InfoHub Logo

Qaraýyldyń qubyla betindegi erte kóktemde sý jyrymdap ketken jyralardyń ishimen júrip otyryp aýyldyń  kyr betine shyqtym. Sóıtkenshe Janaıdardyń «tss» degen úni estilip qaldy.

— Otyryńdar. Bes-alty bala shóke túsip, jaıǵasa kettik.

— Áne, baqshanyń tý syrtyna shyqty, — dedi sybyrlaǵan Esirjan.

— Támıla ájeıdiń almasynyń dámin aýzynan ketirmesteı jasaıyq, — dedi Almat. Biz kelesi sátti kúttik.

Keshe tústen keıin Aıtjamal táteı bizdiń synyp uldaryn jeke shaqyryp alypn:

— Áı, balalar. Senderge shuǵyl tapsyrma bereıin dep otyrmyn, — dep bárimizge oılana qaraǵan.

— Oryndaýǵa daıynbyz,— dedi bárimiz úshin Almat jaýap berip. Anaý shettegi jalǵyz basty Támıla degen kempirdi bilesińder ǵoı. Balasy malda, qolyndaǵy nemeresi ásker qataryna bıyl ketti,—dedi Aıtjamal.

— Bilemiz, — dedik ár tustan daýystap.

— Yńǵaısyz-aq nárse. Sol adamnyń baqshasyna balalar urlyqqa túsetin kórinedi. Aǵashtardyń butaǵyn syndyryp, beıbereket is jasaıdy eken. Solardy qolǵa túsirip, jazalaý kerek.

— Tek sabap tastap júrmeńder. Bólimshedegi mekteptiń balalarynyń eń eresegi sendersińder ǵoı...

— Aıtqanyńyz oryndalady,— dedi Esirjan.

— Á, aıtpaqshy úlken balalar kezdesip, shataqtasyp júrmeńder.

— Qam jemeńiz. Bir jónin jasaımyz,— dep shýyldastyq biz. Endi, mine, urynyń ústinen túsip otyrmyz.

— «Jasyl jasaqshy» operasıasy bastaldy,— dedim men.

— Jan-jaqtan qorshaıyq

— Qutylyp ketip júrmesin.

Kóıleginiń ishine qyzyl almalardy toltyryp alyp, dál qasymyzdaǵy qorǵannan qarǵyp túskende Turar men Tóleýdiń kózi tas tóbesine shyqty.

— Oljalaryń qutty bolsyn,— dedi Ular.

— Ájemizden surap alaıyq dep edik, úıinde qulyp tur,— dedi mańdaıy tershigen Tóleý.

— Aqyldaryń kireıin degen eken. Ájelerińdi mektepke tekten-tekke aparyp júr ekensińder ǵoı, — dedi Esirjan. Máseleniń mánisine túsingen qos ury únsiz turyp qaldy.

— Qaraýyldyń basyna shyǵamyz. Urylarǵa jaza tartqyzamyz, — dedim men. Balalar túsinbeı meniń betime karady.

— Týh, sony da bilmeı qaldyńdar ma? Atalaryń aıtpaǵan ǵoı. Ertede olar urylarǵa ózgeshe jaza tartqyzypty, — dedim men Esqalı qarttyń birde aıtqan áńgimesin eske túsirip.

— Munyń qyzyq eken. Al, batyrlar alǵa túsińder, — dedi Esirjan qýanyp.

— Tóbeden tómen domalatpaısyńdar ma? — dedi Turar qorqaq kúńk etip. Ekeýi de úshinshi synyp, bizden bir saty tómen oqıdy. Men basymdy shaıqadym. Bul eki ortada Esirjan:

— Qolmen istegendi moıyndarymen kóterý kerek, — dep dúńk etti.

Aýyl mańyndaǵy dóńes tóbe quddy batyrlardyń saýytyndaı bop kórinedi eken. Ánsheıinde onsha mán bermeıdi ekenbiz. Oń jaq beti Kókpekti taýyn qylyshtaı bólip, doldana aqqan Seldeı ózeni, terisi taqtaıdaı jap-jazyq pishendik. Aıtarymdy aıtsam da jazanyń berilý tártibin esime alyp, Esqalı qarttyń áńgimesin jıi-jıi qaıtalaımyn kep.

— Nıet buzylǵan ba, bala-shaǵa teriske ketti me, túsine almadym. Oıpyraı, ózimiz aq qolda ósirgen balamyzdy, qansha bir basbuzar atansa da kóp bolyp jóndep alýshy edik. Turysyńnan aınaldym, Qaraýyl,— degen ol tóbege qarap.

— Halyqtan asqan qazy da, bı de joq. Ádettegideı qos uryny súmireıtip qoıyp, kók maısaǵa jantaıa ketkenimiz sol edi, Ular typyrshyp:

— Áı, Shalqar. Ýaqyt sozýǵa tózim jeter emes. Sý ákelemiz, aǵash jaramyz. Tabyndy qarsy alamyz. Áńgime buzaý emizedi, buzaý taıaq jegizediniń keri bolyp júrmesin.

— Aýyl «aqsaqaldary» tórge shyǵyńdar.

Oý, «Esirjan»,— degen bı ortaǵa shyq, — dedim kádimgideı sustanyp.

— Myna qaýym jurttyń seni qalap otyr.

— Durys, durys,— desti balalar ýádelesip qoıǵandaı.

— Japa shekken adamnyń /árıne, Támıla ájeıdi aıtamyz/ joqtyǵyna baılanysty qaralaýshy Janaıdar men Ular bolsyn. Kelisesińder me, halaıyq, — deımin.

— Bylaı qaýym dóngelene otyryńdar.

— Al jazalylardy ortaǵa ákelińder, — deımin Asqarǵa burylyp.

Balalarǵa tań qaldym. Kádimgideı úlken bir daýly is sheshken úlkenderdeı qabaq túıisip oılana qalypty. Aǵalarynyń áńgimesin anda-sanda bir estip qalǵandary kórinip tur.

— Al, qurmetti halaıyq. Aldymyzda óz aýylymyzdyń qadirli qarıasy Tálıma apaıdyń baqshasyna túsip, almasyn urlaǵan qos ury tur. Endigi másele ekeýine jaza berýimiz kerek,— dedim tamaǵymdy kenep.

— Sóz Ular men Janaıdar «aqsaqaldarǵa» beriledi.

— Joldastar, bul ekeýin qatań jazalaý kerek. Búkil mektebimizdi uıatqa qaldyryp otyr. Onyń ústine ájeı úıde jalǵyz, balalary jumysta, ásker qatarynda,— dedi Ular.

— Men de Ulardyń sózine qosylamyn. Bizdiń atalarymyz, halqymyz urlyqty jek kórgen, — dedi Janaıdar.

— Meniń usynysym bar, — dedi qolyn kótergen Serik.

— Jasalǵan urlyqtyń ornyn toltyrý úshin, ekeýi kúnine bir-eki saǵat Támıla ájeıge kómektesýi kerek.

— Aldymen  bular aıybyn moınyna alar ma eken, — dedi Esirjan daýysyn kenep.

— Moıyndaımyz, — dedi ekeýiniń ornyna Turar kúńgirlep. Ánsheıinde jarqyldap júretin Tóleýdiń túrine qarap aıaısyń.

— Tálıma ájeıden baryp keshirim surasyn, — dedim men.

— Ol ájeni bul ekeýi talaı áýrege salǵan joq pa?

— Durys, — dedi Serik meni qoldap.

— Jaza jeńil bop ketpesin, — dep eskertti Ular.

— Aý, halaıyq. Ekeýiniń bultaqtamaı moıyndaǵanynda eske alaıyq, — dedim men.

— Iá, jer tistep jatyn alsa qaıter edińder, — dedi Serik.

— Qolpashtamandar, túge — dedi Esirjan qabaq túıip.

— Qane, kimniń qandaı usynysy, alyp qosary bar. «Aqsaqaldar» bir-birine qarady.

— Onda qazy óz isine kirisedi, — dedi Esirjan daýysyn kóterip.

— Ádil qazy «aqsaqaldardyń» usynystaryn eskerip, urylardyń qylmystaryn eksheı kele bylaı deıdi. Turar men Tóleý bir aı boıy Támıla ájeıge kómek jasaıdy, keshirim surap, bar qatelikterin moıyndaıdy.

— Qarsylastaryń joq pa? Urylar basyn ızedi.

— Onda qazylyq rásim bitti, — dedi Esirjan.

— Urylar bos.

Mundaı tań qalmaspyz. Urylar ushyp jóneldi. Áýeli, Tálıma ájeıdikine qaraı buryldy.

— Aınalaıyn, atalar-aı. Buzaqylaryń kóp bolyp aqyldasyp, jónge keltirgen-aý. Ne degen aqyldy adamdar, — dedi Esirjan kúrsinip.

— Durys aıtasyń, — dedik biz.

— Atalarǵa uqsasaq jaradyq.

---