InfoHub Logo

Buıra jáne qyzǵylt birqazandar — bir týysqa jatatyn bul eki túr bir-birine óte uqsas, elimizdiń sý qoımalarynda tirshilik etedi. Bul iri aqshyl qus (salmaǵy 13 kg), erekshe úlken (uzyndyǵy 45 sm) tumsyǵy bar, onyń tómengi jaǵy óte qatty sozylatyn teri qapshyqtan turady. Qanatyn sozǵanda 3 metrge deıin jetedi. Olar óte jaqsy ushady. Ushqanda ertede jer betinde mekendegen pterodaktılderge uqsas. Qyzǵylt birqazannyń atyna sáıkes qaýyrsyndary qyzǵylt tústi. Kóziniń aınalasyndaǵy jalańash terisi de qyzǵylt tústi jáne sary alqym qapshyǵy bolady.

Buıra birqazan surǵylt tústi, basyndaǵy erekshe «buıra» shashy qyzǵylt sary qyzyl bolady. Birqazan balyqpen qorektenedi, ojaý sıaqty tumsyǵymen ustaıdy. Qazaqstanda uıalary Batys Qazaqstan, Qostanaı, Aqmola, Shymkent oblystarynyń, Balqash-Alakól jáne Zaısan oıpattarynyń ózen-kólderinde saqtalǵan. Respýblıkamyzda 4 myńdaıy ǵana uıalaıdy. Top bolyp, kóbine aralas — birqazannyń eki túri sýquzǵynmen jáne qutandarmen birigip qonystanady. Uıasyn qamystyń keptelgen jerinde, keıde kishileý aralshyqtyń ashyq jerine salady.

Uıasynyń pishini men syrtqy túri ártúrli: áreń degende ıkemdelgen shuńqyrdan qamystan kermet etip sańǵyryǵymen japsyrylǵan, aýmaǵy 1,5 m jáne bıiktigi 1-1,5 m bolatyn uıalar salady. 2-6, kóbine 2-4 aq jumyrtqalaryn ekeýi basyp shyǵarady. Balapandaryn uzaq ýaqyt alqym qapshyǵyna salynǵan jartylaı qorytylǵan, keıin bútin balyqpen qorektendiredi. Balapandary eki jarym aıdan keıin ushady. Sodan keıin topqa qosylyp, qorek izdep basqa sý qoımalaryna qonys aýdarady. Qazaqstanda naýryzdan qarashaǵa deıin bolady. Birqazandar adamnyń tikeleı qýǵynǵa ushyratýynan, sońǵy jyldary sany azaıyp ketti. Eki túr de qatań qorǵaýdy qajet etedi. Qazaqstanyń Qyzyl kitabyna engizilgen.

---