InfoHub Logo

Ertede bir hannyń qartaıǵansha balasy bolmaǵan soń bala úshin toǵyz áıel alypty. Aqyrynda eń artqy áıelinen bir ul bala bolyp, atyn Asan qoıypty. Bala balıǵatqa tolmaı turǵan ýaqytynda han qatty aýyryp óler halatqa taıanǵan soń ýázirlerin jınap otyryp, mynadaı tapsyrma tapsyrypty:

— Meniń kúnim jaqyndaǵan sıaqty. Sondyqtan ornyma balam Asandy taǵaıyndaımyn! Bul er jetim el bıleýge aýyly jaraǵansha elge basshylyq etip, Asanǵa qamqorlyq etýdi barlyǵyńa, ásirese bas ýáziri saǵan tapsyramyn! — depti. Onan keıin taǵy mynany aıtady: — Ala bıe bar, sonyń bıylǵy qulynyn, úıde bir sary ala tazy bar, sonyń bıylǵy kúshigin, pálen jerde bir báıterek bar, sonyń basyna bir búrkit uıalaıdy. Sonyń bıylǵy balapanyn alyp, asyrap ósirip, osy úsheýin er jetken soń Asanǵa muny da tapsyr! — depti. Sóıtip, han kóp uzamaı ólipti.

Ýázirler aıtqanyn qata qylmaı, er jetken soń áýeli Asandy taqqa mingizip, sonan keıin manaǵy aıtylǵan úsh zatty da tapsyrypty. Qulyn tulpar, kúshik qumaı, balapan qyran bolypty.

Bir kúni Asan kóp ýázirlerimen ańǵa shyǵyp, alystap baryp bir kıik qýady. Keshke deıin qýsa da kıik jetkizbepti. Basqalary qara úzip qalyp, tulpar mingen Asan jetpegenmen, qara úzip qalmaı ymyrtqa deıin qýyp qarańǵy túsken soń, jalǵyz jas bala dalaǵa jata almaı túnimen tań
atqansha, erteń kún batqansha, tipti biraz kúnge deıin el kezdespeı, aıdalaǵa toqtaı almaı, ańyratyp sala beredi.

Birneshe kún ótken soń bala ábden qansyraǵan kezde bir elge kezdesedi. Bir úıden kelip at ústinde turyp sýsyn surap turǵanyn syrtynan hannyń qyzy kórip, túr-nusqasyna qarap, bul tegin adam emes ekenin bilip, bir adam jiberip balany shaqyryp, ordasyna alǵyzyp baǵyp, eki-úsh kún tynyqqan soń, baladan jón surapty. Bala jónin aıtqan soń:

— Jigitim, elińnen óte uzaq ketken ekensiń, eliń osy jerden qyryq kúndik jer. Eki orta elsiz. Basshysyz elińdi tabýyń qıyn. Eger unatsań, men bir aqyl aıtaıyn, — depti.

Asan:

— Maqul, — dep qyz sózin tyńdaıdy. Qyz aıtady:

— Bul — musylman periniń eli. Meniń ákem — osy eldiń patshasy. Men onyń jalǵyz qyzy bolǵandyqtan, meniń erge shyǵý jónindegi erkimdi ákem ózime berip qoıdy. Osy habarmen talaı hanzadalar kelip edi. Biraq olardyń birimen de kelise almadym. Al qazir sen unatsań, men seni
unatyp turmyn. Maqul kórseń, qosylaıyq, — depti. Buǵan Asan da qarsy bolmaǵan soń, qyz dereý ákesine habarlaıdy. Ákesi de qarsy bolmaı, birneshe kún oıyn-saýyqtaryn ótkizip, qyzyn Asanǵa neke qıyp qosady.

Bul jumys jaıǵasqan soń, Asan áıeline eliniń ábiger bolyp jatqanyn aıtyp, endi keshikpeı eline júrmek bolyp aqyldasqan soń, áıeli de qarsy bolmaıdy. Asan bul habaryn han atasyna aıtqan soń, o da qarsy bolmaı qasyna birneshe joldastar qosyp, qyz-kúıeýin attandyrady. Sóıtip, aman eline kelipti.

Ábden áýrelikke túsip jatqan eli joǵalǵan hany kelgen soń úlken toı qylyp, tamashaǵa kirisedi. Biraq osy qýanyshtyń ústinde Asanǵa taǵy bir kóńilsizdik paıda bolady. Onyń áıeli úıine kelisimen mylqaý bolyp jáne qulaǵy da estimeı qalady. Táýip, baqsy-balgerler jaza almaıdy. Bir kúni Asan áıelin ertip bazarǵa barady. Qasyna ertip, bazardy aralap júrgende bir jerde erli-zaıypty eki áıel, eki erkektiń sóılesip turǵan sózine qulaq qoısa, bir áıel turyp:

— Dúnıede biz tórteýmizdeı jany dos, tatý zamandas bolar ma eken? Bizdiń osy tatý dostyǵymyz balamyzdan balaǵa qalyp, máńgilik úzilmes, — depti. Basqa anaý úsheýi de muny quptap, qarqyldap kúlisedi. Sol kezde Asannyń mylqaý kelinshegi jymıyp kúledi. Onan shyǵyp jáne bazardy aralap júrse, bir jerde bireý etik saýdalap tur eken. Ol etikti qymbatsynyp:

— Óte qymbat suradyń, osy etigiń on jyl kıýge shydaı ma? Eger on jyl kıis jarasa, suraǵanyńdy berip alaıyn, —  depti. Mylqaý kelinshek bul sózge de ezý tartyp kúledi.

Asan áıelin ertip úıine kelip, ýázirlerin shaqyryp alyp, májilis saraıyna áıeldi de alǵyzyp bylaı deıdi áıeline:

— Sen osy úıge kelgeli mylqaý bolyp qaldyń, bir túrli keselge jolyqqan shyǵar dep júr edim. Olaı emes, sen jorta istep júr ekensiń. Eger keseliń qıyn bolsa, búgin bazarda dostyqtaryn dáriptegen eki áıeldiń sózine jáne etik saýda qylǵan adamnyń sózine kúldiń. Eger sańyraýlyǵyń ras bolsa, sózdi qalaı estidiń? Shyn syryńdy aıt, bolmasa qazir ólimge buıyramyn, — dep qorqytady. Ýázirleri de:

— Aıtyńyz, — dep ótinedi. Áıel qoryqqanynan sózge kiri sedi, ol bylaı deıdi:

— Meniń keselim joq, jorta etip júrgenim anyq. Óıtkeni bizdiń periniń zańynda periniń qyzy yqtıarymen adamzatqa tıse, sol kúninen bastap qyryq kúnge deıin sóılemeıdi. Eger sóılese, bir túrli baqytsyzdyqqa kezdesedi. Sol tártipti saqtap sóılemegenime búgin otyz toǵyz kún bolyp edi. Erteń shydaǵanda, arǵy kúni ózim de sóıleıtin edim. Oǵan qaramadyń. Endi sózsiz bir baqytsyzdyqqa kezdesemiz. Biraq anaý kisilerdiń sózderine kúlgenimdi aıtaıyn.

Anaý dostyqtaryn dáriptep turǵan eki er, eki áıel tórteýi birimen-biri oınas. Dostyqtary adal júrekpen emes, adam jaqsymen. Bulardyń osy jumystary áshkerelenip, jaqynda birin-biri óltiredi. Al anaý etik saýda qylyp turǵan jigittiń on kúndik qana ómiri bar. Sony bilmeı opasyz dúnıege aldanyp turǵanyna kúlip edim, — deıdi. Sóıtip, qyzdyń jasyryp júrgen ushatyn aty bar eken. Sony minip, «qoı, qosh aman bol!» dep ushady da ketedi.

Asan osy qaıǵyǵa ushyraǵan soń ári-beri oılanyp barlyq mal-múlkin, táj, taqtyn, el-jurtyn tastap, bir jelmaıaǵa minip, áıelin izdep dúnıeni kezýge shyǵady. Sóıtip, Asannyń dúnıeni kezip aralaýyna osy sebep bolǵan eken. Jáne Asanǵa «qaıǵy» degen at osydan keıin paıda bolypty deıdi ańyz.

---