InfoHub Logo

Qazaq tiliniń qazirgi qoldanystaǵy gramatıkalyq erejeleriniń keı tusy orys tilinen kóshirilgen. Endi latyn álipbıine kóshkende tilimizdiń tabıǵatyna tán erjeler shyǵarylady. Bul týraly A. Baıturysynov atyndaǵy Til bilim ınstıtýtynyń dırektory, profesor Erden Qajybek aıtty.

Almatyda «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasyn júzege asyrý aıasynda «Kazahstanskaıa pravda» gazetinde qazaq tilin latyn álipbıine kóshirýge qatysty tilshi ǵalymdardyń basyn qosqan dóńgelek ústel jıyny ótti. Jıynda bas baıandamashy profesor Erden Qajybek qazaq tilin latyn álipbıine kóshirý tildi damytý úshin asa qajet ekenin aıtty.

«Latyn álipbıine kóshkende til erejeleri qaıtadan jasalynady. Kirme sózderdi shet tilinde qalaı aıtylsa, solaı dybystap júrdik. Álemniń eshbir tilinde ondaı joq. Bizdiń gramatıkamyzdyń erejeleri orys tilinen kóshirilgeni belgili. Endi sóz joq orfoepıkalyq, sózjasam, fonetıkalyq, morfologıalyq erejelerdiń bári jańadan qarastyrylady da, óte qarapaıym til tabıǵatyna tán nusqalar shyǵarylady», - dedi Erden Qajybek.

Erden Qajybektiń aıtýynsha, tilshi ǵalymdar álipbıimizdi ana tilimizdiń tabıǵatyna sáıkestendirip alý qajettigin táýelsizdik alǵan kúnnen bastap kóterip keledi.

«1991 jyly Táýelsizdik alǵannan keıin, Til bilimi ınstıtýty birden osy máseleni kóterdi. Sol kezde akademık Ábdiýalı Qaıdar birden Memleket basshysyna hat jazdy. Hatynda «Táýelsiz el boldyq, endi tilimizge sáıkes álipbı jasaıyq, tilimizdi jańǵyrtýdy qolǵa alaıyq» dep kórsetti. 1990-shy jyldardyń basynda Elbasy birinshi tapsyrma berdi, 2006 jyly másele etip kóterdi, 2012 jyly strategıamyzǵa engizdi. Endi mine, naqty qolǵa alyndy. Qazirgi álipbımen biz alysqa bara almaımyz. Til erejesin buzý búgingi kúni «dástúrge» aınaldy. Óıtkeni, búgingi dybystardy tańbalaıtyn qazirgi qoldanystaǵy álipbı kóp shatastyryp jiberdi. Mysaly, orys tilindegi «Y» árpi men qazaq tilindegi «Y» árpi arasynda aıyrmashylyq bar. Ekinshiden, bizdiń tilimizdiń damýynyń keıbir zańdylyqtary qazaq tiliniń erejelerine sáıkes jasalynbaǵan. Qazaq tili ekonomıkanyń, saıasattyń tili bolýy kerek. Ony órge súıreý úshin osy máselege nazar aýdarýymyz qajet», - dedi profesor Erden Qajybek.

Elimizdiń bas gazetteriniń biri «Kazahstanskaıa pravda» uıymdastyrǵan jıynǵa tilshi ǵalymdar men BAQ ókilderi qatysty. 

Derekkóz: QazAqparat

---