InfoHub Logo

HH-Hİ ǵasyrlar Pragmatızm men ýtılıtarızm prınsıpterine negizdelgen adamdardyń materıaldyq qajettilikteri men qundylyqtary birinshi orynda turǵan ǵylymı-tehnıkalyq revolúsıa, avtomattandyrý, kompúterlendirý ýaqyty. Sondyqtan da rýhanı mádenıetke úlken kóńil bólý kerek, onyń quramdas bóligi din, ol adam sanasynda materıaldyq mádenıettiń beınelený formasy retinde áreket etedi. Dinniń basty belgisi – Qudaıǵa sený emes, tabıǵattan tys nársege sený. Din – tabıǵattan tys nárselerge senýmen baılanysty ıdeıalardyń, sezimderdiń, áreketter men uıymdardyń jıyntyǵy. Bul kúrdeli qoǵamdyq formasıa, onyń qurylymynda 3 negizgi elementi bar: dinı sana qorshaǵan dúnıeni beıneleý formasy retinde áreket etedi jáne dinı ıdeologıa men dinı psıhologıany qamtıdy; dinı kúlt – senýshilerdiń sımvoldyq is-áreketteriniń júıesi: duǵalar, rásimder, orazalar, merekeler; Dinı uıymdar – belgili bir dindi ustanýshylardyń birlestikteri. Din – materıaldyq mádenıettiń adam sanasynda beınelenýiniń bir túri bolyp tabylatyn adamzattyń rýhanı mádenıetiniń quramdas bóligi. Din (latyn tilinen) - taqýalyq, taqýalyq, bul adamnyń tabıǵattan tys, ıaǵnı Qudaımen baılanysy. Qazirgi álemde din óte mańyzdy ról atqarady. Jalpyadamzattyq dep sanalatyn qundylyqtar, ádette, ártúrli dinı júıeler aıasynda qalyptasyp, damydy. Dinniń aqıqaty ol týraly bilimde, dálelder men keıbir málimdemelerdiń dálelderinde emes. Din ǵajaıyptar dep atalatyn erekshe nárselerdiń múmkindigin moıyndaıdy; biraq eń bastysy, adamdar ımannan jubanysh pen úmit tabady, onyń qudaılyq dep túsiniletin joǵary nársemen baılanysy arqyly adamdyq bolmysyn ashady. Bul jerde adamdar bolmystyń máńgilik tulǵasyn tanıdy, olardyń máni men tereń maǵynaǵa toly nársege qatysýyn sezinedi. Din adamǵa dúnıeniń tutas beınesin usynady, moraldyq-qundylyq mánge toly, dúnıetanymdyq izdenisterge yqpal etedi. Din – naqty áleýmettik-ekonomıkalyq jaǵdaılarda ózindik tarıhı damýy bar qoǵamdyq qubylys. Din ony ustanýshylar úshin de jolbasshy, qazyna. Kez kelgen dindi ustanýshylar bul olarǵa shynaıy qýanysh ákeletin sansyz bilim men sezim beredi dep málimdeıdi. Dinge qatysty máseleler árqashanda bilim men senimniń araqatynasy máselesimen, adam boıynda eriksiz betpe-bet keletin ıdealdardyń, qundylyqtardyń, ómirlik baǵdarlardyń qalyptasýymen baılanysty. Qasıettilikti utymdy, utymdy tanym ádisterimen túsindire bastaǵan aǵartýshylyq dáýirinen bastap din salystyrmaly túrde jaqynda zerttele bastaǵany tán. Sondyqtan din fılosofıasynda (túsindirmesinde) mazmunynyń jeńildetilýine baılanysty qasıettiniń maǵynasyn burmalaıtyn, árkimge jáne árkimge qoljetimdi profandyq aǵym basym boldy. Bul túptep kelgende dinniń «halyqtyń apıyny» dep jarıalanýyna, adamdardy aldaý, ózin-ózi aldaý tásilderine ákeldi. Dinniń qoǵamdaǵy rólin joqqa shyǵarmaı, materıalıser ony jan-jaqty zertteýden bas tartyp, mazmunyn áleýmettik-mádenı faktorǵa túsirdi.

Tóleý Álisher
Jetekshi: Týngatova Ý. A
Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq Ýnıversıteti. Fılosofıa jáne Saıasattaný Fakúlteti http://kaznu.kz/

---