InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Daýyssyz dybystardyń túrleri.

Sabaqtyń maqsaty:
bilimdiligi: oqýshylardy daýyssyz dybystardyń túrlerimen tanystyrý, mátindi túsinip oqýǵa, dybystardy ajyrata bilýge úıretý;
damytýshylyǵy: oqýshylardyń sózdik qoryn baıytý, sóıleý tilin damytý, sabaqqa ynta-yqylasyn arttyrý;
tárbıeliligi: oqýshylardy jyldam oılaýǵa, ádemi sóıleýge, saýatty kórkem jazýǵa, zeıindi, uqypty bolýǵa baýlý.

Sabaqtyń túri: Jańa sabaq
Sabaqtyń ádisi: túsindirý, suraq-jaýap, oı qozǵaý, sergitý sáti, rebýs sheshý.
Pánaralyq baılanys: dúnıetaný, matematıka
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqta, oqýlyq, qustar sýretteri, daýyssyz dybystar jazylǵan plakat, sózjumbaq.

Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý.
- oqýshylarmen amandasý;
- oqýshylardy túgendeý;
- zeıinderin sabaqqa aýdarý.

İİ. Ótkendi pysyqtaý.
Iý árpiniń jazylýy.
qosarly daýysty dybys
Iý Sózde ıý dybystary estilgenimen, olardyń ornyna ıý árpi jazylady: eńkeıý, oıý.
Sózdegi ı árpinen keıin ý estilgenimen, ıý árpi jazylady: kıý, qıý.

Sózjumbaq sheshý.
Kóldeneńinen:
1. Erteńgilik jattyǵýdan keıin, deneni dymqyl súlgimen súrtip, salqyn sýdy (quıý) kerek.
2. Ertemen turǵanda, tósek-oryndy (jıý) kerek.
Tiginen:
3. Keshkilikte aıaq kıimińdi tazalap (qoıý) kerek.
4. Otandy (súıý) kerek.

İİİ. Jańa sabaq.
Suraq-jaýap:
- Qazaq tilinde neshe dybys, neshe árip bar? (40 dybys, 42 árip)
- Dybystar neshege bólinedi? (daýysty jáne daýyssyz)
- Daýysty dybys neshege bólinedi? (jýan jáne jińishke)
- Daýyssyz dybystar neshege bólinedi? (qatań, uıań, úndi)

Búgingi sabaǵymyzda «Daýyssyz dybystardyń túrlerimen» tanysamyz. (túsindirý)
Aıtqanda aýa kedergige ushyrap shyǵatyn dybystar daýyssyz dybystar dep atalady. Sóıtip, daýyssyz dybystarda daýys bolmaıdy, olar ún men saldyrdan nemese tek saldyrdan turady.

Qazaq tilinde 26 daýyssyz dybys bar. Olar: b, v, g, ǵ, d, j, z, ı, k, q, l, m, n, ń, p, r, s, t, ý, f, h, h, s, ch, sh, sh.
Daýysty dybystan keıin aıtylǵanda, ý dybysy daýyssyz bolyp keledi: baýyr, aýyr, jaýyn, áýre t. b. Daýysty dybystar býyn kuraıdy da, daýyssyz dybystar óz betterimen býyn quraı almaıdy. Sondyqtan sózde qansha daýysty bolsa, sonsha býyn bolady. Berilgen sózder býynǵa bylaı bólinedi: ba-ýyr, a-ýyr, ja-ýyn, áý-re. Bul sózderdegi ý býyn kuraı almaı tur.
Daýyssyz dybystar úsh jaqty jikteledi.
Qatań daýyssyzdar: k, q, p, f, s, t, h, s, ch, sh, sh, h. Qatań daýyssyzdarda eshbir ún bolmaıdy tek saldyrdan turady.
Uıań daýyssyz: b, v, g, ǵ, d, j, z. Uıań daýyssyzdarda ún az bolady da, saldyr basym bolady.
Úndi (sonor) daýyssyzdar: r, l, m, n, ń, ı, ý. Úndi daýyssyzdarda ún basym bolsa da, saldyr az bolyp keledi.

Dáptermen jumys.
1-jattyǵý. Qustardyń atyn kóshirip jazý. Daýyssyz dybystardyń astyn syzý.
Tyrna, qyrǵaýyl, búrkit, bódene, suńqar, shúregeı, taýyq, saýysqan.

Oqýlyqpen jumys.
2-jattyǵý. Mátindi túsinip oqý.
Uıa.
Uıa – qustyń jumyrtqalap, balapan basatyn orny. Uıanyń túri kóp. Ár qus uıasyn ózinshe salady. Qarǵa uıasyn usaq butaqtardan jasaıdy. Qarlyǵash uıasyn saz jáne shóp-shalammen turǵyzady. Al aqqý esh ýaqytta ystyq jerde uıa turǵyzbaıdy.

Tapsyrma: Qaramen jazylǵan sózderden daýyssyz dybystardy taýyp, olardy bólinýine qaraı toptap jazý.
Qatań: p, t.
Uıań: b, j, d, ǵ, z.
Úndi: l, n, ı, r.

Sergitý sáti.
Jumbaq sheshý.
1. Balapanyn basatyn basqa qus,
Bar sondaı qasqa qus. (kókek)
2. Kúndiz soqyr ne degen,
Túnde qandaı kóregen. (úki)
3. Ushqany qyzyq jalpyldap,
Ózi sondaı qarqyldaq. (qarǵa)
4. Saıraıdy bir talmaıdy,
Ánshi qus bal tańdaıly. (bulbul)

Taqtamen jumys.
3-jattyǵý. Óleńdi mánerlep oqý.
Aqqýlar.
Áı, aqqýlar, aqqýlar,
Kúz alys pa, jýyq pa?
Nege qanat qaqtyńdar,
Kóldiń sýy sýyq pa?

Tapsyrma: Qaramen jazylǵan sózderge dybystyq taldaý jasa.
Aqqýlar-úsh býyn, jeti árip, jeti dybys.
a-daýysty, jýan;
q-daýyssyz, qatań;
q-daýyssyz, qatań;
ý-daýysty, jýan;
l-daýyssyz, úndi;
a-daýysty; jýan;
r-daýyssyz, úndi.

qanat-eki býyn, bes árip, bes dybys.
q-daýyssyz, qatań;
a-daýysty; jýan;
n-daýyssyz, úndi;
a-daýysty; jýan;
t-daýyssyz, qatań.

sýyq-eki býyn, tórt árip, tórt dybys.
s-daýyssyz, qatań;
ý-daýysty; jýan;
y-daýysty; jýan;
q-daýyssyz, qatań.
Oı qozǵaý.
- Kúzde qustardyń tirshiligindegi qandaı ózgerister bolady?
Jyl qustaryn ata.

Óz betimen jumys.
4-jattyǵý. Jańyltpashty jatqa aıtý.
Aq qys, qaǵaz, aqqý aq,
Aq tis, aq bý, aq bulaq.
Appaq deıin, aq deıin,
Aq emes, biraq aqtıin.

İV. Sabaqty qorytyndylaý.
Rebýs sheshý.
Sandardy ósý retimen qoıyp, jasyrynǵan sóılemdi oqý.
1------ 8 ------5 -----7 ------4 ------6 -----2 -----3
Qus -ıyq! -qor --la ----qam ---bo ---tar ---ǵa
«Qustarǵa qamqor bolaıyq!»
V. Úıge tapsyrma. 63-bet 5-jattyǵý.
Vİ. Baǵalaý.
Qus ataýlarymen madaqtap, baǵalaý.
Aqqýdaı-pák bol, qarlyǵashtaı-adal bol, bulbuldaı saırap júr, búrkitteı alǵyr bol.