InfoHub Logo

Sáken Imanasov sonaý bir jaz aıynda, sonaý bir kóktem kúnderinde alǵash "Lenınshil jas" arqyly bizge sálem berdi. Ol kúnderde meniń eki-úsh kitabym shyǵyp, Muhtar, Sábıt, Ábdilda aǵalarymnan maqtaý estip, dúnıege áreń syıyp júrgen kezim. Ár táýligimniń 24 saǵaty túgel baqytty jyldardy da ótkergen ekem-aý basymnan. Sondaı bir tusta Sáken inim:

"Kóktemeniń gúlin kórseń, meni izde,
Tolqyn-tolqyn burymdy órseń meni izde.
Keshkilikte qatar júrgen qurbyńnan
Kııo jaqqa buryn kelseń, meni izde.
Júrektegi tylsymdy uq, meni izde,
Kókiregimde tursyń kúlip, tek izde,
Armanymnyń gúli eteıin ózińdi
Bar jigitti kúrsindirip, meni izde", —

dep qyzdarǵa úlken "ótinish" bildirsin. Ótinishinde óziniń baǵasynyń da tym artyq ekendigi, jaısań jigit ekendigi, jalqy dara týǵan "seri" ekendigi — bári, bári bar. Ótinishten góri sál-pál buıryqqa da uqsap ketetin sıaqty. "Týǵan aýyl" jınaǵynyń tusaýyn kesken edik. Myna bir eleń qulaǵyma ári jyly, ári tosyn estildi. Biz buryn qyzdarǵa ózimiz jalynatyn sekildi edik. Kúıem, súıem degendi de kóbirek aıtýshy edik.

Al, myna aqyn tipti ór, tipti basqasha sóıleıdi. Kezdesken kúnnen dám-tuzymyz jarasa ketken aqyn inimdi osy bir jyrymen qýana quttyqtadym.

"Aqyryn júrip, anyq basqan" bul aqyn kitaptan-kitapqa ósti de otyrdy. "Týǵan aýyl", "Aq aıdyn", "Aq darıǵa", "Jaıdarman", "Ǵashyq dúnı", "Jyr dáýren" atty qarny jińishke kitaptaryna ilesip "Bel-beles" atty onyń jıyrma jyl ádebı eńbeginiń úlken bir belesi dúnıege keldi. Neni aıtsa da, ne aıtsa da aǵynan jarylyp aıtatyn Sákenge, neni aıtsa da, ne aıtsa da, shyn aıtatyn Sákenge, neni aıtsa da, ne aıtsa da óz júreginiń shýaǵyna bólep, áspettep, ásemdep aıtatyn Sákenge ylǵı bir dámetip qaraıtyn, ylǵı bir úmitpen qaraıtyn kisiniń biri menmin.

Men onyń eń aldymen ekpindi de erkin, erkin de adýyndy, adýyndy da adal aqyndyǵyn syılaımyn. Sonan soń qara qyldy qaq jaryp aıtatyn azamattyǵyna súısinemin. Ol bireýge dárejesi, laýazymy úlken eken dep jalpańdaýdan óz boıyn aýlaq salady. Oıyna kelgenin irikpeı aıtý da aqyndyq ónerdiń alǵy sharty bolýy kerek. 1984 jyldyń poezıasy týraly Sákenge baıandama jasaýdy tapsyrdyq. Men ol kezde Jazýshylar odaǵynda hatshylyq qyzmet atqaratynmyn. "Bir aıtsa, shyn sózdi Sáken Imanasov aıtady" — dedim. Basqa hatshylar da meni qoldady. Sáken "1984 jyldyń poezıasy" degen taqyrypta baıandama jasady.

Eshkimnen, dárejesi úlken edi-aý dep jaltarǵan joq. Qara qyldy qaq jaryp shyndyq shymyldyǵyn ashty da tastady. Synalǵandar áli de Sákenge jaýyǵyp júr. Biraq odan qyńatyn, qaımyǵatyn Sáken de joq.

Aqyn bolǵan soń aqynǵa uqsap ómir súrý kerek. Syrt qaraǵanda Sáken Imanasov tákappar kórinedi. Ózin or ustaıdy. Jaqyndasa kelseń minezi de jumsaq. Júregi de názik.

"Kúnde kelip jatqan joqpyn áýrelep.
Jatqan joqpyn ósek terip, daýdy elep..
Men úshin tek kóńil kerek, aǵaıyn,
Tóriń kerek, kóliń kerek, taý kerek".

degen shýmaqtan da Sákenniń jan dúnıesin bilý, seziný qıyn emes.

"Sonadaıdan tóbelerin kórgende
Kóterilip sala berdim men demde.
Erlikti ańsap, eldikti ańsap, eldi ańsap,
Kendikti ańsap, kelip qaldym senderge".

Bul Almatyda aqyndyqtyń arǵymaǵyna minip, saǵym qýalap "sandalyp" júrgen bárimizdiń sózimiz. Biz bárimiz de aýyldyń túlegimiz aldymen. Qınalsaq ta, qýansaq ta eń aldymen eske túseri — sol tuńǵysh qanyń tamǵan týǵan aýyl. Týǵan aýyl bolmasa, dúnıe kezip ketip qalar edim men ózim. Biz bir jaqqa ketip qalsaq, týǵan aýyl jetimsirep qalatyndaı kóremiz.

Osydan shırek ǵasyr buryn ózime ini, aqyn ini dep uǵynǵam Sáken tvorchestvosynan men áli birde-bir ret kóz jazyp kórgen emespin. Men onyń aqyndyǵyn baıaǵydan-aq moıyndaǵan adammyn. Bizdiń eleń dúnıesinde aqyn bar da óleńshiler bar ǵoı. Shyndyǵyn aıtqanda, ózim aqyn dep uǵynatyn kisilerimdi sanaý úshin eki qolymnyń saýsaqtary jetip jatyr. Óńmendegen óleńshilerdi sanaý úshin óleń shashty kisiniń shashy jetpeı qalýy múmkin.

Sáken tvorchestvosyna tán nárse — tereń oı, tegeýrindi sezim, sergektik, sezimpazdyq, parasattylyq, beınelilik, tazalyq. Adamnyń azamattyǵy, adamnyń keńpeıildiligi, janynyń jomarttyǵy, páktigi, — mine osa komponentter Sekenniń barlyq kitabynda túgel bar. Maǵan, ásirese, unaıtyny Sákenniń aqyndyq erkindigi. Kibirtikteý, tusaýly attaı shoqaqtaý Sáken óleńderinen sham alyp izdeseń de taptyrmaıdy.

Bári de Alataý tósinen qulap aqqan ózenderdeı taza, móldir. Móldir de tabıǵı Sáken jyrlaryn oqı kele baıtaq týǵan eldiń, týǵan jerdiń bar jaqsylyǵyn jınaǵan tamasha azamattyń, taza júrekti jannyń beınesin kórdim. Sákende ne qıly sáýlelermen órnektelgen óren óleńder kóp-aq.

Sákendi qaıta oqyǵanda onyń júırigi elge esimderi ábden tanylǵan, halyqtyń súıispenshiligine aınalǵan Muqaǵalıdyń, Qadyrdyń, Saǵıdyń, Farızanyń júıriktigimen aýyzdyq tistesip shaýyp kele jatqandaı jaqsy áserge bólendim.

Aqynnyń mahabbat jyrlary ádemi-aq. Biraq ylǵı bir baqytqa senbeý, birese óńinde, birese túsinde aımalaý máseleleri kóńilge bult úıiredi. Qartaıdym deý mahabbat ıesine jaraspaıtyn qasıet.

Sáken Imanasov ózin tek óleńge berip kele jatqan talant. Ol ázir basqa aýyldyń esigin qaqqan joq. Óleń aýylynyń bóz balalyq dáýirin bastan keship, jigit aǵasy dárejesine jetken azamat. Júrekti sarbazy.

"Shaqyram dostar bárińdi
Alakól jaqqa shaqyram.
Ala shyq asqaq ánińdi
Astana jurty atynan.
Kádimgi qarq-qarq kúlkini al,
Alyńdar appaq tilekti.
Dala bop qana julqynar
Qaldyra kórme júrekti" —

depti Sáken bir óleńinde. Sákenniń jyrlaryn oqyp otyryp onyń elin, dostaryn, týǵan jerin kóz aldymyzǵa ońaı elestetemiz. Bir aýyz jyly sózge astyńdaǵy atyn túsip beretin qazaqtyń balasy ǵoı bul Sáken Imanasov. Bir aýyz kesir sózge keńirdektese ketetin de qazaqqa bizdiń Sákenniń tabıǵaty jat emes.

Elýine esek emes, tulpar minip keldi bizdiń Sáken. "Adyrna" atty aıtary kóp asyl kitap usyndy. Ol kitabyn qoljazba kúıinde oqyp bata bergen kisiniń biri — menmin.

Birde muńdy, birde muńsyz, birde shýaqty, birde bultsyz, birde jańbyrly, birde tandyr aqyn ómiri Sákendi kóp erkeletken joq.

Aqyndarǵa berilip jatqan ataq, syı da Seken Imanasovtyń qolyna tıip turyp, túsip qap jatqanyna da ózimiz kýámiz.

Ómir bolsa, Sákenniń shyǵar bıigi de, jyǵar kıigi de alda. Astyna óleńniń aqboz arǵymaǵyn mingen Sáken aqynnyń jyr báıgesiniń aldynda kele jatqanyna óleń súıer qaýym shúbá keltirmeıdi.

"Oktábr týy" gazeti,

3 mamyr 1988 jyl

---