InfoHub Logo

Noǵaıly elinde Qaıǵyly Naýaıy (endi bir ańyzda Babaı Túkti Shashty Áziz dep atalady) ataǵy alty alashqa jaıylǵan arqaly áýlıe dombyrashy bolypty.

Ol jazdyń jaryq aıly túninde, el-jurt uıqyǵa shomǵanda, ózi Atyraý (Kaspıı) teńiziniń jaǵasyndaǵy «Aq-shaǵyldyń» basyna shyǵyp dombyra tartqanda Qaıǵyly Naýaıynyń sazyna periniń qyzdary jınalady eken.

Eki aıaǵyn qummen kómip alyp, dombyrany kúńirentkende boıyn bıleı almaı selkildeı bastaıdy. Sol kezde atlas jibek kóılek kıgen periniń ádemi qyzdary dombyrashyny aınala qamap otyra qalatyn kórinedi. Sóıtip júrgende ol ózine jaqyn otyratyn periniń bir sulý qyzyna ǵashyq bolypty. Bara-bara mahabbat derti meńdegeni sonsha — qaıǵynyń zaryna shydamaı, óz-ózinen alasura bastaǵan Qaıǵyly Naýaıy aýyldyń bir aqyldy aqsaqalyna qupıa syryn aıtady.

— Ie, balam, — depti aqylshy aqsaqal, — periniń de perisi bar, keıbireýi adam balasyna jaqyn bolady. Seniń kúıińdi tyńdaǵany ras bolsa, ol adam perisiniń qyzy boldy. Eger oǵan shynymen ǵashyq bolsań, syryńdy eshkimge bildirme. Qashalyq taýyn jaılaǵan on saýsaǵynan óneri tógilgen Jolaman usta bar, soǵan bar da biz jasattyryp al. Bizińniń saby tut aǵashynan, al ózi sýarylǵan bolattan jasalatyn bolsyn! Dombyra tartýǵa periniń qyzdaryna barǵanda osy bizdi janqaltańa salyp bar da, ózińniń ǵashyq bolǵan qyzyńnyń etegine túıre, sol qyz sendik bop qalady, — depti.

Naýaıy kúıshi bizdi aqylshy qarıanyń aıtqanyndaı etip daıyndap, janqaltasyna salyp alyp baryp, sol kúni periniń qyzdaryn eliktirý úshin dombyrany erekshe qyzýlanyp tartypty. Periniń qyzdary aınala qorshap otyryp, shaqpaq shaǵyp, ot jarqyldatyp, dombyranyń sazyna burańdap bılepti. Kúıshiniń ǵashyq qyzy bul kúni óte jaqyn otyrypty. Osy sátte Naýaıy kúıshi ǵashyq qyzynyń etegine bizdi shanshyp úlgeripti.

Tań aldy jaqyndap, periniń qyzdary birinen soń biri taraı bastady. Munyń ǵashyǵy da ornynan tura bergende etegine túıregen biz tartyp, jibermeı qoıady. Qyz taǵy bir bulqynǵan sát qulap túsedi. Naýaıy qulaǵan qyzdy bas salyp, aırylmaı qatyp qalady.

Qolǵa túsken periniń qyzy Naýaıy kúıshige:

— Maǵan adamzattyń qoly tıdi, men endi sendik bolyp qaldym. Biraq saǵan qoıatyn úsh shartym bar, sony oryndasań ǵana seniń áıeliń bolamyn, al osy aıtatyn úsh shartymdy oryndamasań, men sendik bolmaımyn, — depti.

Naýaıy kúıshi:

— Shartyńdy aıt, — depti.

— Olaı bolsa, — depti periniń qyzy, — birinshi shartym, men jalǵyz úıde otyrǵanda, meniń úıde ne istep jatqanymdy kóreıin dep úıdiń jabyǵynan syǵalap qaramaısyń. Ekinshi shartym — men júrip baratqanda artymnan qaramaısyń. Úshinshi shartym — túnde jatqanda qoltyǵymnyń astyna qolyńdy salmaısyń, — depti.

Qaıǵyly Naýaıy bul aıtqan úsh sharttyń bárin oryndaıtyn bolyp ýáde beripti. Sóıtip, kúnnen kún ótip, aıdan aı ótip, Naýaıy kúıshi periniń qyzymen ómir súrip tura beripti.

Arada biraz jyldar ótken soń kúıshige ábden boıy úırenip, baıaǵy úsh shartyn ózine bildirmeı baıqap kóreıinshi degen oı túsipti.

Sonymen kúıshi bir kúni syrttan kelip kıiz úıdiń jabyǵynan syǵalasa, periniń qyzy basyn moınynan sýyryp alyp, tizesine qoıyp shashyn tarap otyr eken deıdi.

Biraz kún ótkennen soń shartynyń ekinshisin baıqaǵysy kelip, artynan qarasa, teris aıaqtap júrip barady eken.

Periniń qyzynyń qoıǵan eki shartyn buzyp, qupıa syryn bilgennen keıin úshinshi shartyn da bilmek bolyp túnde jatqanda periniń qyzynyń qoltyǵynyń astyna qol salsa, qoltyqtyń asty tesik, jalqyldap jatady.

Periniń qyzy erte turyp, Naýaıy kúıshige:

— Sen meniń úsh shartymdy buzdyń, munan bylaı men senimen turmaımyn, óz elime ketemin, biraq meniń ishimde alty aılyq seniń ul balań bar, ol balań Arabıanyń «Hıra» taýynyń úńgirinde ómir súredi. Balań kerek bolsa, sol jerden taýyp alasyń, — deıdi.

Periniń qyzy Qaıǵyly Qara Naýaıymen qoshtasý sózin aıtyp, birneshe ret silkinedi de, sulý denesine qanat bitip, ushady da ketedi.

Qaıǵyly Naýaıy periniń qyzynyń aıtýy boıynsha Arabıanyń Hıra taýyna baryp balasyn izdeıdi. Uzaq ýaqyt izdep, qaıǵy tartady. Sondyqtan da ony «Qaıǵyly Naýaıy» dep ataıdy.

Qaıǵyly Naýaıy Arabıanyń ystyq kúninde balasyn izdep Hıra taýyn aralap júrgende bir bala taýdyń jaryǵynan shyǵyp oınaıdy da, bul ustaıyn dese, bala qashyp ustatpaıdy.

Aqyl surap, sol jerdiń bir qarıasyna barady. Arabtyń qarıasy Qaıǵyly Naýaıyǵa mynandaı aqyl aıtady: «Osy mańda bir sheber áıel bar, soǵan ádemi qýyrshaq jasattyryp, sonan keıin ershige er jasattyryp al. Balanyń oınaıtyn jaryǵynyń tusyna bar da, bir jerine qýyrshaqtardy qoı, al ekinshi jerge attyń erin qoı da, erdiń kersenine jelim jaq, — deıdi, — Qyz bala bolsa qýyrshaqpen oınar, onda ony ustamaı-aq qoı, qyz bala saǵan bolmas deıdi. Al ul bala bolsa, erge minedi, — deıdi.

Qaıǵyly Naýaıy qýyrshaq pen erdi taýǵa ákelip, balanyń oınaıtyn jerine qoıady da, ózi bir jaqpar tasqa jasyrynyp jatady. Bir kezde taýdyń úńgirinen jas bala shyǵyp «ap» dep erge minip alǵanda jalańash denesi sol mezet jelimge jabysyp qalady. Naýaıy shap berip balany ustaıdy da eline alyp keledi. Keıin er jetkizip, el qamyn jegen Edige batyr sol bala eken.

---