InfoHub Logo

Azıanyń saıası kartasy men aımaqtary (11 synyp)
Maqsattary: 1. Azıanyń saıası kartasynyń qalyptasýy men tarıhı geografıalyq aımaqtaryn, memlekettik qurylymy jaıly bilim berý.
2. Oqýshylardyń shyǵarmashylyq belsendi ustanymyn qalyptastyrý; qosymsha derek kózderin, ınteraktıvti taqta múmkindikterin paıdalana otyryp ózdiginen jumys jasaý, óz oıyn júıeli erkin aıtý, ózinshe baǵa berý, basty máseleni aıyryp kórsete bilý, alǵan aqparatty ár qyrynan qarastyrý sıaqty daǵdylaryn odan ári damytý.
3. Sabaq kezinde izgilikti, órkenıetti, demokratıalyq qatynasty qalyptastyrý.
Kórnekiligi: Slaıdtar, kartochka boıynsha deńgeılik tapsyrmalar, Dúnıe júziniń saıası kartasy, atlas, oqýlyq.
Pánaralyq baılanys: dúnıe júzi tarıhy.
Sabaq ótkizý ádisi: shaǵyn dáris, suraq - jaýap, kartamen jumys, ózdik jumys, toptyq jumys.

Barysy: İ Uıymdastyrý kezeńi
İİ. Úı tapsyrmasy Shyǵys Eýropa elderi boıynsha geografıalyq dıktant alý.
Eýropanyń eń ortalyǵynda ornalasqan el (Chehıa)
Ońtústik elder toby (Rýmynıa, Bolgarıa, Albanıa, SlovakıaHorvatıa t. b.)
«Koh - ı - nor» kásipornynyń shyǵaratyn ónimi (qaryndash)
Dızeldi poıyzdar men ıkarýs shyǵaratyn el (Vengrıa)
Aımaq halqynyń kópshiligi ustanatyn din (katolık)
1991 jyly ydyraǵan el (Iýgoslavıa)
Shyǵys Eýropa jeriniń klımaty (qońyrjaı kontınentti)
Tas kómir qory shoǵyrlanǵan elder (Polsha men Chehıa)

İİİ. Jańa sabaqtyń jospary:
1. Azıa týraly jalpy málimet.
2. Saıası kartanyń qalyptasý kezeńderi.
3. Tarıhı - geografıalyq aımaqtar, sol boıynsha oqýshylardyń slaıdtary
4. Qorytyndy, bekitý.

Jańa sabaq.
Búgin biz Sheteldik Azıanyń saıası kartasyna sholý jasap, onyń quramyndaǵy memleketter jaıly biletin bolamyz. Biz Azıa jaıly ne bilemiz? Taqyryptyń basynda berilgen qaıtalaý suraqtary arqyly oqýshylardan 7 synypta ótken Azıa jaıly ne biletinderi jaýaptaryn tyńdaý. Karta boıynsha kórsetý; Azıanyń shekarasyn, tabıǵat erekshelikterin, zerttegen saıahatshylar Sh. Ýalıhanov, P. P. Semenov, L. Berg, Marko Polo t. b. zerttegen jerlerin kórsetý.
Dápterge kúndi, jańa taqyrypty jazǵan soń, Azıa jaıly málimetterdi oqýlyq mátinin paıdalana otyryp jazý; Aýmaǵy - 44 mln. km; 40 - qa jýyq el bar; Halqy 3, 6 mlrd. astam.
Taqtada berilgen keste boıynsha Azıanyń ejelgi dúnıeden beri qalyptasý kezeńderi jaıly túsindirý.

AZIA
Ejelgi «ózendik órkenıet»paıda bolǵan. Osydan 4 myń j. buryn Mesopatamıada alǵashqy qalalar bolǵan.
Ejelgi órkenıetti memleketter Vızantıa, Arab halıfaty, Osman ımperıasy t. b.
«Kóshpendi órkenıet» besigi. Qara teńiz ben Sary teńiz arasynda Ejelgi Ǵun memleketi qalyptasqan.

Ózdik jumys: «Sandar sóıleıdi»; Taqtada berilgen jyldar men ǵasyrlar boıynsha Azıanyń saıası kartasynyń qalyptasý kezeńinde orta ǵasyrlardan qazirgi kezge deıingi ózgeristerdi oqýlyq mátini men hrestomatıa boıynsha taýyp jazý.
A/ HH ǵasyrdyń basy -
Á/ İİ D. J. soǵystan soń -
B/ HH ǵasyrdyń ortasy -
V/ 1515 jyly -
G/ HV ǵasyr -
Oqýshylardyń jaýaptaryn tyńdaı otyryp, HH ǵasyrdyń basyndaǵy otarlaý týraly oqýlyqtaǵy 10 - syzbamen tanysyp, sol kezdegi eń otary kóp el Ulybrıtanıa, odan keıin Irlandıa, Fransıa, Portýgalıa ekenin bilip, kartadan kórsetý.
Tarıhı - geografıalyq aımaqtar.
Taqtada kórsetilgen Azıanyń tórt aımaǵyn atap olardy oqýshylar kartadan tabady: 1/Ońtústik - Batys Azıa, 2/Ońt. Azıa, 3/Ońt.- Shyǵys Azıa, 4/ Ortalyq jáne Shyǵys Azıa.

Toppen jumys: Synyp 4 topqa bólinedi. Ár topqa Azıanyń 4aımaǵynan 1 aımaq beriledi. Tapsyrma: Aımaqqa kiretin elderdi oqýlyq sońyndaǵy qosymsha 1kesteni paıdalanyp jáne kartadan taýyp, belgileý, oqýlyq mátininen erekshelikteri men memlekettik qurylystaryn anyqtaý. Úıge aldyn ala berilgen 2 - 3 oqýshynyń daıyndap kelgen slaıdtaryn qorǵaý.

İ top: Ońtústik Batys Azıa quramyna 17el kiredi; Túrkıa, Sırıa, Iran, Irak, Iemen, Aýǵanstan, Izraıl, Kıpr, Lıvıa - respýblıkalar, Saýd Arabıasy – teokratıalyq monarhıa, BAÁ, Katar, Oman, Bahreın, Kýveıt - absolútti monarhıa, Iordanıa - konstıtýsıalyq monarhıa t. b. Ereksheligi - úsh dúnıe bóliginiń toǵysqan jerinde, asa mańyzdy halyqaralyq sý joldardyń toǵysynda jatyr, kópshiligi munaı qoryna baı. Mysaly; Saýd Arabıasy - 35, 4mlrd. t. Iran - 17, 2 mlrd, t. HH ǵasyrdyń İİ jartysynda bul aımaqta ishki ult arazdyǵynan birneshe soǵys órtin týǵyzdy.

İİ top: Ońtústik Azıa - Gımalaı taýynan ońtústikke qaraı 7 el ornalasqan. Jer sharynyń 1, 7 mlrd, qa jýyq halqy turady. aımaqtyń quramy: Býtan - konst. monarhıa, P ákstan, Úndistan - federasıalyq respýblıka, Bangladesh, Maldıv, Nepal, Shrı - Lanka - respýblıkalar. Úndi muhıty jaǵalaýynda memleketaralyq s aýda jaqsy damyǵan t. s. s.

İİİ top. Ońtústik Azıa - Úndiqytaı túbegi men Malaı arhıpelagyndaǵy 11 el kiredi. Vetnam, Indonezıa, Laos, Mánma, Sıngapýr, Fılıppın, Shyǵys Tımor - respýblıkalar, Brýneı - absolúttik, Malaızıa, Taıland, Kambodja konst. monarhıalar. Bul aımaqtyń elderin otarlaý Uly geografıalyq ashylýlar zamanynan bastaldy. Tek İİ D. J. soǵystan soń ǵana táýelsizdikke qol jetkizgen. Asa mańyzdy teńiz joldary toǵysatyn alapta ornalasqan.

İV top: Ortalyq jáne Shyǵys Azıa. Aımaqtyń quramy jáne memleketti basqarý formalary; Japonıa - konstıtýsıalyq monarhıa, KHDR, Koreıa respýblıkasy, Qytaı, Mońǵolıa - respýblıkalar. Sondaı - aq Qytaıdyń arnaıy ákimshilik aýdandary - Gonkong men Aomyn (Makao) ornalasqan. Aımaq elderi uzaq ýaqyt syrqy otarlaýshylar men Japonıa memleketiniń ezgisinde boldy. Tek İİ dúnıejúzilik soǵystan soń táýelsizdikterin aldy.
Toptardyń jaýaptaryn tyńdap, ár toptyń baǵasyn berý.
Azıa elderi boıynsha qyzyqty derekter keltirý:(muǵalimniń sózi)
Indonezıa - Arhıpelag el, ol 13660 araldardan turady. Dúnıe júzindegi eń iri musylman eli bolyp tabylady ( 175mln. )
Bangladesh - halqy eń tyǵyz ornalasqan el. 1 km. sharshy jerge 1054 adamnan keledi.
Koreıa - 1948 jyly ekige bólinip, 38 gradýs s. e. boıymen eki el shekarasy demarkasıalanǵan.
Palestına men Izraıl elderi 1948jyldan beri shekaralary durys bekitilmegendikten, birneshe ret soǵys bolǵan, shıelenisken aımaq.

Qorytyndy: Azıanyń saıası kartasy qazirgi kezde udaıy ózgeristerge túsýde. Aımaq halqynyń ulttyq, dinı quramynyń kúrdeliligi, elderdiń shekaralyq máselesiniń túbegeıli sheshilme ýi, áleýmettik - ekonomıkalyq damýyndaǵy alshaqtyq bul úrdiske ózindik yqpal etýde.

İV. Sabaqty bekitý
1. Taqtada suraqtar: «Durys jaýapty tabyńyz»dep atalatyn tapsyrma boıynsha búgingi sabaqta alǵan bilimderin oqýshylar qaısysy durys ne qate ekenin tabý arqyly anyqtaıdy:
- Azıa - eń úlken dúnıe bóligi. (durys)
- Azıany otarlaý HHǵ. P. P. Semenovtyń saıahatynan bastaldy. (qate, jaýaby - HV ǵ. Vasko da Gama)
- Japonıa, Koreıa - Ońt. Shyǵys Azıa elderi. (jaýaby: Ortalyq jáne Shyǵys Azıa elderi)
- Bahreın, Katar, Kýveıt - absolútti monarhıaly elder. (durys)
- Vetnam, Laos, Mánma - monarhıaly elder (qate, jaýaby - respýblıkalyq)
- Qazaqstanmen shyǵysta shekaralas el - Aýǵanstan (qate, jaýaby - Qytaı)

2. «Sandar sóıleıdi»: 44, 40, 1511, HV, 1948, 7, 17, 1993. Osy sandar boıynsha oqýshylar jaýaptaryn tyńdaı otyryp sabaqty bekitý.
Sandardyń jaýaptary; Azıa dúnıe bóliginiń aýdany - 44 mln. km²; Azıada 40 - qa jýyq memleket ornalasqan; 1511 j. Portýgaldar Malakka túbegin basyp aldy; HVǵasyrda Vasko da Gama Úndistanǵa baratyn joldy ashty; 1948 j. BUU - nyń sheshimimen Izraıl memleketi quryldy; Ońtústik Azıaǵa Gımalaı taýynan ońtústikke qaraı ornalasqan 7 el kiredi.; 1993j. Kambodja memleketi monarhıalyq bılik júıesine kóshti.

V. Baǵalaý
Vİ. Úıge tapsyrma: Taqyrypty oqý, keskin kartaǵa aımaqtar men elderdi belgileý. Azıanyń tabıǵat jaǵdaılary jaıly qosymsha derekter daıyndap kelý

Shyǵys Qazaqstan oblysy, Aıagóz qalasy
Aıagóz aýdandyq bilim bóliminiń
«№4 aralas jalpy orta bilim beretin mektep» KMM
Geografıa páni muǵalimi Turarova Nazgúl Saılaýbekovna