InfoHub Logo

Baıaǵy erte zamanda kempir men shal ómir súripti. Olardyń bir qyzy bar eken. Shal balyq aýlap, kempir aý jamap, kúnderin kóripti. Bir kúni balyq aýlap otyrǵan shal aǵyp kele jatqan bir sandyqty kóredi. Sandyqty sýdan shyǵaryp, úıine aparady. Kempir men qyzy ekeýi jabylyp, sandyqty asha almaıdy. Osy kezde kómekke shal kelip, zorǵa degende sandyqtyń aýzyn buzady. Qarasa, ishinde jeti búktelip, aıdahar jatyr eken. Ol basyn kóterip:

         — Sen maǵan jaqsylyq jasadyń. Men bir ǵasyr boıy osy sandyqtyń ishinde keptelip jattym, sender meni bosattyńdar, sol zamandaǵy bir sıqyrshy maǵan óshigip, aılasyn asyryp, osy sandyqqa salyp, aýzyn myqtap qulyptap tastady. Sandyqtyń ishi tym tar bolǵandyqtan, boıymdaǵy bar qasıetten, kúshten aıyryldym. Kún kózin kórmegendikten, soqyr bola jazdadym. Endi bolmaǵanda, ashtan da óler edim, – dep, úsheýine de tıispeıdi, kerisinshe:

         — Osy jaqsylyǵyń úshin men seni balyǵy kóp jerge alyp baraıyn, sol jaqqa kósh, – deıdi de ózi boıyn jazyp, tynyǵyp alǵan soń, olardy ertip balyǵy mol jaıly jerge kóshirip aparmaq bolady.

         Kempir men shal:

         — Jaraıdy, kóshelik, – dep kelisedi.

         Birneshe kún ótken soń, sál de bolsa, kúsh jınaǵan aıdahar arqasyna úsheýin otyrǵyzyp, olardyń júkterin artyp, aıtqan jerine jetkizedi. Kempir men shal aıdahar kórsetken jerge úıin tigedi, qyzdary olarǵa tamaq ázirleıdi. Bári birge otyryp, jańa qonysta tamaq iship bolǵan soń, aıdahar olarmen qoshtasyp, óz mekenine ushyp ketedi. Endi shal balyq aýlaýǵa sýdyń jaǵasyna barady.

         Sálden keıin qarmaǵyna bir úlken balyq túsedi. Balyqtyń úlkendigi sondaı, shaldyń ony tartyp shyǵarýǵa áli kelmeıdi.

Kúshi jetpegen soń, kómekke kempiri men qyzyn shaqyrady. Úsheýi jabylyp júrip, zorǵa degende sol balyqty syrtqa alyp shyǵady. Shal osylaı taǵy eki balyq aýlapty. Endi ol osy úlken úsh balyqty alyp, sol jerdegi hannyń úıine barady. Han balyqtardy kórip, olardyń úlkendigine tań qalady. Shalǵa úsh tabaq altyn berip, ǵajaıyp balyqtardy satyp alady. Hannyń syılyǵyna razy bolǵan shal úıine oralady. Han bolsa, keshke balyq jegisi kelip, aspazshysyna balyqtyń bireýin qaqtatyp ákelýin buıyrady. Aspazshy balyqty alyp tazalaı bastaǵany sol edi, kenet balyqqa til bitip:

         — Meni jeme, úlken qatelik jasaısyń, – deıdi de joq bolyp ketedi.

         Aspazshy bolǵan oqıǵany hanǵa kelip aıtady. Sonan soń han taǵy bireýin pisirtpek bolady. Ol da kúl bolyp ketedi. Sońǵy balyqpen de osyndaı oqıǵa bolady. «Bul netken ǵajaıyp» degen oımen han balyqtardy ákelip bergen shaldyń úıine kelip, odan balyqty qaı jerden aýlaǵanyn surap biledi. Endi han qylyshyn alyp, sol jerge barady. Sýdy jaǵalap kele jatyp, basy – bas, arty – tas bir adamdy kezdestiredi. Han:

         — Sen kim bolasyń? Ne qylyp otyrǵan adamsyń? – dep suraıdy.

         Basy - bas, arty - tas kisi:

         — Surap ne qylasyń, tez arada bul jerden ket, – dep jaýap beredi.

         — Nege ketýim kerek? – deıdi túkke túsinbegen han.

         — Bul - uzaq oqıǵa, jazyqsyz sen de bir pálege dýshar bolarsyń, qazir áıelim kelip qalady, ket, – deıdi.

Han: «Aıt, aıt!» dep qoımaǵan soń, basy – bas, arty - tas kisi:

         — Men ózim úsh rýly elim bar, sony bılep turatyn han edim. Bir kúni el aralap, úıge kelsem, malaılarym jylap otyr.

         — Aý, nege jylaısyńdar? – dep suradym. Olar:

         — Oıbaı, sizdiń báıbisheńiz osyndaǵy bir sıqyrshy dáýmen tamyr bolyp, sıqyr oqýyn úırenip aldy. Endi sizden qutylýdyń amalyn oılastyrýda. Bir kúni sizdi óltiredi ǵoı dep, soǵan jylap otyrmyz, – dedi.

         — Túnde siz uıyqtap jatqanda, baılaýly turǵan tulpardyń bireýin minip, myna jolmen baryp, myna jolmen keledi.

         — Osy aıtqandaryńdy dáleldeı alasyńdar ma? – degen edim:

         — Kúnde keshke jaqyn ketedi. Búgin de barady, – dep malaılarym sózin jalǵastyrdy.

         Bul áńgimeni estigen soń, men áıelimdi túnde ańdydym. Ol ketken soń, kıinip, artynsha shyqtym. Barsam, áıelim qaıtyp ketipti. Sol jerde malaılarym aıtqan dáýdi kezdestirdim. Ashýmen baryp ony qylyshpen salyp qalyp, óltirdim. Úıge qaıtyp kelip, ornyma jattym. Erteńine tursam, áıelim jylap otyr eken.

         — Nege jylaısyń? Bostan-bosqa adam jylaı ma? – degenim sol edi, áıelim bir tabaq sýdy shashyp jiberdi. Osydan keıin óziń kórip turǵan basy — bas, arty — tas adamǵa aınaldym. Munysymen qoımaı, elimdi úsh aıyr sý qylyp, halqymdy balyq qylyp jiberdi. Ózi kúnige myna jolmen ólgen dáýge baryp, myna jolmen qaıtady. Onyń súıegin qushaqtap jylaıdy. Kelip meni uryp ketedi, – dep sózin bitirdi.

         Áńgimeni tyńdaǵan han:

         — Qane, sol jolmen men de baryp kóreıin, – dep, dáýdiń súıegi jatqan jerge keledi.

         Kelip qarasa, rasynda da, dáýdiń súıekteri jatyr eken. Endi han basy — bas, arty — tas adamǵa kómekteskisi keledi. Osy oımen dáýdiń súıekterin qurtyp, ornyna jatady. Birneshe ýaqyttan soń, osy araǵa tasqa aınalǵan hannyń áıeli keledi. Biraq dáýdiń ornynda basqa adamnyń jatqanyn baıqamaıdy. Áıel kele dáýdi qushaqtaı:

         — Oıbaı, sen tiriler kún bar ma eken? – dep eńirep jylaıdy.

         Osy kezde han qozǵalyp:

         — Men «baıyńdy basyn – bas, artyn – tas qyl» dep pe edim. Bar, ornyna keltir, –dep zirkildeıdi.

         Buny kútpegen áıel sasyp qalady. Sol kezde han ornynan turyp, áıeldi kúıeýiniń qasyna ertip barady. Áıel taǵy bir tabaq sýdy shashyp jiberedi. Osy kezde bári burynǵy qalpyna qaıta oralady. Áıel dáýdiń sıqyrynan arylady. Han taǵyna minip, baıaǵy hanmen dos bolyp, muratyna jetedi. Osynyń bárine sebepker bolǵan shal men kempirdiń qyzyn basqa hannyń ulyna qosyp, úlken toı jasap bergen eken deıdi.

---