Dúnıe júzi elderiniń memlekettik qurylysy
Sabaqtyń taqyryby: Dúnıe júzi elderiniń memlekettik qurylysy.
1. a) bilimdilik: Oqýshylarǵa Dúnıe júzi elderiniń memlekettik qurylysy men basqarý formalary jóninde tolyq maǵlumat berý. Deńgeılik tapsyrmalar arqyly jumys jasaý.
1. 2. b) tárbıelik: Óz Otanyn súıýge, qorshaǵan ortaǵa súıispenshiligin oıatý.
2. 3. v) damytýshylyq: Oqýshylardy sabaqqa belsendiligin arttyrý maqsatynda taqyrypqa baılanysty qosymsha materıaldardy paıdalaný, oılaý qabiletterin damytý. Karta boıynsha jumys jasatý, memleketterdiń astanalaryn karta boıynsha kórsetý jáne jattatý.
Qural - jabdyqtar, kórnekti quraldar: Dúnıe júzi saıası karta, globýs, atlas, keskin karta.
Sabaq túri: Aralas sabaq.
Sabaq barysy:
1Uıymdastyrý.
2 Úı tapsyrmasyn suraý.
3 Jańa taqyrypty tanystyrý.
4 Taqyrypty tanystyrý.
5 Baǵalaý. Úıge tapsyrma berý.
Egemendi elderdiń memleket bolyp qurylyp qalyptasýynyń ár qıly tarıhı joly bar. Árbir eldiń memlekettik qurlysy, eń aldymen, olardyń basqarý túrlerimen sıpattalady. Dúnıe júzinde derbes táýelsiz memleketterdi basqarýdyń birneshe túri belgili. Onyń ishindegi eń basymy - respýblıkalyq forma. Qazir dúnıe júzinde 150 - ge jýyq egemendi respýblıka bar (dúnıe júzi memleketteriniń jalpy sanynyń 34 bóligi). Basqarýdyń respýblıkalyq formasy - progresıvtik jáne demokratıalyq artyqshylyqtarmen sıpattalady. Otarlaýshy derjavalardyń qanaýynan HİH - HH ǵasyrlar sheginde bostandyq alǵan Latyn Amerıka elderiniń barlyǵy derlik osy basqarý formasyn tańdap aldy. Ótken ǵasyrdyń ortasynda táýelsiz bolǵan Azıanyń burynǵy bodan elderi túgeldeı, al negizgi bóligi óz táýelsizdikterin HH ǵasyrdyń ekinshi jartysynda alǵan Afrıkanyń qazirgi 50 - den astam egemen memleketi de ózderin respýblıka dep jarıalady. Sol sıaqty myńjyldyq monarhıalar: Egıpet, Efıopıa, Iran. Ekinshi dúnıe júzilik soǵystan keıingi kezeńde birden respýblıkaǵa aınaldy.
Memlekettiń respýblıkalyq qurylysynda zań shyǵarýshy ókimet bıligi parlamentte bolsa, al atqarýshy organ qyzmeti úkimet quzyrynda.
Basqarýdyń bul formasy osy respýblıkalardyń barlyǵy biryńǵaıly degen uǵym týdyrmaıdy. Olardyń aralaryńda saıası - áleýmettik ózgeshilikterdiń de baryn baıqaýǵa bolady. Mysaly, Shveısarıa men Somalı, Fransıa men Iran, Argentına men Kýba respýblıkalaryn, t. b. bir - birimen salystyrý nátıjesinde osyndaı ózgeshelikterdi kórýge bolady. Respýblıkalar óz kezeginde prezıdenttik jáne parlamenttik respýblıkalyq bolyp erekshelenedi.
Prezıdenttik respýblıkada prezıdenttiń quqyly bıligi basymdyq jaǵdaıda bolyp, úkimetti óz basqarady. Al parlamenttik respýblıkada basty tulǵa prezıdent emes, ol úkimet basshysy (premer - mınıstr) bolyp sanalady. Álemdik sosıalısik júıeniń ydyraýyna qaramastan, qazirgi Qytaı, Vetnam, Laos, Soltústik Koreıa jáne Kýba memleketteri eldi basqarý formasy jaǵynan sosıalısik respýblıkalarǵa jatady.
Memlekettik basqarýdyń kelesi formasy - monarhıalyq bılik, olardyń álemdegi jalpy sany - 31. Amerıka qurlyǵynda birde - bireýi joq, Muhıttyq araldarda - 2, Afrıkada - 3, Azıada - 14, Eýropada - 12. Qazir osylardyń ishinde jalǵyz ǵana ımperıa bar, ol - japon eli. Qalǵan monarhıalardyń kópshiligi - koróldikter, birneshe knázdikter, sultandyqtar, ámirlikter toptasqan.
Dúnıe júzindegi memleket basqarýdyń monarhıalyq formasy saqtalǵan elder:
İ. Eýropa ------------------------ İİ. Azıa
1. Belgıa - koróldik 1. Býtan - koróldik
2. Danıa - koróldik 2. Iordanıa - koróldik
3. Ispanıa - koróldik 3. Kambodja - koróldik
4. Nıderland - koróldik 4. Neapol - koróldik
5. Norvegıa - kololdik 5. Saýd Arabıasy - koróldik
6. Ulybrıtanıa jáne Soltústik 6. Taıland - koróldik
Irlandıanyń birikken 7. Brýneı - sultandyq
koróldigi - koróldik 8. Malaızıa - sultandyq
7. Shvesıa - koróldik 9. Oman - sultandyq
8. Andorra - knázdik 10. Bahreın - ámirlik
9. Lıhtenshteın - knázdik 11. Birikken Arab Ámirligi - ámirlik
10. Monako - knázdik 12. Katar - ámirlik
11. Lúksembýrg - uly gersogtik 13. Kýveıt - ámirlik
12. Vatıkan - papa memleketi 14. Japonıa - ımperıa
İİİ. Afrıka İÚ. Muhıttyq araldar
1. Lesoto - koróldik 1. Tonga - koróldik
2. Marokko - koróldik 2. Samoa - eldi kósem basqarady
3. Svazılend - koróldik
Monarhıalardyń kópshiligi - konstıtýsıalyq monarhıalar. Biraq absolúttik monarhıalar da ómir súrýde. Olar: Eýropada - Vatıkan; Azıada - Býtan, Brýneı; al Taıaý Shyǵysta - Saýd Arabıasy, Katar, Oman, BAÁ, Bahreın, Kýveıt. Bul elderdi basqarýshy monarhtyń bıligi sheksiz deýge bolady. Óıtkeni ol zań shyǵarýshy jáne atqarýshy ókimet bıligin júrgizýmen qatar úkimetti, qorǵanys jáne sot isterin de ózi basqarady.
Memleketti basqarýdyń basqa da formalary. Eldi basqarýdyń erekshe bir túrin – dostastyq, ıaǵnı burynǵy «Brıtan Ulttar Birlestigi» quramyndaǵy memleketter quraıdy. «Egemendi elderdiń erikti qaýymdastyǵy» qurylymyndaǵy bul uıymǵa múshe elder syrtqy jáne ishki saıasattarynda teń quqyqtyq pen derbestikke ıe. Osy ulttar birlestiginiń ómir súrgenine jetpis jyldan asa ýaqyt ótti.
Saıası - ákimshilik qurlymy jaǵynan federatıvtik memletter:
1. Reseı Federasıasy
İ. Eýropa -------------------------------- İİİ. Afrıka
1. Avstrıa Respýblıkasy ------------- 1. Komor araldary Odaǵy
2. Belgıa Koróldigi ----------------- 2. Nıgerıa Federasıaly Respýblıkasy
3. Germanıa Federasıaly ----------- 3. Ońtústik Afrıka Respýblıkasy (OAR)
Respýblıkasy (GFR) ------------------ 4. Efıopıa Demokratıalyq Federasıaly Respýblıkasy.
4. Serbıa jáne Chernogorıa
5. Shvesarıa Konfederasıasy
İİ. Azıa ------------------------------------------ İÚ. Amerıka
1. Birikken Arab Ámirligi (BAÁ) ------------- 1. Amerıka Qurama Shtattary
2. Malaızıa Federasıasy ------------------ 2. Argentına Respýblıkasy
3. Mánma Odaǵy ----------------------------- 3. Brazılıa Federasıaly Respýblıkasy
4. Pákstan Islam Respýblıkasy ----------- 4. Venesýela Respýblıkasy
5. Úndistan Respýblıkasy---------------------5. Kanada
---------------------------------------------------6. Meksıka Qurama Shtattary
---------------------------------------------------7. Sent - Krıstofer jáne Nevıs Federasıasy
Ú Avstralıa men Muhıttyq araldar
1. Avstralıa Odaǵy
2. Mıtkonezıa Federasıaly Shtattary
Sabaqty qorytyndylaý:
1. Dúnıe júzinde qansha egemendi respýblıka bar?
2. Dúnıe júzinde neshe memleket bar?
3. Táýelsiz memleketterdi basqarýdyń qandaı túrlerin bilesińder?
Úıge tapsyrma: Dúnıe júzi elderiniń memlekettik qurlysy.
1. a) bilimdilik: Oqýshylarǵa Dúnıe júzi elderiniń memlekettik qurylysy men basqarý formalary jóninde tolyq maǵlumat berý. Deńgeılik tapsyrmalar arqyly jumys jasaý.
1. 2. b) tárbıelik: Óz Otanyn súıýge, qorshaǵan ortaǵa súıispenshiligin oıatý.
2. 3. v) damytýshylyq: Oqýshylardy sabaqqa belsendiligin arttyrý maqsatynda taqyrypqa baılanysty qosymsha materıaldardy paıdalaný, oılaý qabiletterin damytý. Karta boıynsha jumys jasatý, memleketterdiń astanalaryn karta boıynsha kórsetý jáne jattatý.
Qural - jabdyqtar, kórnekti quraldar: Dúnıe júzi saıası karta, globýs, atlas, keskin karta.
Sabaq túri: Aralas sabaq.
Sabaq barysy:
1Uıymdastyrý.
2 Úı tapsyrmasyn suraý.
3 Jańa taqyrypty tanystyrý.
4 Taqyrypty tanystyrý.
5 Baǵalaý. Úıge tapsyrma berý.
Egemendi elderdiń memleket bolyp qurylyp qalyptasýynyń ár qıly tarıhı joly bar. Árbir eldiń memlekettik qurlysy, eń aldymen, olardyń basqarý túrlerimen sıpattalady. Dúnıe júzinde derbes táýelsiz memleketterdi basqarýdyń birneshe túri belgili. Onyń ishindegi eń basymy - respýblıkalyq forma. Qazir dúnıe júzinde 150 - ge jýyq egemendi respýblıka bar (dúnıe júzi memleketteriniń jalpy sanynyń 34 bóligi). Basqarýdyń respýblıkalyq formasy - progresıvtik jáne demokratıalyq artyqshylyqtarmen sıpattalady. Otarlaýshy derjavalardyń qanaýynan HİH - HH ǵasyrlar sheginde bostandyq alǵan Latyn Amerıka elderiniń barlyǵy derlik osy basqarý formasyn tańdap aldy. Ótken ǵasyrdyń ortasynda táýelsiz bolǵan Azıanyń burynǵy bodan elderi túgeldeı, al negizgi bóligi óz táýelsizdikterin HH ǵasyrdyń ekinshi jartysynda alǵan Afrıkanyń qazirgi 50 - den astam egemen memleketi de ózderin respýblıka dep jarıalady. Sol sıaqty myńjyldyq monarhıalar: Egıpet, Efıopıa, Iran. Ekinshi dúnıe júzilik soǵystan keıingi kezeńde birden respýblıkaǵa aınaldy.
Memlekettiń respýblıkalyq qurylysynda zań shyǵarýshy ókimet bıligi parlamentte bolsa, al atqarýshy organ qyzmeti úkimet quzyrynda.
Basqarýdyń bul formasy osy respýblıkalardyń barlyǵy biryńǵaıly degen uǵym týdyrmaıdy. Olardyń aralaryńda saıası - áleýmettik ózgeshilikterdiń de baryn baıqaýǵa bolady. Mysaly, Shveısarıa men Somalı, Fransıa men Iran, Argentına men Kýba respýblıkalaryn, t. b. bir - birimen salystyrý nátıjesinde osyndaı ózgeshelikterdi kórýge bolady. Respýblıkalar óz kezeginde prezıdenttik jáne parlamenttik respýblıkalyq bolyp erekshelenedi.
Prezıdenttik respýblıkada prezıdenttiń quqyly bıligi basymdyq jaǵdaıda bolyp, úkimetti óz basqarady. Al parlamenttik respýblıkada basty tulǵa prezıdent emes, ol úkimet basshysy (premer - mınıstr) bolyp sanalady. Álemdik sosıalısik júıeniń ydyraýyna qaramastan, qazirgi Qytaı, Vetnam, Laos, Soltústik Koreıa jáne Kýba memleketteri eldi basqarý formasy jaǵynan sosıalısik respýblıkalarǵa jatady.
Memlekettik basqarýdyń kelesi formasy - monarhıalyq bılik, olardyń álemdegi jalpy sany - 31. Amerıka qurlyǵynda birde - bireýi joq, Muhıttyq araldarda - 2, Afrıkada - 3, Azıada - 14, Eýropada - 12. Qazir osylardyń ishinde jalǵyz ǵana ımperıa bar, ol - japon eli. Qalǵan monarhıalardyń kópshiligi - koróldikter, birneshe knázdikter, sultandyqtar, ámirlikter toptasqan.
Dúnıe júzindegi memleket basqarýdyń monarhıalyq formasy saqtalǵan elder:
İ. Eýropa ------------------------ İİ. Azıa
1. Belgıa - koróldik 1. Býtan - koróldik
2. Danıa - koróldik 2. Iordanıa - koróldik
3. Ispanıa - koróldik 3. Kambodja - koróldik
4. Nıderland - koróldik 4. Neapol - koróldik
5. Norvegıa - kololdik 5. Saýd Arabıasy - koróldik
6. Ulybrıtanıa jáne Soltústik 6. Taıland - koróldik
Irlandıanyń birikken 7. Brýneı - sultandyq
koróldigi - koróldik 8. Malaızıa - sultandyq
7. Shvesıa - koróldik 9. Oman - sultandyq
8. Andorra - knázdik 10. Bahreın - ámirlik
9. Lıhtenshteın - knázdik 11. Birikken Arab Ámirligi - ámirlik
10. Monako - knázdik 12. Katar - ámirlik
11. Lúksembýrg - uly gersogtik 13. Kýveıt - ámirlik
12. Vatıkan - papa memleketi 14. Japonıa - ımperıa
İİİ. Afrıka İÚ. Muhıttyq araldar
1. Lesoto - koróldik 1. Tonga - koróldik
2. Marokko - koróldik 2. Samoa - eldi kósem basqarady
3. Svazılend - koróldik
Monarhıalardyń kópshiligi - konstıtýsıalyq monarhıalar. Biraq absolúttik monarhıalar da ómir súrýde. Olar: Eýropada - Vatıkan; Azıada - Býtan, Brýneı; al Taıaý Shyǵysta - Saýd Arabıasy, Katar, Oman, BAÁ, Bahreın, Kýveıt. Bul elderdi basqarýshy monarhtyń bıligi sheksiz deýge bolady. Óıtkeni ol zań shyǵarýshy jáne atqarýshy ókimet bıligin júrgizýmen qatar úkimetti, qorǵanys jáne sot isterin de ózi basqarady.
Memleketti basqarýdyń basqa da formalary. Eldi basqarýdyń erekshe bir túrin – dostastyq, ıaǵnı burynǵy «Brıtan Ulttar Birlestigi» quramyndaǵy memleketter quraıdy. «Egemendi elderdiń erikti qaýymdastyǵy» qurylymyndaǵy bul uıymǵa múshe elder syrtqy jáne ishki saıasattarynda teń quqyqtyq pen derbestikke ıe. Osy ulttar birlestiginiń ómir súrgenine jetpis jyldan asa ýaqyt ótti.
Saıası - ákimshilik qurlymy jaǵynan federatıvtik memletter:
1. Reseı Federasıasy
İ. Eýropa -------------------------------- İİİ. Afrıka
1. Avstrıa Respýblıkasy ------------- 1. Komor araldary Odaǵy
2. Belgıa Koróldigi ----------------- 2. Nıgerıa Federasıaly Respýblıkasy
3. Germanıa Federasıaly ----------- 3. Ońtústik Afrıka Respýblıkasy (OAR)
Respýblıkasy (GFR) ------------------ 4. Efıopıa Demokratıalyq Federasıaly Respýblıkasy.
4. Serbıa jáne Chernogorıa
5. Shvesarıa Konfederasıasy
İİ. Azıa ------------------------------------------ İÚ. Amerıka
1. Birikken Arab Ámirligi (BAÁ) ------------- 1. Amerıka Qurama Shtattary
2. Malaızıa Federasıasy ------------------ 2. Argentına Respýblıkasy
3. Mánma Odaǵy ----------------------------- 3. Brazılıa Federasıaly Respýblıkasy
4. Pákstan Islam Respýblıkasy ----------- 4. Venesýela Respýblıkasy
5. Úndistan Respýblıkasy---------------------5. Kanada
---------------------------------------------------6. Meksıka Qurama Shtattary
---------------------------------------------------7. Sent - Krıstofer jáne Nevıs Federasıasy
Ú Avstralıa men Muhıttyq araldar
1. Avstralıa Odaǵy
2. Mıtkonezıa Federasıaly Shtattary
Sabaqty qorytyndylaý:
1. Dúnıe júzinde qansha egemendi respýblıka bar?
2. Dúnıe júzinde neshe memleket bar?
3. Táýelsiz memleketterdi basqarýdyń qandaı túrlerin bilesińder?
Úıge tapsyrma: Dúnıe júzi elderiniń memlekettik qurlysy.
You Might Also Like
