InfoHub Logo

Qystyń úskirik jeli soǵyp turǵan, al úıshiktiń ishi ári jyly, ári jaıly edi. Onda gúl tyǵylyp jatty. Ol óziniń úıshigi badanasynyń ishine jasyrynyp qar basqan jer astynda jatqan-dy. Birde jańbyr jaýdy. Tamshylar qardyń qyrtysyn tesip ótip, gúldiń badanasyn urǵylaı bastady. Olar jer betindegi jaryq dúnıe jaıynda jyr qyp aıtty. Ózi názik, ári ójet kún sáýlesi olardyń izimen ile-shala qardan ótip kelip badanany jylyta bastady.

— Bul kim? Kire ber! – dedi gúl.

— Kire almaımyn! – dedi kún sáýlesi. Esikti ashýǵa áli álim jetpeıdi. Jazǵa deıin shydaı tur, sol kezde kúsheıem.

— Al jaz qashan bolady? – dedi gúl, ol muny kún sáýlesi jer astyna jetken saıyn qaıtalap suraýmen boldy. Biraq jazǵa deıin áli uzaq bolatyn, tóńirekti túgel qar basyp, ár tún saıyn sý qatyp muzǵa aınalatyn.

— Ábden qajytty-aý! – dedi gúl. Búkil tula boıym syzdap barady! Men kerilip-sozylyp, boıymdy jazyp, erkindikke shyǵýym kerek; jazǵa basymdy ıip, oǵan qaıyrly tań tileýge tıispin. Ox, shirkin, óıtý qandaı baqyt!

Gúl ornynan turyp, jerdiń jylýynan, erigen sý men kún nurynan ábden jibip turǵan qabyǵyn jaryp ótip boıyn jazdy. Jińishke japyraqshalarmen tyǵyz kómkerilgen kókshil búrdi kótergen jińishke sabaq órge umtylyp, qardyń astynan bir-aq shyqty. Qar sup-sýyq eken, biraq jaryq túsip tur, ony tesip ótý onsha qıyn bolmady, al kúnniń sáýlesi jaqyn bolǵanda da sonshalyq jaqynda eken, tipti buryn tap mundaılyq jaqyndamaǵan. Olar qońyraýlatyp, ándete jóneldi:

— Hosh keldiń! Hosh keldiń!

Gúlqardan shyǵyp, jaryq kúnniń álemine qaraı umtyldy.

Kún nury ony sonshalyqty náziktikpen aımalap súıip edi, gúl búr jaryp qoıa berdi. Ashylǵan gúl appaq qarǵa uqsap, kókshil jolaqtarymen túrlene ári qýanyp, ári uıala basyn tómen saldy. Ony kórip, kún sáýlesi ándete jóneldi:

— Qandaı ǵajap gúl! Netken náziksiń, tazasyń! Sen birinshisiń, jalǵyzsyń! Bizdiń súıiktimizsiń! Sen aýyl men qalaǵa jazdyń, jaz bolǵanda da jyly jazdyń habaryn jetkizesiń. Qar bitken erip ketedi, sýyq jel joǵalady! Bizdiń dáýrenimiz keledi! Barlyǵy kókteıdi. Seniń de san alýan dostaryń tabylady: sıren, shilik, keıinirek raıhan, al biraq sen bizdiń birinshimizsiń, sondaı náziksiń, sonshalyq móldirsiń.

Gúldi keremet qýanysh kernedi, oǵan búkil aýa ándetip, sabaǵymen barlyq japyraqtary nur shýaqqa shomylyp jatqan tárizdendi; kózge názik, taldyrmash kóringenimen, gúl óziniń balǵyn ádemiliginiń arkasynda bir túrli kúshti sekildendi. Aqshyl kórkimen kóz tartqan gúl jazdy barynsha madaqtady. Alaıda jazǵa deıin áli alys edi, kún kózin bult búrkep, ónmennen óterdeı yzǵar soqty.

— Sen erterek keldiń! – desti Jaýyn-shashyn men Jel. Biz saǵan óz kúshimizdi áli kórsetemiz! Bizdi durystap tanıtyn bolasyń! Ádemiligińdi kórsetip kóleńdemeı-aq úıińde otyra tursań qaıtetin edi. Áli seniń ýaqytyń kele qoıǵan joq.

Sýyq qaıtadan tústi. Kún kózi kórinbeıtin óńkeı bir súreńsiz kúnder ótip jatty. Álsiz, tıtimdeı gúldiń túgi qalmaı qatyp qalatyndaı-aq bop aýa raıy qatty buzyldy. Áıtkenmen gúl ózin mundaı kúshtimin dep oılamaıtyn: jarqyn minezdilikpen túbinde báribir jaz keledi degen senim oǵan kúsh qosty. Ol jazǵa degen senimin berik saqtady, al onyń jazdy kútkenin kún nury da qostady. Qar japalaqtap qatty jaýsa da muzdaı yzǵar soqsa da, basyn sál ıip qana, aq gúl aq qarda sol boıy mahabbatqa, senim men úmitke bólengen kúıi tura berdi.

— Sen synasyń, – dedi olar. Úsısiń, qýraısyń! Sen bul jerden ne izdediń? Kún sáýlesine nege sendiń? Ol seni aldady. Tart endi sazaıyńdy, aqymaq. Qaraı kór jazdyń habarshysyn!

Tańerteń aıaz qysqanda:

— Aqymaq! – dedi gúl de ózi qaıtalap.

— Jazdyń habarshysyn qarańdar! – dep qýandy baqqa júgire shyqqan balalar. Qarańdarshy, qandaı ǵajap, qandaı ádemi, eń birinshi ǵoı, jalǵyz ózi.

Ol sózder gúlge kún nurynyń jylýyndaı jaıly áser etti. Qýanǵanynan, tipti ózin julyp alǵanyn da baıqamaı qaldy. Ony balanyń alaqany aımalap, balanyń erni súıip jatty, ony jyly bólmege ákeldi, oǵan bir meıirimdi kózder qadaldy, aparyp sýǵa saldy, sýdyń sergitip, jandandyryp jibergeni sonshalyq gúl beıne kenet jaz kelgendeı áserlendi.

Úı ıesiniń jaqynda ǵana dinı oqýdy bitirgen qyzy bar-dy, al onyń bir sheberge kómekshi bolyp isteıtin tanys jigiti bar bolatyn, ol da jaqynda sondaı oqý bitirgen-tin. Sonyń basyn aınaldyraıynshy! – dedi qyz, sóıtti de názik gúldi alyp gúl jaıynda óleń jazylǵan jumsaq qaǵazdyń ishine saldy. Álgi óleńniń alǵashqy joly bylaı bastalatyn:

Báısheshek aıtty kúbirlep:

«Taǵy da jaz keldi dep».

Óleńniń sońy da sol sózdermen aıaqtalatyn, al onyń astynda qosymsha jazylǵan mynadaı sózder bar-dy:

«Al men saǵan aıtamyn,

Mahabbat bizge keldi dep!»

Sulý bıkesh te jylylyq pen kún shýaqqa bóleımin dep ýáde berdi. Sony aıtyp óleńmen hat jazdy da, ony gúlmen birge poshtaǵa salyp jiberdi. Aınalasynyń bári qarańǵy bolyp ketkesin, gúl qaıtadan badanamnyń ishine kirip ketken ekem dep qaldy. Sóıtip báısheshek jolǵa shyqty: ol poshta qapshyǵynyń ishinde boldy, ony jan-jaǵynan qysyp, basyp, mazasyn ketirdi, súısinetindeı eshteńe kórmedi. Áıtkenmen ár nárseniń aıaǵy bolady emes pe. Jolaýshylyq ta bitti-aý. Jas jigit hatty ashyp oqyǵan soń, qýanǵanynan gúldi súıip-súıip aldy; sonan soń ony óleńmen qosyp, qobdıdyń ishine salyp qoıdy, onyń ishi toly ádemi hattar eken, tek báriniń de gúli joq, kún sáýleleri aıtpaqshy, munda da eń birinshi jáne birden-bir gúl ózi bolyp shyqty, sony oılaýdyń ózi sumdyq raqat edi oǵan.

Ózi jaıynda qansha oılaımyn dese de erki edi, búkil jaz boıy, uzaq qys boıy oılady, sodan qaıtadan jaz kelgen kezde, gúl jigittiń kózine túsip qaldy. Bul joly jas jigit gúldi kórip tıtteı de qýanbady: hatty julyp ap, laqtyryp kep jibergende, gúl sýsyp edenge tústi. Ras, gúl ábden keýip, qabysa qatyp qalǵan bolatyn, biraq soǵan bola ony laqtyryp tastaý kerek degen uǵym týmaıdy ǵoı. Degenmen, hat pen óleń janyp jatqan ottyń ishinen góri edende jatý áldeqaıda artyq-tyn. Munyń ózi qalaı boldy? Áı, mundaı-mundaı bolyp turady ǵoı!

Jaz kele jatqandyǵyn erte kóktemde habarlap, báısheshek aldamshy bolǵan, biraq onysy esh zili joq ázil-di. Mahabbat jaıynda habar berip alyp qyz da artynan aldamshy bolyp shyqty, ol, árıne, óte zildi ázil. Al naǵyz jazdyń ózi kelgen shaqta qyzdyń kóńili basqa jigitke aýyp ketipti.

Tańerteń kún nury edenge salyp qoıǵan sýret qusap jatqan kishkentaı báısheshekke tústi.

Eden jýyp júrgen qyzmetshi áıel gúldi alyp bir kitaptyń arasyna sala saldy, jańa shań súrtip júrgenimde, sol kitaptardyń arasynan túsip qalǵan bolar dep oılady. Gúl taǵy da óleńderdiń ortasynda qaldy, bul joly óleńder tasqa basylǵan bolatyn, al ondaı óleńder qolmen jazylǵanǵa qaraǵanda bedeldileý ǵoı, tipti bolmaǵan kúnde qymbatyraq qoı.

Jyldar ótip jatty. Kitap sórede tura berdi; kúnderde bir kún ony áldekim qolyna aldy, ashyp oqydy. Bul bir jaqsy kitap edi: dat aqyny Ambrozıýs Stýbanyn óleńderi men ánderi bolatyn, oqýǵa turatyn-aq dúnıeler-tin. Kitapty oqyp otyrǵan kisi kelesi betin ashty.

Ah, – dep qaldy eriksizden eriksiz, munda báısheshek jatyr ǵoı, birinshi bop kókteıtin albyrt gúl ǵoı bul! Menińshe, ony munda bekerden-beker salǵan joq shyǵar! Qaıran Ambrozıýs Stýb! Ol da bir tym erte kóktegen báısheshek sekildi edi, sondyqtan da yzǵarly jel, qar men sýyq tek sonyń úlesine tıdi. Quddy ydys ishindegi sýǵa salyp qoıǵan báısheshekke, súıispenshilik hatynyń arasynan shyqqan gúl qusap, ol óziniń týǵan araly Fúnde ár pomeshıktiń úıin bir saǵalap qydyrýmen ótti, oǵan eshkim de tereń mán bermedi; al ol ańǵyrt, qısyndy-qısynsyz qylyqtary bar, alaıda jastyǵyn máńgi saqtap qalǵan birden-bir jáne eń alǵashqy dat aqyny edi ǵoı. Á, tıtimdeı báısheshek, aqyndy eske túsirip sen osynda jata ber, seni munda beker salmaǵan eken!

Sóıtip, báısheshek sol kitaptyń arasynda qaldy. Tamasha óleń kitaptyń ishinde jatqandyǵy jáne gúldi jyrlaǵan jas jigittiń de albyrt bolyp, qasqaıyp qysqa qarsy shyǵý oǵan tekten-tek emes sıaqtandy, solaı seziný ony úlken raqatqa bóledi. Gúl bárin de óz yńǵaıyna beıimdep túsindi, biz de ár nárseni óz yńǵaıymyzǵa beıimdeýge ıkembiz ǵoı.

Kishkentaı albyrt báısheshek jaıyndaǵy ertegimiz de osymen aıaqtaldy.

Aýdarǵan B.Nurov

---