Qojanasyr
Qojanasyr
Ertede bir kedeı shal bolypty. Ol qala mańyndaǵy toǵaıǵa baryp otyn jınap, kún kóris úshin ony bazarǵa satyp, tapqan aqshasyna azyn-aýlaq tamaq alady eken. Bir joly ol toǵaıdan otyn alyp kele jatyp, bel jazyp alaıyn dep otyryp dem alady. Sodan qaıta júrmek bolyp otynyn arqalaıyn dese shamasy kelmeıdi. Otyn aýyr, al kárilik pen kedeılik qajytqan qartta qaırat taýsylǵan edi.
Osy kezde jolmen ótip bara jatqan bir jolaýshy kezigedi de, qart odan otynyn arqalatyp jiberýin ótinedi.
Jolaýshy otynyn arqalatpastan buryn: «Eger otynyńdy arqalatsam aqysyna ne beresiń?» - deıdi. Shal: «Shyraǵym - aý, aqysyna beretin mende ne deısiń? Eshteńe», - dep jaýap beredi.
Jolaýshy til qatpastan shalǵa otynyn arqalatady da, artynsha:
«Jańa berem degen «eshteńeńdi» ákel», - dep jabysa túsedi. «Shyraǵym - aý, ózińe keregi ne? Mazamdy bolsa almaı jónińe júre ber», - degen shaldyń sózine bolmaı: «Ne keregi qalaı!? Men otynyńdy arqalatsam ne beresiń degenimde sen «eshteńeden» basqa túgim joq dediń, otynyńdy arqalatqanym ras pa?» Ras. Endeshe «eshteńemdi» ákel, - dep shaldyń qyr sońynan qalmaı qoıady.
Shal qansha jalynsa da, álgi jolaýshy sózge kónbeıdi. Aqyry ol beıshara shaldy qazyǵa (tóreshige) alyp keledi. Qazy daýdy qalaı sheshýdiń amalyn taba almaı Qojanasyrdy shaqyrtady. «Qojeke, mynanyń ádilin ózińiz aıtpasańyz, bizdiń amalymyz taýsylyp otyr», - deıdi qazy.
Qojanasyr kórpesheniń ústinde maldasyn quryp otyryp, ekeýiniń de sózin tyńdap bolady da, shaǵymmen kelgen jolaýshyǵa burylyp: «Jolaýshym, seniń sózińde qate joq! Seniń qyzmetiń úshin «eshteńe» berem dep ýáde etken eken – sol «eshteńesin» sóz joq berýge tıis. Biraq meniń baıqaýymsha myna qarıa taqyr kedeı kórinedi, ekinshiden, «eshteńeniń» ózi kez kelgen adamda bola bermeıdi. Renjimeńiz sol «eshteńeni» menen alsańyz qaıtedi?»- deıdi. Aryzqoı kelise ketedi. Sol kezde Qojanasyr ózi otyrǵan kórpesheniń bir shetin kóteredi de: «Qolyńdy suǵyp astynda ne jatqanyn baıqashy», - deıdi.
Jalaqor qolyn ári - beri júgirtip eshteńe tappaıdy. «Iá, ne taptyń!» - dep suraıdy Qojanasyr. «Eshteńe» dedi aryzqoı. «Endeshe seniń alashaq «eshteńeń» - sol. Al da taıyp tur», - dep jalaqordy qýyp shyǵady.
Mine, sender músápir shaldy alaıaq qýdyń jalasynan qutqarǵan tapqyr, danyshpan Qojanasyrmen kezdestińder.
Qojanasyr – qazaq fólklorynyń eń súıikti keıipkerleriniń biri. Ol birde tili mirdiń oǵyndaı sheshen, ǵulama danyshpan, endi birde dushpanyn – menmensigen baılar men qaharly handardy taqyrǵa otyrǵyzyp ketetin aılaker qý, birese ashyq aýyz ańqaý, kúldirgi adam keıpinde sýretteledi. Qojanasyr – músápirdiń demeýshisi, qorlyq kórgenniń jaqtaýshysy, aqıqattyń, ádildiktiń tóreshisi. Mine, osy qasıeti úshin halyq ony janyndaı jaqsy kóredi.
Qojanasyr esiminiń san ǵasyr boıyna kóptegen elderdiń fólklorynan turaqty oryn alyp kelýi de sondyqtan. Ol – halyqtyń óz qıalynan, arman oıynan týǵan keıipker. Ol túrikte – Qoja Nasreddın, azerbaıjan men parsyda – Molla Nasreddın, ózbek pen tájikte – Nasreddın Efendi degen atqa ıe bolǵan.
... Qudyqtaǵy aı sáýlesin kórgen Qojanasyr, jiptiń ushyna ilgeshek baılap, jalma - jan Aıdy tartym shyǵarmaq bolady. Qudyq túbindegi tasqa ilgeshegi ilingen ol bar kúshin salyp shirene tartqanda jip úzilip ketip, ózi shalqasynan túsedi. Qarasa aı aspanda tur eken. «Shirkin, ózim aıdy aspanǵa bir shyǵardym - aý!» - dep maqtanatyn da osy – Qojanasyr.
Esegin surap kelgen kórshisine Qojanasyr: «Basqa bireýge berip jiberip edim», - dep ótirik syltaýmen shyǵaryp salady. Sol kezde qorada turǵan esek aqyryp qoıa berse kerek. sodan kórshisi Qojanasyrǵa: «Ótirik aıtqansha, bergim kelmeıdi demeısiz be», - dep ókpeleıdi. Sonda: «Óı, sen óziń adamǵa senesiń be, álde esekke senesiń be?» - dep shylp etpeı jaýap beretin de – Qojanasyr.
Qojanasyr áńgimeleriniń ushy qıyry joq. Onda adam janyn shýaqqa bóleıtin qaltqysyz kúlki men darıadaı shalqyp jatqan danalyq bir - birimen jarasa órbip otyrady.
Sender, úlkenderdiń bireýi týraly ózi bir qojanasyr
Adam degenin estigen bolarsyńdar. Ol sóz qandaı adamǵa aıtylatyn endi sender jaqsy bilesińder. Ol ańqaý, ádil de adal árqashan adam balasyna jaqsylyq oılap turatyn adamdarǵa ǵana arnalady.
Ertede bir kedeı shal bolypty. Ol qala mańyndaǵy toǵaıǵa baryp otyn jınap, kún kóris úshin ony bazarǵa satyp, tapqan aqshasyna azyn-aýlaq tamaq alady eken. Bir joly ol toǵaıdan otyn alyp kele jatyp, bel jazyp alaıyn dep otyryp dem alady. Sodan qaıta júrmek bolyp otynyn arqalaıyn dese shamasy kelmeıdi. Otyn aýyr, al kárilik pen kedeılik qajytqan qartta qaırat taýsylǵan edi.
Osy kezde jolmen ótip bara jatqan bir jolaýshy kezigedi de, qart odan otynyn arqalatyp jiberýin ótinedi.
Jolaýshy otynyn arqalatpastan buryn: «Eger otynyńdy arqalatsam aqysyna ne beresiń?» - deıdi. Shal: «Shyraǵym - aý, aqysyna beretin mende ne deısiń? Eshteńe», - dep jaýap beredi.
Jolaýshy til qatpastan shalǵa otynyn arqalatady da, artynsha:
«Jańa berem degen «eshteńeńdi» ákel», - dep jabysa túsedi. «Shyraǵym - aý, ózińe keregi ne? Mazamdy bolsa almaı jónińe júre ber», - degen shaldyń sózine bolmaı: «Ne keregi qalaı!? Men otynyńdy arqalatsam ne beresiń degenimde sen «eshteńeden» basqa túgim joq dediń, otynyńdy arqalatqanym ras pa?» Ras. Endeshe «eshteńemdi» ákel, - dep shaldyń qyr sońynan qalmaı qoıady.
Shal qansha jalynsa da, álgi jolaýshy sózge kónbeıdi. Aqyry ol beıshara shaldy qazyǵa (tóreshige) alyp keledi. Qazy daýdy qalaı sheshýdiń amalyn taba almaı Qojanasyrdy shaqyrtady. «Qojeke, mynanyń ádilin ózińiz aıtpasańyz, bizdiń amalymyz taýsylyp otyr», - deıdi qazy.
Qojanasyr kórpesheniń ústinde maldasyn quryp otyryp, ekeýiniń de sózin tyńdap bolady da, shaǵymmen kelgen jolaýshyǵa burylyp: «Jolaýshym, seniń sózińde qate joq! Seniń qyzmetiń úshin «eshteńe» berem dep ýáde etken eken – sol «eshteńesin» sóz joq berýge tıis. Biraq meniń baıqaýymsha myna qarıa taqyr kedeı kórinedi, ekinshiden, «eshteńeniń» ózi kez kelgen adamda bola bermeıdi. Renjimeńiz sol «eshteńeni» menen alsańyz qaıtedi?»- deıdi. Aryzqoı kelise ketedi. Sol kezde Qojanasyr ózi otyrǵan kórpesheniń bir shetin kóteredi de: «Qolyńdy suǵyp astynda ne jatqanyn baıqashy», - deıdi.
Jalaqor qolyn ári - beri júgirtip eshteńe tappaıdy. «Iá, ne taptyń!» - dep suraıdy Qojanasyr. «Eshteńe» dedi aryzqoı. «Endeshe seniń alashaq «eshteńeń» - sol. Al da taıyp tur», - dep jalaqordy qýyp shyǵady.
Mine, sender músápir shaldy alaıaq qýdyń jalasynan qutqarǵan tapqyr, danyshpan Qojanasyrmen kezdestińder.
Qojanasyr – qazaq fólklorynyń eń súıikti keıipkerleriniń biri. Ol birde tili mirdiń oǵyndaı sheshen, ǵulama danyshpan, endi birde dushpanyn – menmensigen baılar men qaharly handardy taqyrǵa otyrǵyzyp ketetin aılaker qý, birese ashyq aýyz ańqaý, kúldirgi adam keıpinde sýretteledi. Qojanasyr – músápirdiń demeýshisi, qorlyq kórgenniń jaqtaýshysy, aqıqattyń, ádildiktiń tóreshisi. Mine, osy qasıeti úshin halyq ony janyndaı jaqsy kóredi.
Qojanasyr esiminiń san ǵasyr boıyna kóptegen elderdiń fólklorynan turaqty oryn alyp kelýi de sondyqtan. Ol – halyqtyń óz qıalynan, arman oıynan týǵan keıipker. Ol túrikte – Qoja Nasreddın, azerbaıjan men parsyda – Molla Nasreddın, ózbek pen tájikte – Nasreddın Efendi degen atqa ıe bolǵan.
... Qudyqtaǵy aı sáýlesin kórgen Qojanasyr, jiptiń ushyna ilgeshek baılap, jalma - jan Aıdy tartym shyǵarmaq bolady. Qudyq túbindegi tasqa ilgeshegi ilingen ol bar kúshin salyp shirene tartqanda jip úzilip ketip, ózi shalqasynan túsedi. Qarasa aı aspanda tur eken. «Shirkin, ózim aıdy aspanǵa bir shyǵardym - aý!» - dep maqtanatyn da osy – Qojanasyr.
Esegin surap kelgen kórshisine Qojanasyr: «Basqa bireýge berip jiberip edim», - dep ótirik syltaýmen shyǵaryp salady. Sol kezde qorada turǵan esek aqyryp qoıa berse kerek. sodan kórshisi Qojanasyrǵa: «Ótirik aıtqansha, bergim kelmeıdi demeısiz be», - dep ókpeleıdi. Sonda: «Óı, sen óziń adamǵa senesiń be, álde esekke senesiń be?» - dep shylp etpeı jaýap beretin de – Qojanasyr.
Qojanasyr áńgimeleriniń ushy qıyry joq. Onda adam janyn shýaqqa bóleıtin qaltqysyz kúlki men darıadaı shalqyp jatqan danalyq bir - birimen jarasa órbip otyrady.
Sender, úlkenderdiń bireýi týraly ózi bir qojanasyr
Adam degenin estigen bolarsyńdar. Ol sóz qandaı adamǵa aıtylatyn endi sender jaqsy bilesińder. Ol ańqaý, ádil de adal árqashan adam balasyna jaqsylyq oılap turatyn adamdarǵa ǵana arnalady.
You Might Also Like
