InfoHub Logo

Qyzylorda qalasy, úsh tilde oqytatyn mamandandyrylǵan synyptary bar daryndy balalarǵa arnalǵan «Murager» mektebiniń 10 synyp oqýshysy -  Erkin Aıda Erkinqyzy

Jetekshisi: Saılaýova Jamılá Qaıratqyzy tarıh pániniń muǵalimi

Kez-kelgen eldiń táýelizdigi men derbestigin aıshyqtaıtyn birden-bir belgisi ol elordasynyń bolýy. Búgingi Qazaqstan áleýmettik-ekonomıkalyq damý men qoǵamdy qoǵamdyq-saıası qaıta qurý jolyndaǵy nyq senimnen aınymaı júrip kele jatqan, turaqtylyq pen yntymaqty birliktiń týyn tikken memleket. Táýelsiz qazaq eliniń eldigi men tuǵyryniń bıik bolýynyń aıǵaǵy bas qalamyz Astananyń órkendeýimen damýynan kórýimizge bolady. Elimiz almaǵaıyp zamandardy bastan keshirdi, irbir kezeńinde óziniń ordalary boldy. Atap aıtsaq Alash jurtynyń astanasy - Semeıden, Qazaq jeriniń  ortalyǵy bolǵan-Orynbordyn astana bolýy da bir tarıh. Qazaq AKSRniń  qurylyp «Qyrǵyz» degen uǵymynan bastartyp óziniń tól «Qazaq» sózine bastaý alǵan kezeńi 1925 jyldan bastap, « orystyń  týy tigilgen jerde emes, záýlim úıleri, ortalyq jerleri  bolmasada qazaqtyń kıiz úıinen qalansada ortalyq qazaq jurtshylyǵy basym jerde bolýy kerek»-dep S.Sadýaqasovtar atap ketken kıeli meken Aqmeshit keıinnen Qyzylorda ataýy berilip,  astana bolady. 1929 jyldan bastap astana mártebesi Alataýdyń baýraıynan ásemdikpen boı kótergen Almatyǵa turaqtady. 70 jylǵa jýyq Qazaq jeriniń elordasy bolyp, qasıetti Alashymyzdyń qarashańyraǵyna aınalǵan Almaty qazirde elmizdiń ekinshi ortalyǵy bolyp qala beredi.

Bir kezderi qońyraqaı ómir súrip jatqan qalanyń,el ordasyna aınalatynyn eshkim bilgen joq edi. Edilden aıyrylǵan qazaq, Esilden de aıyrylardaı bolyp turǵan eleń-alań kezeńde Elbasynyń batyldyǵymen, kemeńger sheshimimen Eýrazıa tórinde, Saryarqanyń tósinde,zamanaýı Astana boı kóterdi. Elordany Almatydan Aqmolaǵa aýystyrý-bul qazaqtyń óz bıligi óz qolyna tıgen soń, ulttyń bolmys-bitimin saqtap, bolashaǵyn baıandy etý maqsatynda «on oılanyp, toǵyz tolǵanyp» baryp, qabyldanǵan erekshe sheshim boldy. Tarıhı sheshimdi parlament 1997 jyly 6 shildede qabyldady.Osylaısha el orda Almatydan Aqmolaǵa kóshirildi.Birinshi kezekte jumys alańdary belgilendi.Qala aýmaǵy keńeıtilip,bıik ǵımarattar boı kóterdi.Jumysshylar eki aýysymmen jumys istep,bir jyldyń ishinde  saıyn daladaǵy eski qala  jańaryp shyǵa keldi. Dúnıejúzilik sáýletshilerdiń nazary toǵyz joldyń torabynda ornalasqan  Aqmolaǵa aýyp, jas Astananyń qurylysyna úles qosa bastady.

 Elbasymyzdyń jańa Astanaǵa tabany tıgennen bastap,elimizdiń Jas astanasyn  álemniń ádemi astanalarynyn qataryna qosýǵa tyrysty. 1998 jylgy 6 mamyrdaǵy jarlyǵymen Aqmolanyń ataýy Astana bolyp ózgertildi. 1998 jyldan bastap qurylys qarqyny báseńdegen joq,qaıta jańaryp jasaryp keledi. Astana mártebesin alǵaly beri qalada 10mln sharshy metr turǵyn úı salyndy. Álem nazary bizdiń shaharǵa aýyp, ádemi astanalardyń qataryna endi.Qala Qazaqstandaǵy iri bıznes ortalyqqa aınaldy. 2008 jyl 5 maýsym - Qalalyq máslıhat sesıasynyń 16-shy kezekten tys shaqyrylymynda Astana qalasynyń gerbi men týy bekitildi. 2009 jyl - Astanaǵa 31myń 908 adam qonys aýdardy. Bul respýblıka boıynsha eń joǵarǵy kórsetkish bolyp sanaldy.

Kásipkerlik mádenıeti qaryshtap damyp keledi. Elorda eldiń barlyq óńirlerindegi talapkerlerge tartymdy ortalyq boldy. Sonymen qatar búginde Astana halyqaralyq mańyzy bar sharalarda ótkizilýde aldyńǵy qatarda. Myńjyldyqtar toǵysyndaǵy mundaı batyl qadam qazir qaı qyrynan alyp qarasaq ta, durystyǵyn ýaqyt dáleldedi. Qula daladan qubylaǵa bet túzegen, sáni men saltanaty jarasqan, sáýleti talaılardy tamsandyrǵan Elordamyz - Táýelsizdigimizdiń tiregine, ekonomıkamyzdyń júregine, álem elderi bas qosatyn dostyq mekenine aınaldy. Ata-babanyń jan qıyp qorǵaǵan keń baıtaq jerimizdi saqtap qalýdaǵy, Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń erligi zor.

Astana san-túrli arman qıaldardy júzege asyryp, san-qıly taǵdyrlardy toǵystyryp jatqan keremet te kórkem qala. Astana-jastar qalasy. Elorda turǵyndarynyń sanyn elimizdiń barlyq aımaqtarynan bilimge talpynyp, jumys izdep, arman qýyp kelgen jigitter men qyzdar eselep ósirýde.

 Men úshin Astana — eń aldymen, sheksiz múmkindikter mekeni jáne asqaq armandar men bıik maqsattardyń altyn kilti der edim. Bolashaǵyn elordamyz Astanamen baılanystarǵan adamnyń aldynan eki birdeı esik ashylady: biri — ǵylym-bilimge,jańashyldyqqa,ekinshisi —  jańa múmkindikter men jańa ıdeıalarǵa toly jarqyn bolashaqqa degen bastaý. Bul úlken qalada únemi qaınaǵan tirshilik, jumys, alǵa umtylys, ıaǵnı básekelestik óte joǵary, al básekelestik bar jerde ǵana alǵa jyljýǵa, damýǵa múmkindik bar.

Jıyrma jylda  súıikti elordamyz ǵajaıyp shaharǵa aınaldy, álem aldynda bedeli kún sanap artyp keledi.El Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» atty maqalasynda aıtylǵandaı, Astana — búgingi kúni úsh tildiliktiń de damyǵan ortasy, ondaǵy jastardyń kóbi úsh tildiń de qajettiligin,  mańyzdylyǵyn jete túsinedi.

 «Astanada ne joq? Astananyń ózge qalalardan qaı jeri artyq?» degen saýalǵa men bylaı dep jaýap bergen bolar edim: «Astanada janyńa ne kerektiń bári bar jáne onyń artyqshylyqtaryn kóre bilý,paıdalanyp,óz qajetine jumsaı bilý— ár adamnyń óz qolynda».  

Óz basym Otanymnyń astanasy Astanany eshteńege teńgermeımin, dýmany mol, jalyndy jastyqtyń ordasy árdaıym júregimniń túkpirinde. İİ Ekaterına "Qazaqtar ózderiniń kim ekenin bilse, álemdi jaýlap alady" degen eken. Biraq, biz álemdi bilektiń kúshimen emes, olardyń oıy men júregin bastaǵy bilimimizben, elde joq jańalyqtarymyzben,álem tanyǵan Astanamyzben jaýlap alýymyz kerek. Elimizdiń qaryshtap damýyna úles qosý, árbir júregi qazaq dep soqqan urpaqtyń boryshy. Al keleshektiń bastaýy jastar, bizder bilimimiz ben qaırat jigerimizdi ushtastyra otyryp, jańa asýlardy baǵyndyrý úshin qajyrly eńbek etýimiz qajet.  Júregi elim dep soqqan jigerli jastar eliniń damýyna úles qosýǵa árdaıym daıynbyz!

PAIDALANǴAN ÁDEBIETTER TİZİMİ:

1. N.Á.Nazarbaev. «Eýrazıa júreginde». –Almaty: «Atamura», 2005 j.
2. Nazapbaev N.Á. Bolashaqqa baǵdar, rýhanı jańǵyrý. //Egemen Qazaqstan, 2017, 12 sáýir.
3. Aıdosov A., Qalıev Y., Kereev M. «Qyzylorda» Qyzylorda: Tumar  2005 j. 246-b
4. Dospanbetov B., Kereev M., Qyzylorda. «Nursaýlet», 1999
5. Astana». // qoǵamdyq-saıası, tanymdyq jýrnal. –Astana: «Aqarman», 6(43) 2008j.
6. «Astana». // qoǵamdyq-saıası, tanymdyq jýrnal. –Astana: «Aqarman», 2(33)2013j.

---