InfoHub Logo

Baǵdat shaharynda bir jigit bolǵan eken. Bir kúni túsinde Qyzyr jolyǵyp: «Men Nil darıasynyń jaǵasynda bir báıterektiń qasynda turamyn, sen maǵan kel, saǵan batamdy beremin. Sen baqytty bolasyń», – deıdi. Jigit oıanyp kózin ashsa, tań atyp kele jatyr eken. Jigit:

«Iapyr-aý, bul túsim qalaı tús, múmkin, ras tús bolyp shyǵar, men sol báıterekke baryp kóreıin», – dep, shahardyń uzyn kóshesimen júgire basyp kele jatsa, Baǵdat shaharynyń patshasy terezesin ashyp qoıyp, kóshege qarap otyr eken. Asyǵa basyp bara jatqan jigitti kórip, patsha shaqyryp alady:

— Sen, jigit, jurt turmaı, asyǵyp qaıda barasyń, bir nársege qýanyp barasyń ba, ıa bolmasa bir nárseden qorqyp, qashyp barasyń ba? – deıdi. Jigit:

    — Taqsyr, patsha, men búgin túsimde Qyzyrdy kórdim, ol kisi: «Men seni Nil darıasynyń jaǵasynda kútemin, sen maǵan kel, men batamdy beremin, sodan soń sen baqytty bolasyń», – dedi. Osy túsim ras bolar dep, sol Qyzyrdy izdep baramyn, – deıdi.

Patsha: «Olaı bolsa, túsiń qaıyrly bolsyn, rasqa shyqsyn. Eger de Qyzyrǵa jolyqsań, saǵan men bir amanat sóz tapsyraıyn. Men osy Baǵdat shaharynyń patshasymyn, meniń qol astymdaǵy elim egin salady, biraq eginderi kók saban bolyp jetiledi de basyna dán bitpeıdi. Sonyń mánisin Qyzyrdan suraı kel. Kelgen soń, Qyzyrdyń ne degenin aıt», – deıdi. Jigit suramaqshy bolyp, patshamen ýaǵda qylyp júrip ketedi.

Júgire basqan boıymen shahardyń shetine shyǵady. Shahardyń shet jaǵynda, Baǵdattyń bir baıy bar eken. Baı erte turyp, qorasynyń qasyndaǵy baqshasyn aralap júrip, asyǵa júgirip bara jatqan jigitti kóredi. Baı bul netken adam dep, shaqyryp, jón suraıdy. Baı: «Seniń júrisiń óte asyǵys qoı, bir nársege qýanyp barasyń ba, ıa bolmasa bir nárseden qorqyp, qashyp barasyń ba, maǵan jónińdi aıt», – deıdi. Jigit manaǵy patshaǵa aıtqandaı kórgen túsin baıandaıdy. Baı: «Olaı bolsa, túsiń qaıyrly bolsyn, eger de Qyzyrǵa jolyqsań, saǵan men bir amanat sóz tapsyraıyn, sony Qyzyrdan suraı kel, meniń bir egin salatyn jerim bar, eginim boıǵa jetip shyǵady. Basyna dán de bitedi, biraq dáni kók boıynda solyp, adam paıdasyna jaramaı qalady. Sonyń sebebi ne eken?» – deıdi. Jigit suraı kelýge ýáde qylyp, júrip ketedi.

Shahardan tórt shaqyrym shyqqan soń, joldyń kyrynda bir aıdaharǵa kezdesedi. Aıdahar jigitti qasyna shaqyryp alyp:

    — Iá, adam balasy, sen osynshama asyǵyp qaıda barasyń, bara jatkan saparyńdy aıt, – deıdi. Sonda jigit manaǵy patsha men baıǵa aıtqanyn aıtady. Aıdahar:

    — Olaı bolsa, jigitim, túsiń qaıyrly bolsyn, eger de sen Qyzyrǵa jolyqsań, men bir amanat sóz tapsyraıyn, sol sózimdi suraı kel. Men jeti jyl boldy, osy joldyń qyrynda aýyryp jatyrmyn, istemegen emim joq, sonyń biri de em bolmady. Meniń aýrýyma ne em bolar eken? – deıdi.

Jigit: «Jaraıdy, patsha men baıdyń siz sıaqty tapsyrǵan amanaty bar edi, barshańyzdyń sózderińizdi túgel suraı keleıin», – deıdi.

Aıdahar: «Patsha men baı qandaı amanat sóz tapsyrdy?» – dep suraıdy. Jigit aıdaharǵa patsha men baıdyń amanattaryn jasyrmaı aıtyp, aıaldamaı júrip ketedi.

Sodan jigit júgire basyp, túsinde aıtylǵan jerden Qyzyrdy tabady, baryp sálem berip, sóılesedi. Qyzyr:

    — Al, jigitim, jaı qolyńdy, batamdy bereıin, – deıdi. Jigit qolyn jaıyp, Qyzyrdyń batasyn alady da: «Jáne eki adam, bir aıdahar sizden suraı kel dep amanat sóz tapsyrǵan edi, sony suraýǵa ruqsat bolar ma eken?» – dep suraıdy. Qyzyr:

    — Surańyz, – deıdi. Sonda jigit patshanyń, baıdyń, aıdahardyń tapsyrǵan sózderin bastan-aıaq aıtyp beredi.

    Qyzyr bulardyń suraǵan sózderin estip bolyp, mynadaı jaýap beredi.

    — Patshańa aıt, qol astyndaǵy eliniń salǵan egininiń pispeı qalatyn sebebi, patsha ózi - boı jetken qyz, óziniń ómirine qarsylyq qylyp, erge shyqpaı otyr eken, egerde erge shyqsa, qol astyndaǵy eliniń egini shyǵyp, dáni pisedi. Ekinshi, baıǵa aıt, baıdyń egini shyǵyp, dáni pispeı qalatyn sebebi, egin salǵan jerinde at basyndaı altyn bar eken, sol altyndy qazyp alsa, jer astyndaǵy altynnyń býy toqtap, egini dán baılap pisetin bolady. Úshinshi, aıdaharǵa mynany aıt, jeti jyldaı aýrýyna em qonbasa, baqytty basqa tepken adamnyń basyn jesin, sonda aýrýynan jazylady.

Qyzyr osy sózderdi aıtyp ǵaıyp boldy. Jigit qýana-qýana Baǵdat shaharyna qaıtyp keledi. Úıine bir kún qonyp, patshanyń amanat tapsyrǵan sóziniń mánin aıtqaly patshaǵa barady. Patsha:

    — Qyzyrǵa jolyqtyń ba? Meniń amanat sózimdi suradyń ba? – deıdi.

    — Jolyqtym, sizdiń suraǵyńyzǵa bergen jaýaby mynaý: siz ózińiz boı jetken qyz ekensiz, erkek kıimin kıip, erkek bolyp, patshalyq quryp júr ekensiz. Sizdiń boı jetip, erge shyqpaǵan kesirińiz elge tıip, eldiń egini shyqpaı júr eken, Qyzyr óz elindegi bir jigitke tısin dedi, – deıdi jigit.

    — Qyzyr aqsaqal osylaı degen bolsa, ras men qyz edim. Erge shyqpaǵan kesirim elime tıip júr eken, al meniń ornyma patsha bolyp, taqqa otyr! – deıdi patsha.

    — Joq, men sizdi alyp patsha bolmaımyn, Qyzyr aqsaqal bata bergen soń, baqyt-dáýlet ózi de qonady, – dep, jigit patsha qyzdy almaı, shyǵyp ketedi.

    Sodan keıin baıǵa barady. Baıǵa da Qyzyrdyń aıtqanyn aıtady.

    — Qyzyr olaı degen bolsa, men sizge sol altyndy syıladym. Siz baryp qazyp alyńyz, meniń basqa dáýletim de ózime jetedi, – deıdi baı jigitke.

    Sonda jigit: «Men Qyzyrdan bata alǵan kisimin. Maǵan baq-dáýlet ózinen-ózi-aq keledi, jer qazyp beınettenerim joq», – dep, endi aýrý aıdaharǵa keledi. Qyzyrdyn aıtqanyn oǵan da aıtady.

    Sonda aıdahar: «Patshanyń, baıdyń tapsyrǵan sózin Qyzyrǵa aıttyń ba?» – deıdi.

    — Aıttym, – deıdi jigit:

    — Olar saǵan ne aıtty?

    — Patsha «meni alyp ornyma patsha bol» dedi, baı «óz dáýletim de jetedi, altyndy sen qazyp al!» dedi. Men Qyzyrdan bata alǵannan keıin, baq-dáýlet ózi de qonady dep, patshalyǵyn da, altynyn da almadym, – deıdi jigit.

    Sonda aıdahar:

          — Áı, aqymaq! Patshalyq baqyt edi, altyn dáýlet edi. Maǵan Qyzyr «baqytty basqa tepken adamnyń basyn je, em» dese, senen artyq baqytty basqa tepken adam tabylmas, – dep jigitti bas salyp, basyn shaınap, jutyp jiberipti.

---