InfoHub Logo

İsin kórip ısinip, sózin estip súısinip júretin bir adamdaryń bolady. Sen ony jyǵa tanymaýyń da múmkin, kórseń — kóp ishinde kórgen shyǵarsyń, qol berip, qol alycyp amandasqannan árige uzaǵan tanystyǵyń da joq. Sóıte tura aýyzdan aýyzǵa taraǵan, aýyzdan ańyzǵa aınalǵan árbir isi, áreketine qybyń qana razy bolyp, alǵyrlyǵyna, azamattyǵyna aıyzyń qana: “áp-bárekel-de!” — dep qostaı túsip, qolpashtap otyrasyń. Men úshin sondaı azamattyń biri — Amankeldi Ermegıaev. Bir ǵana emes, biregeıi de bolýy múmkin...

Bizdi qolymyzdan súırep ákep tanystyrǵan eshkim joq. Alǵash ret men ony 1997 jyldyń qońyr kúzinde kórip edim. Bizdiń jaqtyń aǵaıynǵa syıly arys azamattarynyń biri, kórnekti ǵalym-matematık Taıtóleý Ahmetqalıuly jer ortasy jastan asa bergende aıaq asty jastaı qosylǵa jary Zınagúlden aıyrylyp qala bergen. Eseńgirep qalǵan er, shıetteı bala-shaǵa, dármensiz jekjat-juraǵat arasynda bir qora jora-joldas bolyp biz de júrgenbiz. Qaıǵysyna ortaqtasyp, qara kóbeıtkenimiz bolmasa, jón-joralǵy aıtyp, járdem berip jatqanymyz da shamaly

Ólim degen bireýdiń malyn shasha, bireýdiń artyn asha kelip, aldy-artyn oılaı biletin esti adamnyń ózin eseńgiretip tastaıdy ǵoı. Biz biletin alpamsadaı Taıtóleýdiń ózi de bir ýys bolyp shógip, eseńgirep qalǵandaı bolǵan. Sonda suńǵaq boıly, shalt qımyldy bir jigittiń daýsyndaǵy ekpin-jiger, ár nárseni ret-ret, jón-jónimen aıtar suńǵylalyǵy eriksiz ózine qaratqan. Aınala jón siltep, joralǵysyn jasap, úlken qaırat tanytyp júrgenin birden baıqap edim. Buryn-sońdy kórmegen jigitim bolǵan soń, meniń “bul kim boldy eken?” degen ymyma qasymdaǵylar: “Aman ǵoı, Amankeldi Ermegıaev, Tákeńniń ini dosy, qaltasy da qalyń, qaıyrymdy azamat” — desip jatty. Famılıasy aýyrlaý eken, esimnen shyǵyp ketti de, esimi jadymda jattalyp qala berdi.

Araǵa bes-alty jyl salyp, sol Taıtóleýdiń ózi de baqıǵa attandy. Ony jóneltýdiń bar aýyrtpalyǵyn taǵy da sol Amankeldi óz moınyna aldy. Bir jyl boıǵy jol-joralǵysyn atqarýǵa bas-kóz bolǵanyn jáne kórip edik. Kórip qana qoımaı, dosqa degen adaldyqtyń, adamı paryzdy óteýdiń kýási bolǵanbyz. Keıin sol Taıtóleýdiń týǵan apasy Raqysh inisi jaıynda “Ótkenderim men ótkelderim” dep atalatyn kitap jazyp, sol shyǵarmanyń ón boıynda Amankeldige degen sheksiz alǵysyn aıtyp, bir ózi ǵana emes, Taıtóleý áýleti, aǵaıyn-jurtynyń áli kúnge razy ekendigin bildirip otyrypty. Myna myń qubylǵan beıdaýa tirlikte ekiniń biriniń qolynan kele bermeıtin kisilik qamqorlyqqa analyq úlken alǵysyn sypaıy ǵana jetkizipti.

Keıbir álemdi aýzyna qaratardaı, jer júzin jarylqap tastardaı bolyp kúpinip júretin jigitterdiń kisige qol ushyn berýge kelgende ýádesiniń ózi sý aıaǵy qurdymǵa ketip jatatynyn osyndaıda oılaısyń. Al Amankeldi bolsa, sondaılardyń myńyna tatıtyn jigit. Keıin birshama tanysa, bilise kele ózim de Amankeldiniń qazirgi jurt nazarynda júrgen qaltaly azamattardyń qaı-qaısysynan da eńseli, shoqtyǵy bıik turatynyn baıqadym. Sáti túsip az-kem syrlasa qalǵan tustarda onyń maltabar kóp pysyqtyń biri emes, naǵyz ult perzentine aınalǵan, eli men jeri úshin baryn túgel jumsaýdan tartynyp, aıanyp qalmaıtyn birtýar tulǵa ekendigine kózim jete túsken-di. Onyń oqyǵan-toqyǵany da az emes, oıy ordaly, túısigi qordaly jigit ekendigin ańǵarmaý múmkin emes. Áldekimshe buǵyna qalý, bireýlerdiń syrtyna tyǵylyp qalý onda joq. Qaımana qazaqtyń basyna is tússe shaqyrý kútpeı aldymen júgiretin qasıeti bar. Kileń bir qyzý isterdiń ortasynda júredi. Onda da qosaq arasynda emes, daý men damaı, aıtys pen tartystarda kózge oqshaý túsetin azamat. Óz baǵytynyń durystyǵyn isimen de, iskerligimen de dáleldep jatady. Eldiń jaqsylyǵyna aldymen qýanyp júretin aqkókirek azamat ta osy Amankeldi.

Amankeldi Ermegıaev — “Almatyqurylys holdıń” kompanıasynyń prezıdenti. Almaty qalasyndaǵy birshama iri qurylys mekemeleriniń negizinde qurylyp, irilengen, ótkelekterden de, ótkelderden de ótip, qazir san-salaly alyp qurylymǵa aınalǵan kompanıanyń ne istep, ne qoıyp jatqanyn taldap jatýǵa, saralap aıtyp berýge meniń shamam jetpes. Bizge keregi — “Almatyqurylys” mekemesiniń basshysy Amankeldi Ermegıaevtyń bas kóterýge mursha bermeıtin kúndelikti qyzmeti emes, qaıyrymdylyq jolyndaǵy azamattyq tirligi, onyń týǵan jerge, qalyń elge jasap otyrǵan qamqorlyǵy. Búginde Ermegıaevterdi bilmeıtin qazaq joq. Ol áýlettiń abyroıy asqaq, mereıi ústem. Amankeldini jerlesteri maqtan tutady, onyń joq-jitikke qamqorlyq jasap, jábir kórgen adamǵa qushaǵyn keń ashatyn azamattyǵyna tánti bolady.

Amankeldiniń ózi Raıymbek aýdanynyń azamaty. Ol áýlet sonda kóktep, kógergen. Bir zamanda ata-babasy osynda aýyp kelip, turaqtap qalǵan. “Er týǵan jerine” deıdi ǵoı. Endeshe onyń eń aldymen ózi týyp ósken Jalańash aýylyn tikeleı qamqorlyǵyna alýy zańdy qubylys edi. Týǵan jer qaı perzentine bolsa da erekshe ystyq. Kúni keshe kógine aýnap, ózen-kóline shomylyp ósken aımaǵynyń kún sanap gúldene túsýine sózben emes, ispen qol ushyn bere alsaq, odan artyq ǵanıbet bolar ma?! Birimiz “átteń tonnyń keltesi-aı” degizer qol qysqalyǵynan, qoly uzarǵandar bolsa sol baıaǵy baqaı esep enjarlyqtan eshteńe tyndyra almaı júremiz. Tyndyrǵandardy kórip, úlgi alaıyn, úıreneıin derlik ynta men yqylas jáne jetispeı jatady. Óıtkeni, Amankeldi de tapqanyn qaıda jibererin bilmeı júrgen joq shyǵar. Biraq qashanda halqyna qamqor kóńil tanytyp, týǵan jurtynyń jyrtysyn jyrtyp, qolda baryn aıap, aıanyp qalmaıtyn márttigi ony qatarlastarynyń aldyna shyǵara beredi. Merzimdi baspasóz betterinen oqımyn, sol óńir azamattarynyń aýyzeki ártúli áńgimelerinen estımiz, Amankeldiniń týǵan jerine jasap jatqan eńbeginde esep joq eken. Memlekettiń óz qolynan kelmeı jatqan keshegi bir qystalań tusta ózi oqyǵan Jalańash orta mektebin kúrdeli jóndeýden ótkizip, jerge ornalasqan qosalqy sharýashylyǵynyń qaz turyp ketýine múmkindik jasapty. Mektep mańyna myńdaǵan túp shyrsha, basqa da aǵashtar otyrǵyzylǵan. Eki birdeı synypqa ınternetke qosylǵan kompúter ornatylǵan. Júzý baseıni, sport zaly jańadan salynǵan. Jasóspirim sportshylardyń shet eldegi jarystarǵa qatysýyna qajet materıaldyq shyǵynnyń bárin ózi kóterip alypty. Ol osynyń “qaıyrymy bola ma, joq pa?” dep áldekimshe eki shoqyp, bir qaramaıdy. “Qyran balasy alǵanyn aınalasyna shashyp jeıdi” degen qaǵıdany berik ustanǵan ol munyń bárin azamattyq boryshym, elge tıgizgen qolǵabysym dep biledi.

Qazaq bir perzentin basqalarynan aıryqsha jaqsy kórgende: “osy ulym bir tóbe de, ózgeleri bir tóbe” deıdi. Amankeldi týǵan óńirde odan da qaltaly, odan da dáýletti isker jigitter joq emes, biraq bizdiń biletinimiz — solardyń bári jıylyp kelip ázirge Amankeldi tyndyrǵan sharýanyń onnan birin de jasaı almaǵan sekildi.

Ekiniń biri biledi, elimizde ótip jatqan, basy-qasynda Júrsin Ermanov júrgen aıtys ataýly Ermegıaevsiz ótpeıtin boldy. Mine, qansha jyl boldy, Almatyda, Qaraǵandy, Jezqazǵan, Balqash jaǵynda ótip jatatyn aıtys jaıly habarlamadan ámise: “Bas demeýshi — “Almatyqurylys” kompanıasynyń prezıdenti Amankeldi Ermegıaev” dep jatady. Jurttyń qulaǵy da, eti de oǵan ábden úırenip bolǵan. Aıtyssyz Amankeldini, Amankeldisiz aıtysty elestetý qıyn.

Shynynda aıtys óneri sońǵy jyldary óziniń shyrqaý bıigine kóterildi. Qazirgi mádenı tirligimizdi “aıtyssyz” elestetý de múmkin emes. Jurt ne dese, o desin, búgingi tańda halyqtyń eń kóp qyzyǵyp tamashalaıtyny da osy “Aıtys”. Bizdiń bul sózimizge sońǵy kezderi aıtys óneri jaıynda búginginiń ǵulamalary Myrzataı Joldasbekov, Tursynbek Kákishshev, Rymǵalı Nurǵalıevter úzbeı jazyp kele jatqan maqalalar dálel bola alady. Endeshe, sol aıtystyń tartymdy ótýine Amankeldi Ermegıaev az eńbek sińirip júrgen joq. Ásirese, sońǵy birer aı úrdisinen Respýblıka Saraıynda apta saıyn jalǵasyp, “Habar” telearnasy boıynsha tikeleı efırden kórsetilip kele jatqan aıtystarǵa qanshama qajyr-qaırat, ýaqyt pen qarjy kerek deseńizshi. Basqasyn bilmeımin, dál osy aıtys ótkizýge, oǵan demeýshi bolyp, báıge tigýge Amankeldi Ermegıaev basqaratyn “Almatyqurylys” kompanıasynyń (keıin oǵan “Otan” partıasy qosyldy) ondaǵan mıllıon teńge shyǵarǵany belgili.

Qazir “mesenat” sózin jıi qoldanyp júrmiz. Bireý biler, bireý bilmes. Rımniń alǵashqy ımperatory Oktavıan Avgýstyń tusynda Gaı Sılnyı Mesenat degen asa dáýletti adam ómir súrgen. Jasynda saıasatqa belsene aralasyp, ımperatordyń keńesshisi bolǵan. Keıin birjola aqyndar men óner adamdarynyń qamqorshysyna aınalyp, ımperator Avgýstyń aqyl-keńesi boıynsha, ǵumyrynyń bárin qazirgishe aıtqanda demeýshilik, qaıyrymdylyq jolyna arnaǵan. Óshpes óner jasaı biletin shynaıy ónerpazdardyń shyǵarmashylyqtan basqany oılamaı qamsyz tirlik keshýine jaǵdaı jasap otyrǵan. Onyń tusynda ásirese Rım poezıasy kúrt kóterilip, Vergılıı, Torasıı sıaqty aqyndardyń búginge jetken máńgilik muralary dúnıege kelgen. Amankeldi Ermegıaev ta aıtys óneriniń damı túsýine baryn salyp keledi. Bul onyń taza mesenattyq isiniń bir jaǵy bolsa, ekinshiden, birqatar belgili-belgisiz avtorlardyń kitabyn shyǵaryp berýge de sebepker bolǵanyn bilemiz.

Jurttyń bárin qudaı bolmasa eshkim de jarylqaı almaıdy. Sóıte tura torqaly toı, topyraqty ólim degendeı, kópshiliktiń basy qosyla qalǵan jıyndarǵa Amankeldiniń baratynyn biletin adamdar onyń aldyn orap, hat tapsyryp, ońashalap alyp shyǵyp, kómek surap, ótinish bildirip jatady. “Ulyq bolsań kishik bolýdy” ónege tutqan Amankeldi jymıyp kúlip, báriniń kóńilin tabýǵa tyrysyp, jurt arasynan sytylyp shyǵa almaı, shyrmalyp júredi únemi.

Joǵaryda biz tilge tıek etken Avgýst tusyndaǵy Mesenat ta jasynda saıasatpen aınalysyp, ulǵaıa kele el isine aralasýdan múldem qol úzbese de birjola qaıyrymdylyqpen ǵana shuǵyldansa, Amankeldi Ermegıaevtiń dál qazir qyp-qyzyl saıasat órtiniń ishinde júrgen syńaıy bar. Ol qazir elimizdegi eń bedeldi “Otan” partıasy jetekshileriniń biri. Árıne, partıa basshysy Prezıdentiniń ózi. Orynbasarlary qatarynda Parlament spıkeri, keshegi vıse-premerler bar. Ol bul qyzmette múldem shegendelip, temir qursaý ishinde qalǵandaı kórinýi múmkin. Men birer mınýtqa sozylǵan bir áńgime ústinde osy jaıly onyń ózinen de suraǵanym bar edi. Sonda ol: “Bári de kóz aldyńyzda ótip jatyr ǵoı, bizdiki áıteýir el men jerge, zamandastar men bolashaq urpaqqa qanatymen sý tasyǵan qarlyǵashtaı bolsa da paıdamyz tıse degen nıet qoı, betalys nátıjesiz emes, qalǵanyn ýaqyt kórsete jatar”, — dep edi.

Amankeldimen saparlas ta, qatarlas ta júrgen kezderimiz az emes. Sóıte tura áli kúnge sol alǵashqy tanysqan sypaıy dıplomatıalyq qatynastan árige uzap kete qoıǵan emespiz. Onyń ústine Abaıdyń:

Syı dámetpe, berse alma esh adamnan,
Neń ketedi jaqsy óleń, sóz aıtqannan,

— deıtin qaǵıdasyn berik ustanyp kele jatqan jaıymyz bar. Bizdiki bul jerde jaqsynyń jaqsylyǵyn aıtý paryzynan týyndaıtyn shynaıy nıet qana.

---