InfoHub Logo

Úlken ulym Asylbek: «Kelinińiz Sándigúldi jumys ornynan Astanaǵa, EKSPO - 2017- ge,  jiberip jatyr. Anasymen birge Nurfarabıdi de kórmege jibermekpin. Bıletin satyp alyp qoıdym»,- degende el kórip, jer  kórgeli otyrǵan qurttaı qulynym, tuńǵysh nemerem, úshin júregimde qýanysh sezimi bılegen.

Sol sát 2012 jyly 22 qańtarda atalǵan kórmeni Astana qalasynda ótkizý jóninde sheshim qabyldanǵanda Nurfarabıdiń bar bolǵany úsh jasta ekeni esime tústi.

Endi mine... Baıazıt áýletiniń atynan kórmege barǵaly otyr. 10 maýsym kúni kórmeniń saltanatty ashylýyn el qatarly teledıdardan kórip, shattyǵymyz eseleı tústi.

-Álemniń ár qıyrynan aǵylǵan halyqtyń, yǵy-jyǵy kisilerdiń arasynda  qurttaı bala Nurfarabıdi aıtam, - dep maǵan ańtaryla qaraǵan ájesi Yrymkesh Madıqyzy , -adasyp ketpese jarar edi.

Balany beker jiberdik-aý aýyryp qalmasa... Shynymdy aıtsam, ájesiniń kóńil kúdigin bólisýge shaq qaldym. Biraq kesh edi. Olar mingen poıyz arshyndaı júıtkip, Astanaǵa baǵyt alǵan.

-Nartáýekel, bir Allaǵa tapsyraıyq, - deýden basqa laj joq-ty.

Bul tusta Ekspo týraly materıal basylǵan gazetter de qolǵa tıgen edi. Solardyń keıbiri munda kelýshiler sany shamaly.

Kóbi balalar, al olardyń áldeneni túsine qoıýy ekitalaı... qyrýar qarajat tekke shashyldy degenge saıady.

Kóńil qulazytar osy maqalalardan  soń Oblystyq  «Saryarqa samaly» gazetiniń tilshisi Nurbol Jaıyqbaevtyń maqalasy qur atqa mingendeı áser etken. El namysy, otanshyldyq sezim bárinen de bıik turýy qajet qoı.

Araǵa birer kún salyp Nurfarabı anasymen kórmege baryp ta keldi.

-Ata,- deıdi ol,- kórme maǵan qatty unady. Bilesiz be, men bir kisimen aǵylshynsha sóılestim.

-Qoı, káne aǵylshynsha sóıleshi. Ol sóıleı ala jóneldi. Áldeneden  maǵan ol jattaǵan taqpaǵyn aıtyp  turǵan bolar degen  oı keldi.

Sózin aıaqtaǵan tusta  men odan:

- Álgi kisige ne degenińdi qazaqsha aıtshy?- dep suradym.

-Men oǵan ózimdi tanystyrdym. Qaıdan kelgenimdi aıttym. Onyń kim ekenin surap bildim.  

-Sodan keıin álgi kisi Nurfarabımen sýretke tústi jáne qol shamyn eskertkishke syılady,- dedi sheshesi.

Sol sát meniń qart júregimde maqtanysh sezimi uıalady. Ony aǵylshynsha úıretken muǵalimderge degen rızashylyǵym arta tústi.

Birer kúnnen soń oblys ákimdiginiń qoldaýymen Qazaqstan Jazýshylar odaǵy oblystyq fılıalynyń dırektory Arman Qanıdyń bastaýymen oblysta turatyn bir top Qazaqstan Jazýshylar Odaǵynyń músheleri  kórmege attandyq.

Kórme alańyna kelip túsken sátte-aq kelýshiler arasynda balalar erekshe kózge shalyndy. Lıftpen 8- qabatqa kóterildik. Sholý alańynan Astananyń ásem kórki kózdiń jaýyn alady.

Sodan tómengi 7,6,5 qabattardy aralap, Respýblıka ǵalymdarynyń balamaly energetıka salasynda ashqan jańalyqtarynan mol habar aldyq. Maket kúıindegi alyp ekrandar arqyly kórsetilgen kórinister qıalyńdy qıanǵa bastaıdy.

Osy kórinisterdi úlkendermen birge yntyǵa, qyzyǵa tipti áldebir ásem qıalǵa berile, kózderi ottaı alaýlap, júzderi bal-bul janyp,  balalar da qyzyqtaýda edi.  

Jaıshylyqta kez kelgen nársege syqylyqtaı kúlip, bir - birine áldenelerdi aıtyp, birin - biri qýalap jarysyp, ý - da shý bolyp jatatyn olardyń balalyq erke minezdi Eksponyń tabaldyryǵynyń ar jaǵyna qaldyryp, kórgenderin sanalaryna  toqýǵa, esh nárseni qalt jibermeýge tyrysyp júrgenderi baıqalady.

Men olarǵa kóz qıyǵymdy sala júrip, Arqanyń altyn alqasy Baıanaýyl elindegi bul kúnde Jumat Shanın aýyly atalatyn sol tustaǵy Bólshevık kolhozynyń Qaraqýys, Jánibek atty qoıly aýyldarynda qol kirpishten turǵyzylǵan turǵyn úıdiń eki bólmesine ornalasqan mektepti, sol mektepte oqyǵan bizderge alǵash álippe úıretip, bilim álemine bastaǵan muǵalimimiz Soltan Rýstembekovti eske túsirdim.

Tipti ol kisiniń aǵartýshy Ybyraı Altynsarınniń «Óner bilim bar jurttar» - atty óleńin shabyttana oqyǵan daýsy qulaǵyma kelgendeı edi. Ol óleńdi oqyp bolyp, túsindirmes, buryn kimde qandaı suraq bar dep surady.

Oqýshylardyń biri:

- «Óner bilim bar jurttar» degende jurttar degen sózdi túsine almadym»,- dedi.

- Ol  ma?  Ol «el» -  degen sóz ǵoı, ıaǵnı óneri, bilimi bar el. Saraı salǵyzady eken. Aıshylyq alys jerlerden jyldam habar alǵyzady eken.

Men  anada senderge Shomanda ne ornatyldy dep edim?

-Telefon,-  dedi ol qýaqylana jymıyp,  «radıo» - dep shýlastyq biz. Al «aty joq qur arba kún jarymda myń shaqyrym jerge qalaı barmaq» degen saýal tóńireginde tipti daý týyp ketkeni bar emes pe?

At, ógiz jekken arbanyń ózi ári ketse kún jarymda 25-40 shaqyrym jerge ǵana jeter. Al myń jarym shaqyrym jerge jetý qaıda oǵan?

-Onyń ústine at jegilmegen arba bolsa dep ózara talasqan balalarǵa muǵalim:

-Ol kádimgi otarba ǵoı,- dep túsindirdi.  - Senderdiń aralaryńda  poıyzdy kórgenderiń bar ma? – dep  surady.

 –Joq,- dedik biz.

- Pavlodar ne Ekibastuz qalasyna bara qalsańdar poıyzdy  kóresińder. Al adamdy qustaı ushyratyn, otynsyz tamaq pisiretin qandaı qýat?- dep bizge saýal tastaı kelip, ol jalpaq álemdi jaryqqa qaryq qylyp, ómirdiń san alýan salasyna sáýle túsirip, el ıgiligin arttyrtyp otyrǵan – elektr qýaty.

Onyń bizdiń aýylǵa da kelip jeter kúni alys emes,- degen. Elýinshi jyldardyń basy edi bul.

Birer jyldan soń bastaýyshta eki-úsh synypty birge oqyǵan úsh-tórt bala áke -sheshelerimizdiń jumys yńǵaıymen basqa mektepterge aýystyq.

Men sol kezdegi Jambyl kolhozynda oqıtyn boldym. Jol «Kómir» rýdnıginiń ústinen ótedi eken.

Elektr shamyn alǵash ret sol rýdnıkte túsken úıimizden kórdim. Kóz shaǵystyrǵan jaryqqa qaraǵan saıyn ony óshirgim kelip ketkeni.

Tipti úı ıelerin de eleń qylmaı, elektr shamyna jaqyndap baryp tóbedegi shamdy jan ushyra úrleı bastadym. Ósher emes.

Úı ishindegiler qyran- topan kúlkige keneldi. Zaıyry, úı ıesi bolar, áldekim meni: «Kolhoznık, eshteńe kórmegen»,- dep sóge jóneldi.  Sóıtip, aýyldan attap shyqpaı jatyp masqara boldym.

-Jaıraǵyr-aı ... Odan arǵysyn tyńdaýǵa ýaqytym da, zaýqym da joq edi. Úıden ata shyqtym. Oǵan da alpys jyldan asa ýaqyt ótken eken –aý...

Al kórmeni aralap júrgen balalar úshin sol elektr qýaty ejelgi tanystaryndaı bolyp ketkeni qashan.

Sodan da bolar usynylǵan tetikter men (solaı ataýǵa bolatyn bolsa) qondyrǵylardy «á» degenshe iske qosady. Olar bolashaqtyń energıasynyń ǵarysh, kún, jel, sý energıasynan turatynyn jaqsy biledi. ...

Ol tusta jer sý energıasy dep ǵylymı negizdeldi me joq pa, ony tap basyp aıta almaımyn.

«1946 - jyldyń shamasynda J.Aımaýytov  eldi mekenine qarasty «Eski qonysta» jergilikti usta Bekten Dúısenbaev bıiktigi shamamen 3 - jarym metrdeı tórt qalaqty jel dıirmen ornatty,- degen edi sol istiń basy- qasynda bolǵandardyń biri marqum Túsipjan Ysqaqov aqsaqal.

Bekten Dúısenbaev  Baıanaýyl selosynyń shet jaǵynda teri zaýyttaǵy bulaqtyń boıyna toǵan saldyrtyp, sý irkip, oǵan sý dıirmen, burynǵy «499» atalatyn jerde jel dıirmen ornatqan eken.

Muny aıtyp otyrǵan sebebim- keıingi urpaq Bekten aǵalaryn bile júrsin, sol sıaqty oń qolynan óner tamǵan jandar bolsa izdep tapsyn, Respýblıka prezıdenti N.Á.Nazarbaevtyń «Bolashaqqa baǵdar: Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasy olardy aınalyp ótpesin, jastar olardyń esimin tanyp bilip, isterinen  ónege alsyn degendik.

«Nur álem» pavılonyn kórýge kezekke turǵandardyń arasynda balalardyń kóptigin baıqap,  kórmeniń basty jetistiginiń biri oǵan kúni erteń  adamzat kóshin  alǵa aparatyn jas urpaqtyń kóp kelýi bolar dep oıladym.

Óıtkeni búginde joba retinde usynylyp otyrǵan kóptegen ıdeıalardy kúni erteń júzege asyratyndar olardyń arasynan birlep emes, ondap shyǵatynyna áldeneden senimdi edim.

Saparlas serigim belgili jazýshy Aqyn Alaqanuly: «Bul aıtary joq álem aldynda qazaqtyń abyroıyn asqaqtata kóteretin kórme boldy»,- degen edi. Oıyma Ybyraı Altynsarınniń:

     Biz nadan bop ósirdik,

     Iektegi saqaldy.

     «Óner – jigit kórki» - dep,

     Eskermedik maqaldy.

     Biz bolmasaq siz barsyz,

     Úmit etken dostarym,

     Sizderge berdim batamdy,-

degen  batasy oraldy. Jastarǵa budan artyq qandaı bata berýge bolady?!  

İske sát,  jas dostar!

---