edim. Jaraıdy, taýyp qosyldym. Biraq sen meni naqaqtan kúshtep, sabyr etpediń. Sońyna qaramaı, jábirlep sóılettiń ǵoı. Taǵdyr solaı bolǵan dúr, endi men senen ketem, ishimde týarǵa úsh aı qalǵan er balań bar. Sony qyryq kúnshilik shólden tabarsyń. Iakı qyryq kúnshilik darıanyń jaǵasynan tabarsyń. Qal da, izdep kúni tolǵanda alyp ket» — dep, — qoı, qosh aman bol, — dep jónelgen, — Maǵan renjime, ózińniń sabyr qylmaǵanyńa renjirsiń, — dep. Qyz qashyp, Asan qýyp, aqyrynda qyz jetkizbeı darıaǵa túsken de ketken. Asan qalǵan. Sonan Asan qaıǵylap qańǵyryp, balasyn izdep, dúnıeniń tórt buryshyn jelmaıamen jeldirtip barmaǵan jeri joq. Asan qaıǵy qaıǵylanǵanda sonan bastap qaıǵylanǵan eken.

---