InfoHub Logo

Sońǵy ýaqyttaǵy Eýropa úkimetteriniń túrli áreketine qaraǵanda, eńbekshil tabyn tyrnaqty sheńgeline ezip-qysyp alý úshin bulardyń barlyq kúshin aıamaı alasuryp kiriskeni kórinedi.

«Anglıa úkimeti naızasyn oqtap Keńes úkimetinen aqy daýlap, ám basqa túrli de ilik qylyp, pálen saǵatta jaýap ber, áıtpese maǵan ókpeleme...» — dep sóz saldy.

Shveısarıada Keńestik Rossıa quramasynyń elshisi joldas Vorovskııdi óltirdi. Jáne Polsha jerlerinde Keńes úkimetimen jaýlasyp júrgen jandaraldar keńestik Rossıaǵa jylansha kózderin tigip, jınalysyp, astyrtyn sóılesýde.

Eýropanyń ár memleketinde eńbekshil tabynyń maqsattaryna qarsy áreketter qylýǵa partıalar, uıymdar jasalýda.

Bulardyń, ıaǵnı jer dúnıedegi baılar, tóreler taptarynyń ám olardyń shashbaýlaryn kóterip qalǵan, olarǵa jandary satylǵan qýlardyń barlyq tilek, barlyq maqsattary jer-dúnıedegi qattyraq urandasyp, kúshtirek kúńirenip baılar, tóreler tabyna qarsy qozǵalǵan eńbekshil tabyn qandy sheńgelderimen qattyraq qysyp, áli de bolsa biraz ezbek.

Biraq bir qozǵalǵan eńbekshil tap jaýyn jeńbeı, jer dúnıedegi barlyq bılikti, barlyq úkimetti óz qolyna almaı, jer dúnıege birdeı, barlyq adamzatqa birdeı teńdik jasamaı qoımaq emes.

Qazirgi Eýropa úkimetteriniń bul alasuryp istep otyrǵandary «bóri aryǵyn bildirmes, jaýyna syrtyn qampaıtar...» degendeı. Biraq onymen eńbekshil tabyn, ol eńbekshil tabynyń tireýi bolyp otyrǵan keńes úkimetin qorqyta almaıdy. Qansha soǵysqa qarsy bolsa da, qan tógýge ám qan tókkizýge qarsy bolsa da jalpy eńbekshil taby ám onyń tireýi keńes úkimeti eshýaqytta jalpy jaýynan, baılar, tóreler tabynan qorqyp, qorǵalap kórgen emes.

Anglıa úkimetiniń qorqytyp, shart qoıyp salǵan sózine (notasyna) Keńes úkimeti tıisti jaýabyn qaıyrdy. Keńes úkimetiniń qaıyrǵan jaýabyn Anglıadan basqa Keńes úkimetiniń ózge jaýlary da durys dep jatyr.

Jáne aeroplanmen baryp Anglıanyń syrtqy isterin basqaratyn ýáziri Kerzonmen, Keńestik Rossıanyń elshisi Krasın joldas aýyzsha da sóılesti. Sóıleskende Kerzon Anglıanyń Keńes úkimetine jibergen sózin óńdep qaıta aıtqan jáne Krasınmen bir jumadan soń sóılespek bolǵan. Anglıanyń joǵarǵy zań-zakonderin shyǵaryp qarap otyratyn mekemesi — parlamentinde jumyskerler tabynan kirip otyrǵan depýtattardyń úkimetten bul ýaqıǵa týraly túrli jaýaptar suraǵannan keıin ám Anglıanyń jumyskerler partıasy Keńestik Rossıaǵa dostyǵyn bildirgennen keıin Anglıa úkimeti burynǵy daýyn ózgertip, tikireıgen túkterin azyraq jumsartyp sóılegen kórinedi.

Anglıanyń Keńestik Rossıaǵa óte-móte qaharyn tigetin sebebi — bul ýaqytqa sheıin Anglıaǵa jem bolyp kele jatqan jaqyn kúnshyǵys halyqtarynyń Keńestik Rossıaǵa dostyq kózderimen qaraı bastaǵandary ám sol jaqyn kúnshyǵys halyqtarynyń Anglıaǵa qarsy qozǵalys jasaı bastaǵandary.

Jaqyn kúnshyǵystyń, ıaǵnı Túrkıa, Arabıa, Persıa, Aýǵanstan, Úndistan, Mysyr jurttarynyń qazirgi ýaqyttary Anglıanyń quldyǵynan qutylýǵa áreket qylyp, urandasyp qozǵala bastaǵandaryn Anglıa úkimeti Keńes úkimetinen kóredi.

Keńes úkimetiniń barlyq jer-dúnıedegi zorlyqshyl taptarǵa qarsy ekeni ras. Keńes úkimetiniń Eýropanyń otarshyl, obyr úkimetterine qarsy ekeni ras. Ám olardyń qorqytqanynan eshýaqytta qoryqpaıtyny da ras.

Keńes úkimetiniń qoryqpaıtyny — onyń tireýi bolyp otyrǵan eńbekshil taby qoryqpaıtyndyǵynan.

Eńbekshil tabynyń qorqarlyq eshnársesi joq.

1923 jyl

---