InfoHub Logo

Kúre joldan edáýir shetkeri jatqan, arnaıy burylyp baryp tóbesinen túspese, kóldeneń kók attynyń kózine túse qoımaıtyn shalǵaıdaǵy bizdiń aýylda orys ataýly bolmaıtyn edi. Bizdiń bala kezimizde qyńqyldap, ata-anasynyń mazasyn ala bergen balany: “Qazir orys alyp ketedi, qoımasań — orysqa berip jiberem!” — dep qorqytyp jatatyn. Orysy bolmaǵasyn, árıne, eshkim oryssha da bilmeıdi, til úırene qoısaq dep talap qylyp jatqandary da shamaly bolýshy edi. Bir apamyzdyń úıine kelgen orys otbasy balalarynyń ózara shúıirkelesip jatqanyn kórip: “Apyr-aı, mynalardyń orysshaǵa júırigi-aı, shúldirledi de ketti ǵoı tipti!”, — dep tań qalǵany da bar deıtin edi estigender. Basqalardan góri jańalyq bitkenge qulaq túrip, “órkenıetke” birtaban jaqyn júretini — Aıt degen aǵamyz, bir kezde “prıkazshık” te bolyp, dúken ustaǵan. Aýdan ortalyǵyna baryp oqta-tekte taýar ákeletini bolatyn. Tanaý astynan mińgirleı sóıleıtin, sóziniń kóbi túsiniksizdeý, onyń ústine, Abaı aıtqandaı “ásemsip, sánsip, bilgensip, bálsip” júretin de adam edi. Bilmeıtinin “bilmeımin” dep te áste aıtpaıtyn. Bilegine jyltyratyp saǵat taǵatyn. “Onysy júrmeıdi”, — deıtin syryn biletinder. Keı-keıde qurdastary qaǵytyp: “Aıteke, saǵat qansha boldy?” — dep surasa, ol kisi qolyndaǵy saǵatyn óp-ótirik silkilegen bolyp, “atańa nálet, toqtap qalǵan ba, nemene, jańa ǵana júrip tur edi” dep, kúnge bir qarap alyp, mólshermen: “saǵat pálen bolyp qaldy-aý deımin”, — degen turǵyda jaýap berip, qastarynan tez-tez basyp óte shyǵar edi. Syrtynan jurttyń kúlip turǵanyn bilse de, bilmegensıtin ádeti jáne bar-tyn.

Sol kisi birde qasynda jasy ózinen edáýir úlken aǵasy Sádýaqas bar, at arbamen aýdan ortalyǵyna bara jatsa kerek. Qalaǵa kire beriste shaǵyn otar qoıdy baǵyp júrgen orys shalyna kezigedi. Kileń bir shujyqtaı bolyp tyrsıa semirip alǵan marqalardy kórip kózi qyzyǵyp ketken Sádýaqas:

— Sen oryssha bilem deýshi ediń ǵoı, surashy mynadan, áneýbir qara qozysyn satar ma eken? — deıdi inisine.

“Oryssha bilmeımin” — deıtin Aıtekeń be, tamaǵyn bir kenep alady da:

— Áı, orıs, kara kozy satasyn? — dep suraıdy ǵoı ózine ǵana túsinikti tilmen mińgirlep.

Orys shaly ańyryp aıdalaǵa qaraıdy, ne oryssha emes, ne qazaqsha emes, “bul ne dep tur” dep tańyrqasa kerek, ekeýine jaltańdap kezek-kezek qaraı beripti.

Sádýaqas ta shydamaı ketip:

— Oý, orysshań osy ma? Munyń qazaqsha emes pe, qudaı-aý! — deıdi ǵoı inisine keıip.

Aıtekeń de saspaıdy. “Qazaqshań ne, qazaqsha aıtsam: “Qara qozyńdy satasyń ba?” — demeımin be” dep aqtalatyn kórinedi.

Taǵy birde aýyl shetindegi jol aıryǵyna salǵan bulardyń baý-baqshasyn basa-kókteı at arbamen ótip bara jatqan jáne bir orys adamyn toqtatyp alyp: “Tam doroga tam poshel, týt doroga týt poshel, maısyz arbań syqyrlap, na ogoroda kýda poshel?” — dep ursyp berse kerek.

Ol Aıtekeńniń: “Áne de jol, mine de jol, tótelep qaıda barasyń?” — degen syńaıly orysshasy eken.

Óz qulaǵymen estidi me, joq pa, áıteýir osy áńgimeni bizdiń aýylda ekiniń biri kúlip aıtyp júretin edi.

Bizdiń de báz-baıaǵy bir orysshamyz jetpeı qalǵan jerde bir-birimizge Aıtekeńniń sol sózderin aıtyp, ózara kúlip alatynymyz bar.

---