InfoHub Logo

«Eń mańyzdy kapıtalymyz – adam» degen pikirdi estimegen adam joq shyǵar? Bilim – dál sol kapıtaldy qalaýdyń eń basty joldarynyń biri.

Adam balasy bilim arqyly ǵana adamı qasıetterge ıe bola alady. Basqasha aıtar bolsaq, janýarlar negizgi túısiktermen ómir súrer bolsa, adam balasy men qoǵamnyń jalǵasymdy bolýyn qamtamasyz etetin faktor – bilim. Bilim degenimiz – qoǵamdaǵy mádenı kapıtaldy, mádenı jınaqty jas býynǵa tapsyrý isi bolýmen qatar, aldyńǵy býynnyń ózderine uqsas adamdardy qalyptastyrý úshin jasaıtyn is-áreketteriniń ataýy. Muny iske asyrý barysynda belgili bir tıptegi «ıdeal adam» modeli qashanda kóz aldymyzda turady jáne jas býyndy sol ıdeal adamǵa uqsatýǵa tyrysamyz.

Dúnıe taný, bilimge talpyný árbir adamnyń eseıgen dáýirinen ańsap qaraǵan túbegeıli isiniń biri bolyp keledi. Eger bul talpyný bolmasa, árbir adam bilimge, eńbekke úńile qaramasa, tek ańsha qaryn toıdyryp, uıqymen ýaqyt ótkizse, eshbir ilgeri basý-órleý de bolmas edi. Sebebi, bul zaman bilekke senip otyratyn emes, bilimge senetin, bilimdi, saýatty bolýdy talap etetin zaman.              

Qazirgi zamanda jas urpaqtyń bilim alýǵa degen talpynysy, qyzyǵýshylyǵy óte joǵary dep oılaımyn. HHİ ǵasyr – aqparat pen tehnologıanyń zamany. Adamdardyń bilim alý deńgeıi jańa satyǵa kóterilip, jańa túrli tehnologıalar, jańa baǵdarlamalar oılap tabylyp, bilim sapasy artýda. Qazirgi tańda bilim alý degenimiz «mektepten buryn bastalatyn» úderiske aınaldy. Sonymen qatar mektepten keıin de jalǵasyn tabatyn, tipti «ómir boıy bilim alý» syndy ıdealdarmen kómkerilgen is-sharaǵa aınaldy. Osylaısha «bilim – adam balasy týǵannan ólgenge deıingi ómiriniń árbir sátinde bolatyn jaǵdaı» túsinigi qalyptasty.

Bilimdi adam kez-kelgen qıyn jaǵdaıdan shyǵatyn joldy taýyp, ómirde kóp nársege qol jetkizýge shamasy jetedi. Adam bilimdi, saýatty bolǵan saıyn onyń dúnıetanymy keńeıip, kreatıvti oılaý júıesi damyp, basqa adamdarmen qarym-qatynas jasap sóılesý barysynda kóp nárse úırenýge jáne úıretýge múmkindigi arta túsedi. Jastardy bilim jolyna salyp, túzý joldan taıdyrmaı, oqý-bilimniń tizginin ustatý memleket pen qoǵamnyń mindeti sanalady. Qandaı myqty memleket bolmasyn jastardyń bilimi men oqý-aǵartý isine kóp kóńil bóledi. Keleshektiń irgetasyn qalaıtyn jastar bolǵandyqtan, eń aldymen sol eldiń jastarynyń sanaly urpaq bolyp jetilýine barynsha kúsh salý kerek dep oılaımyn. 

Sonymen qatar, qazirgi tańdaǵy bilim tek qana mektepterdiń, kolejderdiń nemese ýnıversıtetterdiń ónimi bolýdan qaldy. Áleýmettanýshylar aıtyp júrgen «qosymsha mektepterdiń» de bilim berý úderisinen oryn alǵan kezeń bastaldy. Iaǵnı, bilimniń kóptegen mólsheri formaldy oqý oryndarynda emes, osy «qosymsha mektepter» arqyly qalyptasady. Bala bilim alyp júrgen mektebinen tys qorshaǵan ortadan, únemi ózine nazar aýdartatyn stımýlátorlardyń yqpaly men áserinde qalady. Medıa, sonyń ishinde smart tehnologıalarmen jabdyqtalǵan medıa qazirgi kezeńdegi balalardyń eń kóp «baratyn» «qosymsha mektepteri».

Qysqasy, balaǵa bilimdi qorshaǵan orta quraldary beredi. Bul jaǵdaı mindetti túrde balaǵa áser etedi jáne bolashaǵyndaǵy keıbir jeke erekshelikteriniń qalyptasýynda ról oınaıdy. Osylaısha qazirgi tańda «bilim berý» nemese «bilim» degen fenomenderdiń maǵynasy burynǵyǵa qaraǵanda áldeqaıda keńeıgen – shyndyq osy! Sondyqtan da medıa bilim berýshilerge bir jaǵynan «kómekshi» bolsa, ekinshi jaǵynan – ártúrli problemalar týǵyzatyn qaınar kóz.

Sanaly qoǵamda bilimdi azamattarmen birlese ómir súrgen jastar óz boıynda bilimge degen qushtarlyq pen izgi sezimderdi qalyptastyratyny sózsiz.Árbirimiz saýatty bolý úshin bilim alýǵa mindettimiz. Adam jan-jaqty bolýǵa talpynsa, kóshten qalmasy anyq. Abaı atamyz «Bilimdiniń kúni jaryq, bilimsizdiń kúni kárip» dep beker aıtpasa kerek, sondyqtan da damyǵan eldermen terezemiz teń bolýy úshin bilimdi zaman talabyna saı bolýǵa talpynyp, eńbektenýimiz qajet.

---