InfoHub Logo

Qatal taǵdyrǵa moıymaǵan aqyn, ǵalym, fılologıa ǵylymynyń kandıdaty Búrkit Ysqaqov 1924 jyly 4 qarashada Qaraǵandy oblysynyń, Nura aýdanyna qarasty "Kókmóldir" degen jerde týǵan. Ol jastaıynan qıalshyl, armanshyl bolǵan eken. Zerek jas el aýzyndaǵy qıssa dastandardy zeıin qoıa tyńdap, jattap alyp júredi. Sonyń áseri bolsa kerek, keıin ózi de óleń shyǵara bastaıdy. Onyń eń alǵashqy óleńi "Ana týraly jyr" dep atalady. Odan soń "Qaraǵandy komsomoly" gazetinde ár túrli taqyrypqa jazǵan óleńderi jaryq kóre bastaıdy. Sondaı óleńderiniń biri aqynnyń týǵan jerge arnaǵan "Kókmóldir" degen jyry.

B. Ysqaqovtyń shyǵarmashylyq ómirge keń qulash urýy 1940 jyly Qaraǵandy muǵalimder ınstıtýtyna túsýinen bastalady. Sol jyldary jazǵan óleńderi "Sovettik Qaraǵandy", "Qaraǵandy komsomoly" gazetterinde úzbeı jarıalanyp turady da, oqýyn bitirgen soń 1942 jyly "Sovettik Karaǵandy" gazetine qyzmetke keledi. Sol jyly áskerge alynyp, soǵysqa attanady.

1946 jyly eline jeńispen oralǵan jaýynger aqyn eńbek jolyn burynǵy ózi istegen gazette jalǵastyrady da, kóp uzamaı, Almatyǵa baryp, "Pıoner", "Bilim jáne eńbek" jýrnalynda, "Lenınshil jas" gazetinde tilshi, bólim meńgerýshisi, jaýapty hatshy qyzmetterin atqarady.
1948 jyly Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirip, Ǵylym Akademıasynyń aspıratýrasyna túsedi.

Búrkit Ysqaqov saıası kózqarasy úshin qýdalaýǵa ushyrady. Aıyptaý úkimetinde B. Ysqaqovtyń erterekte "Jas qalam" úıirmesi men "ESEP-ke" (elin súıgen erler partıasy) qatysyna qosymsha, "Úndistan" degen óleńdi S. Seıfýllınniń "Azıa", İ. Jansúgirovtyń "Gımalaı" óleńderine eliktep jazǵansyń dep kinálaǵan. Sodan 1951 jyly jappaı qýǵyn-súrgin tusynda "Úkimetke qarsy úgit júrgizip júr" degen jalamen jazyqsyz jazalanyp, 25 jylǵa bas erkinen aıyrylady. Sóıtip 27 jasar jigit 30 jyldyq jazany arqalap kete barady.

Lagerde, tozaq otynyń tórinde jer qazyp, shań jutyp, sharshap–shaldyǵyp, tıtyqtap júrse de óleńdi qoımaıdy, óleń-jyr óńeshinen túıdik-túıdik quıyldy. Ol qazaq poezıasynda "Tutqyn jyry", "Lagerdegi óleńder" dep atalatyn poezıanyń jańa túrin bastady. Uly soǵystyń oty men sýyǵynan aman oralǵan aqyn qapasta kórgen qaıǵy-qasiretin búrkemeı, búkil únimen shyrqap júrdi. "Tas ózenniń yzǵary" óleńder sıkli oqyrmannyń oıynan shyqqan dúnıe. Aqyldy aǵamyz, akademık M. Qarataevtyń "Aqyndarymyzdyń abaqtyda otyryp jazǵan óleńderi bizge jetken joq, sol olqylyqtyń ornyn olardyń aqyn urpaǵy – B. Ysqaqovtyń jyrlary torltyrǵandaı. Onyń bul óleńderinen Sákenniń syry, Beıimbettiń muńy, İlıastyń úni estilgendeı bolady" deýi tegin emes.

Qapasta bes jyl qasiret shekken B. Ysqaqov KSRO Joǵarǵy sotynyń 1956 jyly 20 qarashadaǵy qaýlysy boıynsha tolyq aqtalyp, erkin ómirge oraldy da, súıikti kásibin jalǵastyrdy. Jýrnalısıka, ádebıet, ǵylym salasynda jemisti qyzmet atqardy. Qazaq SSSR Ǵylym Akademıasynyń M.O. Áýezov atyndaǵy ádebıet jáne óner ınstıtýtynda aǵa ǵylymı qyzmetker bolyp, 1991 jyly dúnıeden ótkenge sheıin uzaq jyldar eńbek etti.

Aqynnyń shyǵarmalary 1938 jyldan bastady. Tuńǵysh óleńder jınaǵy – "Seniń Otanyń" 1958 jyly shyqty. Qaraǵandylyqtardyń eńbektegi erligi jyrlanatyn "Moskvany tyńdaımyn", "Jyldar jyrlaıdy", "Shabyt shýaǵy", "Álemniń álegi", "Óleńdi jyldar", "Shyndyq daýysy" atty poezıalyq jınaqtardyń, "Qazynaly Qaraǵandy", "Arqanyń alyp júregi", "Nurly Nura boıynda" kórkem ocherkterdiń avtory B. Ysqaqov aýdarmashy retinde de belgili. Ol A.S. Pýshkın, M.Iý. Lermontov, V.V. Maıakovskıı, I. Franko, N. Hıkmet, S. Výrgýn taǵy da basqa avtorlardyń shyǵarmalaryn qazaq tiline aýdyrýǵa qatysqan.

Al, ádebı zertteý salasynda "Qazaq–tatar ádebı baılanysy", "Qazaq-bashqurt ádebıet qatynastary tarıhynan" atty monografıalardyń avtory. Onyń qurastyrýymen "Orta Azıa Qazaqstannyń uly ǵalymdary" atty kólemdi kitap jaryq kórdi.
Búrkit Ysqaqov Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń múshesi, Uly Otan soǵysy ordeniniń, kóptegen jaýyngerlik medaldardyń ıegeri bolyp, Qazaq SSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.

---