InfoHub Logo

Asan qaıǵy atanǵan Qasen handy qalmaq hany Ejen han shaqyrtypty. Qysta jelmaıaǵa jeńil shana jegip, qosshy bala ertip jolǵa shyǵypty. Asan qaıǵy ishikti jamylyp, sadaq-sarjasyn shanaǵa mol salyp, astyna basyp otyrypty. Kezdesken jolaýshy jón-josyq suraǵanda, Qasenhannyń aıǵyrlarynyń kisinegen daýsyn esitken Ejen hannyń baıtaldary ish tastaıdy eken. Sol sebepti shaqyrtyp jatyrǵanyn aıtypty. Buny esitken Qasenhan jelmaıanyń delbesin ózi qaǵyp otyrypty. Ejenhan aýlyna jaqyndaǵanda ıtteri abalap úrip aldynan shyǵypty. Qosshy bala ıtterdi sarjamen jaıratyp salypty. Aýyldyń aıaýly ıtteriniń bári ólipti. Ejen hanǵa bir adam baryp habar beripti. «Shanadaǵy eki adam ıtimizdi qyryp saldy. Tez shaqyryp, jazasyn berińiz» depti. «Han shaqyryp jatyr» dep bireý habar berip kelipti. Hasenhan Ejen hanǵa kelipti.

— Aý, bul ne? Aýyldyń ıtterin túgeldeı qyrǵanyń qalaı? — depti. Sonda Asan qaıǵy:

— Osy aýyldyń ıtteriniń úrgen daýsyn estip, bizdiń aýyldyń qanshyqtary kúshiktemeı qaldy. Sol sebepti sarjamen jaıratyp kelemiz, — depti. Ejenhan óziniń aıtqan sózi ózin uıaltyp, Qasenhandy el qurmetke tartypty. Qalmaqtar qaýmalap ortaǵa alyp:

— Elińde batyr kim? — dep surapty.

— Elimde batyr — Abat, — depti.

— Elińde myrza kim? — dep surapty.

— Elimde myrza — Abat batyr, — depti.

— Elińde bı kim? — dep surapty.

— Elimdegi bı de Abat batyr, — dep jaýap beripti.

— Neǵyl deıt, bári bir Abat pa? Álde basqa-basqa Abattar ma? — depti. Asan qaıǵy:

— Bári — bir Abat. Batyr da, myrza da, bı de bir kisi, — depti.

— Apyrmaı, bul qandaı kisi? Baryp kórip qaıtar ma edi? — depti.

— Álbette, baryp kórip qaıtyńyzdar, — depti.

Kóktem aıynda Abat batyrdy kóremiz degen qalmaqtyń synshylary men zor batyrlary attanyp keledi. Abat batyr kelgenderge jaıdary da, jarqyn minezimen syı-qurmet kórsetedi. Abatqa qalmaqtar rıza bolyp, túr-túsinen, tulǵa qurylysynan min taba almaıdy. Qalmaqtar jyly shyraımen Abatpen syılasyp otyryp:

— Batyrlyqty qaıdan, kimnen, qalaı úırendińiz? — depti. Abat:

— Batyrlyqty qoıannan úırendim, — dep jaýap qaıyrypty. Qalmaqtar ishek-silesi qatyp, qarqyldap kúlisipti.

Abat qalmaqtardy saıysqa shyǵarypty. Arqar, buǵy, kıikterdi qýyp kele jatqanda aldynan qoıan kezdesipti. Qalmaqtar qoıandy ortaǵa alyp, qorshap tura qalypty. «Al endi qoıandy attyń aıaq astynan ótkermeý kerek, kimde-kim ótkerip alsa, úlken aıyp tartady», — depti. «Qoıandy naızanyń ushyna ilip alyp kórsetý kerek», — depti. Qoıan ár jaqqa bir jaltaryp qashyp, qalmaqtardyń uıqy-tuıqysyn shyǵarypty. Qalmaqtar arlanyp, namysyna tıgen qoıannan ábireısiz qalatyn boldyq-aý dep kúızelipti. Qoıan Abat batyrdyń atynyń aıaq astynan kóbelekteı shyr aınalypty. Abat qoıannyń shalttyǵynan eki ese artyq qımyldap, qoıandy naıza ushyna ilip alyp, qalmaqtarǵa kórsetipti. Qalmaqtar tamsanyp tańyrqap, Abatqa súısinipti. Biraq Abattan saqtaný qajet ekenin oılanypty. Qalmaqtar:

— Jaraısyń, shalttyǵyńa bolaıyn, — depti. Myna qımylmen buǵan esh nárse shaq kelmeıtinin ańǵarypty.

Endi Abat batyrdyń myrzalyǵyn synap kóreıik desipti. Qalmaqtar Abatpen kúnde saıysqa shyǵady. Syı-qurmetti emin-erkin kórip jatyr. Aqbóken, kıikterdiń súıem shyqqan jal-jaıasynan shujyq pisirip jatyr. oıyn-saýyq, kúlki bolyp jatyr. Búgin qalmaqtar bir táýir, sulý da batyryn qaldyrý kerek. Sebep Abat batyrdyń áıeliniń qasyna sol jigitti jatqyzyp, Abat batyrdy synaý kerek. Abat áıelin qyzǵana ma, álde joq pa? Ol úshin qazaqtardan senimdi adam alyp, ol adamdy kýá esebinde túsindirip, ol kisi Abat batyrdyń áıeline túsindiredi. Qalmaqtar:

— Biz Abatty synaǵaly júrmiz. Biz Abattyń batyrlyǵyn, shalttyǵyn kózben kórdik. Endi myrzalyǵyn kózimizben kórýimiz qajet. Sol qalmaqtyń sulý da batyr jigitin Abattyń áıeliniń qasyna tósegine jatqyzý kerek, — depti. Qalmaqtyń sulý, batyr jigitin keshkisin Abat keler
qarsańyna áıeli tósegine qabyldapty. Túnde saıystan kelgen Abat batyr áıeliniń qasynda jatqan er adamdy kóredi. Qalmaq batyry qolyn áıeldiń moınynyń astyna jiberip, uıyqtap jatqan adamsha qushaqtasyp jatypty. Abat jaıymen jigittiń qolyn áıeldiń moınynyń astynan alyp: «Áı, kúshiń qaıtyp ketetin boldy-aý! — dep, syrtqa sharýasyna shyǵyp ketipti. Muny estip bilgen qalmaqtar endi baıandap tura almapty. Bári jıylyp Asanqaıǵyǵa kelip:

— Asyl aǵa, balany týsań, tý, aıtqanyńdaı bar eken. Endi biz elimizge qaıtamyz. Ulyqsat, batańdy ber, — depti.

Qalmaqtar rıza bolyp shalǵa tulpar at, altyndy er-turman, jannat ishik jaýyp, basqa da qymbat baǵaly zattar syılapty. Qasenhan:

— Abat batyryń osy, shyraqtarym! Buıymdaryńyz bolsa, aıtyńyzdar, — depti.

— Asyl aǵa, bizde eshqandaı buıym joq. Bar buıymymyz Abatty kórý edi. Kórdik, endi rızamyz. Biraq bir buıymdy aıtqymyz kelip tur, — depti. Qasenhan, Abat ta:

— Aıtyńyz, aıtyńyzdar, qysylmańyzdar, — depti.

— Bizdiń buıymymyz Abat batyrdy elge shaqyramyz. Múmkin bolsa ózimizben birge júrsin. Nemese keıin óziniń joldas-jorasymen barsyn! Bizdiń elimizde bir bıik taýda tuıǵyn qus mekendeıdi. Biz ol qusqa jaqyndap bara almaımyz. Sebep ol taý óte bıik, shyǵa almaımyz. Biraq taýdyń etegine baryp ań aýlap, qus salamyz. Osy qustyń nendeı qus ekenin biz bilmeımiz. Biz oǵan zábir jasaýdan aýlaqpyz. Biraq ol bizdiń suńqar, qarshyǵa, ıtelgi, búrkit, Barazuly asyrap atqan qustarymyzdy kıip túsirdi. Shalttyǵy naızaǵaıdan da shalt. Jalt etip túsedi de, joq bolady. Nebir myqty degen qustarymyzdy kıip túsirip ketti. Birneshe ataqty mergenderimiz aınala qorshap dóńgelenip tursa da, atyp túsire almady. Osy qus bizdi myqtap zábirledi. Qalaıda osy qusty atyp túsirý kerek-aq. Asyl aǵa, sizden, Abattan biz osy buıymdy suraımyz, — dedi. Abat:

— Jaraıt, jaqsy, kúzgi salqynda baramyn, — dep ýádesin berdi. Qalmaqtar rızalasyp tós qaǵysyp eline qaıtty.

Arada úsh aı ótken soń Abat batyr qarýlanyp, saýyt kıip, on joldas ertip, Ejen han eline keldi. Manaǵy kelip qaıtqan qalmaqtar Abat batyrdy tamashalap, qarsy alyp, neshe túrli syı-qurmet kórsetti. Abat batyrdy tynyqtyryp, bir jeti, on kún demaldyryp alyp, baıaǵy aıtqan bıik taýdaǵy qusqa barýǵa daıyndaldy. Birneshe myqty palýan, batyr, mergenderin iriktep aldy. Ataqty zor suńqar, búrkit, qarshyǵa, ıtelgilerimen taýdaǵy qus saıysyna keldi. Taýdyń etegine baryp, bıik taýdaǵy qusty kórdi. Abat ta ne qus ekenin ańǵara almady. Biraq sadaq
sarjasyn kezenip atýǵa daıyndalǵan mergender ár jerge bólinip turdy. «Qustardy túgeldeı jiber, ushyryńdar!» degen aıqaı shyqty. Qustar jappaı kókke kóterilip ketti. Shyńdaǵy qustan kóz almaı, kirpik qaqpaı ańdyp turǵan Abat batyr bıiktegi qus jalt berip tómen shúılige túskende, daıyndalyp turǵan Abat sadaqty tartyp úlgirdi. Ókpe tustan kirgen sarja qusty jerge ala tústi. Aspanǵa qaraǵan qalmaqtar Abattyń sadaq tartqanyn da kórmeı qaldy. Qustyń jerge túskenin biraq kórdi. Jabyla shaýyp barsa, qustyń syrttany búrkit eken. Bul búrkitterge uqsastyǵy joq. Kıgen tony múldem basqa. Súıek bitimi, týysy, kóziniń ótkirligi júdá bólek. Qalmaqtardyń armandaǵan maqsaty oryndaldy. Abat batyrǵa óte qatty rıza bolǵan qalmaq tartý-taralǵysyn aıamady. Abatty on jigitimen rıza etip eline qaıyrdy. Osy Abattan qorǵalaǵan kúshti Ejen han qonys aýdaryp, qashyqqa kóship ketedi. Ejen han kóshkesin, basqa handyqtar da baıandap tura almaıdy. Qustyń syrttanyn atyp túsirgen Abatty kóp uzamaı Jaqsyqylyshtyń eteginde atyn sýǵaryp turǵan kezinde jaıyn jutypty desedi. Jaıynnyń ishinde at-patymen týlaǵan Abat zor pátpen jaıyndy jıekke shyǵarypty.

---