InfoHub Logo

Esimdik. Ózdik esimdigi

Maqsaty: esimdik týraly jalpy túsinik, ózdik esimdiginiń anyqtamasy, maǵynalyq, tulǵalyq belgileri, qoldaný ereksheligi týraly túsinik berý; oqýshylardyń óz oılaryn júıeli, saýatty, dáleldi jetkize bilýge úıretý; adamgershilikke, jaýapkershilikke, úlkendi syılaýǵa tárbıeleý.
Ádis - tásili: suraq - jaýap, kórnekilik, taldaý, ajyratý, salystyrý, dáleldeý.
Kórnekiligi: tirek - syzba, ınteraktıvti taqta, oıyn túrleri.

Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý bólimi.
- klass ujymymen amandasý, oqýshylardyń nazaryn sabaqqa aýdarý
- sabaqtyń maqsatymen tanystyryp, kútiletin nátıjeni anyqtaý.

İİ. Úı tapsyrmasyn tıanaqtaý.
Teorıalyq bólimi.(Suraq - jaýap ádisi) Interaktıvti taqtada ótken taqyryptar boıynsha pysyqtaý suraqtary beriledi.
- Balalar sóz taptary degenimiz ne?
- Qazaq tilinde neshe sóz taby bar? Olardy ata.
- Esimdik degenimiz ne? Esimdiktiń neshe túri bar.
- Biz esimdiktiń qandaı túrlerimen tanystyq?
Oqýshylar:
Qazaq tilinde toǵyz sóz taby bar ekenin, zat, syn, san esimdermen tanysqandaryn, osy úsh esim sózderdiń ornyna qoldanylatyn sózdi esimdik dep atalatynyn, onyń jeti túri bar ekenin aıtyp pysyqtaıdy.
Praktıkalyq bólimi. Silteý esimdikterin qoldana otyryp qalaǵan taqyryptaryna jazǵan áńgimelerin oqyp, silteý esimdiginiń maǵynalyq, tulǵalyq erekshelikterine toqtalyp ótý.
(Bul, sol, ol sıaqty silteý esimdikterine kóptik, septik jalǵaýlary jalǵanǵanda, túbir sońyndaǵy – L - dybysy túsip qalady. Al osy esimdikterge táýeldik jalǵaý jalǵanǵanda túbir sońyndaǵy – L - dybysynyń ornyna – N - dybysy jazylady. Bul, sol, ol esimdikteri aýyzeki tilde bu, so, o qoldanylatyny da eskertiledi)

İİİ. Jańa sabaq. «Ózdik esimdigi»
Muǵalim: - Esimdikter óte erte zamanda paıda bolǵan sózder qataryna jatady. Esimdiktiń jeti túri bar. Olar: jikteý, suraý, silteý, ózdik, jalpylaý, belgisizdik, bolymsyzdyq. Búgingi tanysatynymyz ózdik esimdigi. Ózdik esimdigi bir ǵana sóz arqyly jasalady. Ol - «ózi» sózi, ózdik esimdigi maǵynasy jaǵynan adamnyń ózine tán nárseni bildiredi. Kóbine túbir maǵynada qoldana bermeı, táýeldeýli, septeýli, jikteýli, kópteýli túrinde qoldanylady. Mysaly:
Jaqtary ---------------------- Táýeldeýli túri ------------- Táýeldeýli túrinde jiktelýi
İ - jaq -------------------------- Meniń óz - im ---------------- Men ózim - min
İİ - jaq ------------------------- Seniń óz - iń ------------------ Sen óziń - siń
İİ - jaq(sypaıy túri) ------ Sizdiń óz - ińiz --------------- Siz ózińiz - siz
İİİ - jaq ------------------------ Onyń óz - i ------------------- Ol óz - i

Septikter ---------------- Jekeshe túri -------------- Kópshe túri
Ataý septigi -------------- Ózim ------------------------- Ózderiń
İlik septigi --------------- Ózim - niń ------------------ Ózderiń - niń
Barys septigi ----------- Ózim - e --------------------- Ózderiń - e
Tabys septigi ----------- Ózim - di -------------------- Ózderiń - di
Jatys septigi ----------- Ózim - de ------------------ Ózderiń - de
Shyǵys septigi ---------- Ózim - nen ----------------- Ózderiń - nen
Kómektes septigi ------- Ózim - men ---------------- Ózderiń - men

Oqýshylardyń sanasynda jańa taqyrypty bekitý úshin ózdik esimdiktiń táýeldeý, jikteý, septeý úlgileri ınteraktıvti taqta arqyly kórsetildi. Oqýshylarǵa taqyryp tolyq túsindirilgen soń, ózdik esimdigi degenimiz neni bildiredi, anyqtamasy qalaı aıtylady, kim jaýap beredi?- degen suraqtar qoıylyp, taqyryp pysyqtalady.
«Ózdik esimdigi - dep, belgili bir nárseni, qımyldyń, adamnyń ózine tán ekendigin bildiretin esimdik túrin aıtamyz»
İV. Bekitý kezeńi.
1.«Kim jyldam» oıyny. Berilgen óleń joldarynan ózdik esimdikti taýyp, tolyq anyqtama berý.
1. «Ana tilin - aryń bul
Uıatyń bop tur bette,
Ózge tildiń bárin bil
Óz tilińdi qurmette»

2. Ózin - ózi bılegen er baqytty,
Ózin - ózi bılegen el baqytty.

3. Týǵan tilim - tirligimniń aıǵaǵy,
Tilim barda aıtylar syr boıdaǵy,
Ósse tilim, men de birge ósemin,
Óshse tilim, men de birge óshemin.

4. Ana tilim – kúshim meniń, qýatym,
Jyrym sendik júregimnen týatyn.

5. Ózim – táńiri, tabynamyn ózime,
Sózim quran, baǵynamyn sózime.
Buzýshy da, túzeýshi de ózimmin,
Endi, eskilik, keldiń óler kezińe.

6. «Óz aldyna el bolýǵa óziniń tili, ádebıeti bar el ǵana jaraı alatynyn umytpaýymyz kerek» / A. Baıtursynov/

2. Taqtamen jumys. Eki oqýshy taqtaǵa shyǵyp, «Óz kitabym» degen sózdi jekeshe, kópshe túrinde táýeldep jazyp shyǵady.
Meniń óz kitabym – ózimniń kitabym
Seniń óz kitabyń – ózińniń kitabyń
Sizdiń óz kitabyńyz – ózińizdiń kitabyńyz
Onyń óz kitaby – ózińniń kitabyń

Bizdiń óz kitaptarymyz – ózderimizdiń kitaptarymyz
Senderdiń óz kitaptaryń – ózderińniń kitaptaryń
Sizderdiń óz kitaptaryńyz – ózderińizdiń kitaptaryńyz
Olardyń óz kitaptary – ózderiniń kitaptary

3. Balama test. / Test qorytyndysyn oqýshylar ózara tekseredi./
1. Ózim, ózi, óziń esimdikteri ózdik esimdikke jata ma?
a/ ıá; á/ joq.
2 Bul, sol, ol esimdikteri suraý esimdigine jata ma?
a/ ıá; á/ joq.
3 Esim sózderdiń ornyna esimdik qoldanylady ma?
a/ ıá; á/ joq.
4 Men, sen, ol esimdikteri silteý esimdigine jata ma?
a/ ıá; á/ joq.
5 Kim, ne, qaı, qalaı esimdikteri jikteý esimdigine jata ma?
a/ ıá; á/ joq.
4. Kitappen jumys. Maqal - mátelderdi kóshirip jazyp, ózdik esimdigin taýyp, olardyń qandaı tulǵada turǵanyn anyqtaý./ 198 – jattyǵý /
Mysaly: óziniń - ózdik esimdigi, túbiri - óz, - i – İİİ jaq táýeldik jalǵaýy, - niń – ilik septiginiń jalǵaýy, sóılemde anyqtaýysh qyzmetin atqaryp tur.
V. Baǵalaý.
Vİ. Úı tapsyrmasy. «Ózdik esimdikti» qoldana otyryp óleń joldaryn jazý.