InfoHub Logo

Kózge arnalǵan jattyǵýlardyń sıqyrly qasıetterine sený jáne balany erte damytýǵa tyrysý — onyń kóz janaryna zıan bolýy múmkin.

Siz osy qatelikterge boı aldyryp júrsiz be? Ózińizdi tekserip kórińiz.

Oftalmolog-dáriger, medısına ǵylymdarynyń doktory Igor Aznaýránnyń keńesteri:

Erte damytýmen aınalysý

Sońǵy kezderi balany erte damytý sánge aınalyp barady. Bul óz kezeginde bala densaýlyǵy úshin óte qaterli ekenin ata-ana nazarǵa ala bermeıdi. 3-4 jasynda qalyptasatyn balanyń júıke júıesi de, kórý júıesi de shamadan tys túsetin júktemege daıyn emes. Osylaısha, erte jazý, syzýǵa, oqýǵa beıimdeýdiń saldarynan balada kóptegen kóz aýrýlary týýy múmkin.

Úı tapsyrmalaryn oryndaý kezinde shaǵyn úzilis jasamaý

«Tapsyrmany oryndap bitpeıinshe ornyńnan tapjylmaısyń!» — dep oqýshy kezimizde ata-analarymyz jıi aıtatyn. Endi mektep bitirip, eseıgen soń biz de balalarymyzǵa solaı aıtyp júrmiz. Bir qaraǵanda bári durys sekildi: olardy tártipke, eńbekqorlyqqa úıretip jatyrmyz...jáne sonymen qatar kóz janaryn qurtýdamyz.

Jaqynnan kórgishtik aýrýy mektepten emes úı tapsyrmasyn oryndaý barysynda damıtynyn kóbi bile bermeıdi. Mektepte ár 40 mınýt saıyn qońyraý soǵylyp turady. Al sabaq kezinde balanyń kózi birde taqtaǵa, birde dápterge aýysady, ıaǵnı sılıarlyq bulshyq etter kózdi ár túrli qashyqtyqqa baǵyttap otyrady.

Úıde bala uzaq ýaqyt oqýlyqqa telmirip, arasynda úzilis jasasa birden smartfonǵa qaraıdy. Nátıjesinde kózge uzaq ýaqyt boıy, biryńǵaı  jaqynnan kúsh túsedi. Bala ústelde emes tósekte jatyp, nemese edende otyryp sabaq oqysa, oqýlyq pen kózdiń arasyndaǵy qashyqtyq tym jaqyn bolý sebebinen kórý júıesine eki ese kúsh túsýi múmkin.

Sol sebepten ata-ana balasynyń úı tapsyrmasyn oryndaǵan kezde saǵat saıyn úzilis jasap otyrýyn qadaǵalaýy tıis. Osy úziliste balanyń smartfon paıdalanýyna jol bermeı, basqa sharýalarǵa, mysaly ydys jýýǵa kómektesýge, nemese birge keshki as ishýge shaqyrý arqyly kóńilin bólý kerek. Osylaısha kózderin tynyqtyryp alýyna septigimizdi tıgize alamyz.

Balanyń kózi aýyrmasa oftalmologqa barýdyń qajeti joq dep oılaý

Kóp ata-analarǵa «gıperqamqorlyq»  tán. Bolmashy shaǵymǵa bola olar balany dárigerge aparýǵa daıyn turady. Alaıda kórý qabiletiniń nasharlaǵanyna bala ádette shaǵymdana bermeıdi. Sebebi, bir kózdiń kórýi nasharlaǵanymen ekinshisi buryńǵydaı anyq kórýin jalǵastyra beredi de, bala ózgeristi baıqaı qoımaıdy.

Onyń ústine, syrtqy belgileri boıynsha astıgmatızm, amblıopıa, anızometropıa sıaqty aýrýlardy birden anyqtaý múmkin emes — buny tek oftalmolog qana kóre alady. Sondyqtan, eshqandaı shaǵym bolmasa da, aýrýdyń aldyn alý maqsatynda oftalmologtyń tekserýlerinen jyl saıyn ótýge keńes beremin. 

Mektepke deıingi balalar úshin oftalmologqa barý tártibi: 1 aıynda, 3 aıynda, 6 aıynda, 1 jasta, 2 jasta, 3 jasta. Eger eshqandaı aýytqýlar baıqalmasa, kelesi qabyldaýǵa 6 jasynda ákelýge bolady.

Oftalmologqa jıi qaralyp turýdyń mańyzy nede? Kóz aýrýlarynyń kóbi, tipti, jaqynnan kórgishtik ( Mıopıa — kóz kemistigi, mundaıda adam alystan jóndi kóre almaıdy. ) te tuqym qýalaýshylyq arqyly balaǵa berilýi múmkin. Mysalǵa, statısıka boıynsha eger ata-ananyń biriniń kórý qabileti tómen bolsa, onda ol balada da tómen bolýynyń  50% yqtımaldyǵy bar. Al eger ata-ananyń ekeýinde de jaqynnan kórgishtik aýrýy bolsa, onda bul yqtımaldyq tipti 80%-dy quraýy múmkin. Sondyqtan múmkindiginshe ýaqytyly tekserilip turǵan jón. Bilgir oftalmolog "mıopıa" dıagnozyn qoıyp qana qoımaı, ony turaqtandyryp, kórý qabiletiniń nasharlaýyn toqtatýy kerek.

BBQ men kóz jattyǵýlaryna arqa súıeý 

Qarajıdek qosylǵan BBQ (bıologıalyq belsendi qospalar), lúteındi tabletkalar, sábiz, tesigi bar kózáınek, kózge arnalǵan jattyǵýlar — bunyń barlyǵynyń kórý júıesine eshqandaı da paıdasy joq.

Mysaly, kóz patologıasy balaǵa qanmen berildi derlik. Sondaı-aq, mysaly, qant dıabeti tuqym qýalaýshylyq arqyly beriledi. Biraq adamdar dıabetti BBQ-men nemese gımnastıka jasaý arqyly emdemeıdi ǵoı. Olaı bolsa, aınalamen baılanys quratyn eń basty múshe — kózimiz, osyndaı paıdasyz "emdeý" tásilderinen ne úshin zardap shegýi kerek?

Eger sizdiń balańyz jaqynnan kórgishtikke shaldyqsa, onda is-áreketterińizdiń rettiligin naqty anyqtap alýyńyz kerek. Aldymen, jaqynnan kórgishtikti dárigermen birge toqtatýyńyz kerek, sodan keıin ony túzetýge tyrysyńyz. Zamanaýı oftalmologıa apparatpen nemese dári-dármekpen em júrgize alady jáne qazirgi zamanda lazer arqyly da kóz janaryn túzetýge bolady.

Kózildiriktiń kózge áseri

«Kózildirik kózge zıan, eger ony bir ret taqsań, ómir boıy taqpaı júre  almaısyń» degen Keńes dáýirinen kele jatqan uǵym bar. «Kózdiń kórýi nasharlaıdy, kózildirik áınegi barǵan saıyn qalyńdaı túsedi» dep eseptegen. Sondyqtan dáriger kózildirik taǵýǵa keńes berse de, paıdalanýǵa tyıym salynǵan.

Alaıda, balalarǵa kóbinese kózildirikti tek jaqsy kórý úshin ǵana emes, kózdi emdeý, kórýdi túzetý ádisi retinde taǵýǵa keńes beredi. Eger siz bilgir mamanǵa kórinseńiz, onda kózildirikti sizge ýaqytsha taǵýǵa nusqaý berýi múmkin ekenin túsingenińiz abzal. Aldy­men kózdiń kórý qabiletiniń jyl saıyn úzdiksiz tómendeýin toq­tatyp, jaqynnan kórgishtikti turaqtandyryp baryp kózildirikten qutylýdyń joldaryn qarastyra berýge bolady. Eger jaqynnan kórgishtik toqtasa jáne úsh jyl boıy údep, asqynbasa, lazermen emdeý ar­qy­ly kózdiń kórý qabiletin qaıta qalpyna keltirýge múmkindik bar.

Qorytyndy

Sonymen, balanyń kórý qabiletiniń nasharlaýynyń negizgi beligleri:

— Jazýynyń jaman jaqqa ózgerýi, áripteri edáýir irilerinip, nasharlaýy.

— Balanyń dápterge qatty ıilýi.

— Teledıdar kórgen ýaqytta bala alystan emes,ekranǵa jaqyn kelip, kózin syǵyraıta qaraýy.

Eger ata-analar óz qatelikterimen jumys isteýdi qolǵa alsa jáne qatyp qalǵan ustanymdardan bas tartsa, onda biz jýyq arada jaqynnan kórgishtik indetinen qutyla alamyz degen senimdemin.

---