InfoHub Logo

«Dáýirdiń juldyzdy tulǵasy – B. Momyshuly» ıntellektýaldyq olımpıada

Qurmetti qonaqtar! Qurmetti ustazdar men oqýshylar!
Dáýirdiń juldyzdy tulǵasy atanǵan Uly Otan soǵysynyń Batyry, aty ańyzǵa aınalǵan qaharman, ult rýhynyń aıbyndy jazýshysy, erjúrek jerlesimiz B. Momyshulynyń bıyl ǵasyrlyq mereı toıy halyqaralyq deńgeıde atap ótildi. Búgingi oıynda osy kele jatqan Baýkeńniń týǵan kúni qarsańyna baılanysty ıaǵnı 24 jeltoqsan týylǵan kúnine oraı «Dáýirdiń juldyzdy tulǵasy – B. Momyshuly» taqyrybyndaǵy ıntellektýaldyq olımpıadaǵa qosh keldińizder!
Búgingi oıynymyzdyń negizgi maqsaty: Jerlesimiz B. Momyshuly onyń erligi týraly bilmesek uıat bolatyndyǵy belgili. Sondyqtan Baýkeńniń ómirbaıany, jasaǵan erlikteri, shyǵarmalary týraly oqýshylardyń óz betimen izdenip bilýine, sonymen qatar oqýshylardy patrıottyqqqa tárbıeleý.
Endeshe búgingi saıysqa baǵa beretin qazylar alqasymen tanys bolyńyzdar!
Sonymen búgingi saıys mektep - gımnazıanyń joǵarǵy synyp oqýshylary (11 synyp) ıaǵnı 11 «A» synybymen 11 «Á» synyby ózara tartysatyn bolady. Endeshe qatysatyn toptardy shaqyraıyq! (Ózderin tanystyrady jáne bir top syrtqa shyǵady)

İ aınalym
Sharty: Berilgen suraqtarǵa birinshi top basshysy, ary qaraı kezekpen «ıa» nemese «joq» dep jaýap berýi tıis. Árbir durys jaýap «10» upaı óz paıdasyna alyp keledi.
1. “Nıkolaı Redın” B. Momyshulynyń shyǵarmasy ma? Ia
2. Batyr týraly jazylǵan «Volokolamsk tas joly» atty kitaptyń avtory qazaqstandyq jazýshy Dmıtrıı Snegın? Joq, reseılik jazýshy Aleksandr Bek
3. Baýyrjannyń uly Baqytjan 1941 jyly 3 qazanda dúnıege kelgen? Ia
4. “Halyqtyń jolymen júrseń, eshqashan adaspaısyń. Halyqpen birge bolsań, eshqashan jalǵyzsyramaısyń” degen ósıetti Baýyrjanǵa aıtqan ákesi me? Ia
5. Qazaqstannyń halyq jazýshysy Ázilhan Nurshaıyqovtyń dańqty qolbasshy týraly kitaby «Aqıqat pen jalǵandyq» dep atalady? Joq, «Aqıqat pen ańyz»
6. B. Momyshuly 1960 jylǵa deıin áskerı akademıada dáris berdi? Joq, 1956 jylǵa deıin (otstavkaǵa shyqty)
7. B. Momyshulynyń anasynyń esimi Uljan ba? Joq, Rázıa
8. Baýkeń ári ınjener, psıholog bolǵan. Sonymen qatar shabandoz bolǵan ba? Ia
9. Ol óz batalónyn 109 ret shabýylǵa bastap, 4 ret qorshaýdy buzyp, negizgi jaýyngerlik quramyn aman - esen áskerge qosady ma? Ia
- 21 -
10. B. Momyshulynyń jary Bıbijamal Erjanqyzy? Joq, Bıbijamal Muhanqyzy
Birinshi aınalym nátıjesin qazylar alqasynan suraıyq!

İİ aınalym
Sharty:
11 «A» synyp tańdaý quqyna ıe bolady. Berilgen suraqqa durys jaýap berseńizder 500 upaı alasyzdar. Oılanyp jaýap berý 30 sekýndqa sozylady. Qatelesseńizder kezek qarsylastaryńyzǵa ótedi. Egerde durys jaýap tabylmasa sizderge 3 kómek oqımyn. Árbir paıdalanylǵan kómekten 100 upaı shegeriledi.

№1. Baýkeńniń áskerdi basqarý sheberligi ıaǵnı qolbasshylyq jasaǵany álemge aıan.
Suraq: «B. Momyshulynyń soǵys taktıkasy» degen oqý páni qaı eldiń áskerı oqý oryndarynda oqytylady jáne bilimgerler osy pánnen emtıhan tapsyrady?
1/ Álemdegi eń tómen jer
2/ Jerorta teńiziniń shyǵys jaǵalaýynda ornalasqan
3/ Jer aýmaǵy Jýaly aýdanynan 3 - aq ese úlken Azıadaǵy damyǵan memleket, astanasy Tel - Avıv qalasy
Jaýaby: Izraıl memleketinde


№2. Jerlesimiz Baýyrjan Momyshuly batyr atamyz bala tárbıesi týraly HH ǵasyrdyń 70 - jyldary bylaı dep qynjylǵan eken: «Jaýdan da, daýdan da qoryqpaǵan qazaq edim, endi osy kezderi qorqynyshym kóbeıip barady» dep.

Suraq: Balalar tárbıesi bolashaǵy týraly batyrdyń 3 qorqynyshy qandaı edi?
1/ Birinshi qorqynyshy jańa týǵan sábıge, onyń anasyna qatysty
2/ Ekinshi sábılerdi tárbıeleıtin ájeleri týraly
3/ Úshinshi qorqynyshy balalardyń qatygezdigi, oqýǵa qyzyǵýshylyqtarynyń tómendigine qatysty
Jaýaby: 1. Balalarǵa besik jyryn aıtatyn kelinderimniń azaıyp bara jatqanynan qorqamyn.
2. Nemerelerine ertegi aıtyp beretin ájelerdiń azaıyp bara jatqanynan qorqamyn.
3. Dámdi, dástúrdi syılamaıtyn balalar ósip keledi. Qolyna kitap almaıdy. Óıtkeni, besik jyryn estip, ertegi tyńdap, dástúrdi boıyna sińirip óspegenniń kókiregi kór bola ma dep qorqamyn.

№3. B. Momyshuly soǵystan keıin basqa qyzmetterge barmaı, jazýshylyqqa bet burǵany bárimizge belgili. Onyń óz sebebi boldy. Suraq: ol qandaı sebepter nemese sebebi nede?
1/ Batyrǵa óz dárejesindegi qyzmetterdiń buıyrmaýy
2/ Otstavkaǵa ketý týraly buıryq
3/ Bılik basyndaǵylardyń nemese joǵarydaǵylardyń qarsylyǵy
Jaýaby: B. Momyshulynyń betiń bar, júziń bar demeı, shyndyqty aıtýy aq jaǵalylarǵa unamasa kerek. Sonyń bir dáıegi marshal B. M. Grechko ózine laıyq baǵasyn alyp, qyzmet etýine “Cherez moı trýp” dep tikeleı qarsylyq kórsetken. Sol sebepti B. Momyshulyǵa qyzmet esikteri jabyq boldy.

№4. Batyr Baýyrjan óziniń janyna adal dostaryn jınaı bilgen. Suraq: B. Momyshulynyń eń jaqsy kórgen aıaýly dosy kim?
1/ Asa ınternatynda birge oqyǵan
2/ Soǵysta janynda júrip serik bolǵan
3/ Jumbaq dosyna arnap «Dosyma» óleńin shyǵarǵan.
Jaýaby: Qurmanbek Saǵyndyqov - jýrnalıs, aýdarmashy, qoǵam qaıratkeri, fılologıa ǵylymynyń kandıdaty.
İİ aınalym nátıjesi bileıik!

İİİ aınalym sharty:
4 suraqqa tirek - sózder berilgen. Sol sózderge qarap upaı sandaryn tigesizder. Suraqty tańdaǵan komanda suraqqa qatelesseńizder sol tańdaǵan upaı sandaryńyz shegeriledi. Durys jaýap bolmasa kelesi qarsylas top jaýap beredi. Egerde sizder upaı sanyn saqtap qalamyz deseńizder jaýap berýden bas tartýǵa bolady.
№1 Namyssyzdyq
Baılanys quraly
Ult múddesi

Halqymyzdyń áıgili batyry ótken ǵasyrdyń ortasynda - aq ultymyzdyń tóbesine úıirilgen qara bultty kóregendikpen kórip, 1944 jyly Qazaqstan Komýnıstik partıasy basshysyna hat joldaǵan.
Suraq: Baýkeń ultymyz úshin HHİ ǵasyrdyń basynda da áli sheshimin tappaǵan qandaı kókeıkesti máseleni kóregendikpen, qynjyla kóteredi? Jaýaby: Qazaq tili máselesi
№2 Dástúr
Qatelik
Úlgi - ónege
B. Momyshulynyń kelini Zeınep Ahmetova jas kezinde bir mezette birden 4 qatelik jiberip alǵandyǵy týraly estelikteriniń birinde jazady. Baýkeń qonaqjaı kisi bolǵnandyǵy elge aıan. Syıly qonaqqa bas tartylady. Jas kelin Zeınep basty alyp kiredi. Sol kezde Baýyrjan ata kelinine jaılap jibergen qatelikterin túsindirip shyǵady. Suraq: Z. Ahmetovanyń jibergen qatelikteri qandaı edi jáne salt - dástúr boıynrsha ol amaldar neni bildiredi? Jaýaby: Birinshi qateligi qoıdyń basy ońnan solǵa jáne tóbesinen tumsyǵyna deıin pyshaqpen tilinedi – “tórt qubylań túgel bolsyn” degendi bildirse kerek; ekinshiden bir qulaǵy kesiledi, eni qaı qulaǵyna salynsa sol qulaǵy – “maldyń bas jibi sıaqty eni bógde kisige ketip qalmasyn”; tisteri qaǵylady – bolmasa dastarhan basyndaǵylar “úı ıesi qonaqtaryna tisip qaırap otyr, batyryp otyr” dep oılap qalýy múmkin; sońǵysy, basty alyp kirgende tabaqqa tumsyǵyn aldyna qaratyp qoıyp, dastarhanǵa qoıarda qonaqqa jelke jaǵyn qaratady – syılastyqtyń belgisi.
№3. Hat
Tárbıe
Oıyn
Batyr soǵysta júrip QazSSR - i Halyq komısarlary sovetiniń predsedateli Ońdasynov Joldasqa jazǵan hatynda jaýyngerlerdi erlikke, tapqyrlyqqa, sheshendikke baýlýdyń joldaryn kórsetedi. Suraq: Ol qandaı joldar? Jaýaby: Baýkeń jaýyngerlerdi erlikke, otansúıgishtikke, sheshendikke tárbıeleýde kókpar, aýdaryspaq, báıge sıaqty at oıyndaryna úıretý, aıtys, maqal - mátel, jyr aıtqyzý, asyq, jamby atý oıyndaryn úıretý, ıaǵnı salt - dástúrimiz negizinde tárbıeleýge basa nazar aýdarǵan.
№4. Shejire
Senim
Profesor
Baýkeń 1969 jyly 14 mamyr kúni óz qolymen jazǵan shejire men ákesiniń qolymen jazylǵan shejireni kimge senip tabystady? Jaýaby? Mekemtas Myrzahmetuly – profesor, QR - sy Memlekettik syılyǵynyń laýreaty.
IV aınalym sharty:

Qurmetti saıyskerler sizderge 4 tapsyrma beriledi. Tapsyrmada B. Momyshulynyń naqyl sózderine baılanysty anagramlar berilgen. Tapsyrma ashylmas buryn jasyryn upaı sandaryn tigesizder. Jaýaptaryńyz bar bolsa paraqshaǵa jazyp aldyǵa qoısańyzdar jaýaptaryńyz bar dep esepteımin. Qate bolǵan jaǵdaıda tikken upaılaryńyz shegeriledi.

№1 Bilmeı turyp.... aıtýdan aýlaq bol
LQAY -- AQYL
IBİKL -- BILİK
MAAR -- ARAM
JAǴLAN -- JALǴAN