InfoHub Logo

Ádette halyq aqyn-jazýshyny shyǵarmalary arqyly tanıdy. Ony jaqsy bilmese de, betpe-bet kórmese de oqyrman ózine unaǵan shyǵarmasy arqyly jaqyn syrlasyna, etene tanysyna balaıdy. Soǵan qarap qalam ıesi tekke ter tókpegendeı bir jasap qalatyny bar...

Men aqyn Gúljaýhar Seıitjandy ózin kórip, tanysqannan da on jyl buryn biletinmin desem artyq aıtqandyq emes. 1974 jyly QazMý-dyń jýrnalısıka fakúltetinde oqyp júrgenimde Semeıdiń Aıagózinen kelgen, alasa boıly, qaǵilez, ózi tas qaınatatyndaı alǵyr da pysyq jigit, qazirde on shaqty kitaby shyqqan satırık jazýshy Qazyhan Áshenov bizdiń starostymyz boldy. Sol birde tóbeden túskendeı:

— Sen adaı ekensiń ǵoı, bizdiń bir ápkemiz sizdiń jaqqa turmysqa shyǵyp ketken-di, — dep qoıyp qaldy. Men ol kezde Túrikmenstannyń Krasnovodsk aýdanynda turatynmyn, sony aıtqaly yńǵaılana berip em, ol sóz tyńdaıtyndaı bolmady. Degenmen sol esim jadymda qaldy da Gúljaýhar Seıitjannyń qolǵa túsken óleńderin áńgimeleri men maqalalaryn jibermeı oqıtyn boldym. Al, Qazyhan ekeýmizdiń aramyz kýrstas joldastyqtan dostyqqa aınaldy. Birer jyldan keıin onyń otbasy Aıagózden Almatyǵa kóship keldi. Qala shetinde turatyn on balaly, qashanda bazarly bul shańyraqta jıi bolyp, dastarhanynan san ret dám tatqan edim. Qazyhannyń ata-anasy qarapaıym, óte jaıly kisiler edi. Ol kezde Almatyǵa kóship barý, ornalasyp ketý qıyn bolatyn, biraq olar qandaı qıyndyqtan da qaıyspaı óz balalarynyń bolashaǵyn oılap, oqytý úshin sondaı qadamǵa bardy. Ata-ananyń — maqsattary oryndalyp balalarynyń barlyǵy da búginde joǵary bilimdi, bilikti de tárbıeli azamattary, san alýan mamandyq ıeleri. Aıtaıyn degenim, Qazyhannyń úıinde de jaqyn týystarynyń sonaý qıandaǵy Mańǵystaýdyń adaıyna kelin bolyp ketken súıikti qyzy Gúljaýhar jaıynda saǵynyshpen aıtyp otyratyn-dy...

1971 jyly QazMÝ-dyń jýrnalısıka fakúltetin bitirgen Gýljaýhar arnaıy joldamamen Mańǵystaýǵa kelip, sol jyly óńirdegi alǵashqy kásibı telejýrnalıst retinde Aqtaý telestýdıasynda eńbek jolyn bastaıdy. 1973 jyly osyndaǵy oblystyq gazetke aýysyp, aǵa ádebı qyzmetker, ádebıet jáne mádenıet bóliminiń meńgerýshisi bolady. Aqyn retinde kópke tanylyp, óleń-jyrlary respýblıkalyq basylymdarda jıi kórinip júrgen Gúljaýhardyń 1978 jyly "Jalyn" baspasynan "Tuńǵysh" atty óleńder jınaǵy jaryqqa shyqty. Onyń týyndylary syrshyl kóńildiń tup-tunyq, móldir syrlaryndaı áserli. Máselen, "Adamdar" degen óleńinde mynadaı joldar bar:

...Qasıetter qanshama syıladyńdar, bárin aldym senderden ılanyńdar! Sender salǵan soqpaqtan joqty taptym,—

Bolmasa eger dem berer darqan ániń,
Borysh júgin men qalaı tarta alamyn?!
Jaqsylyqtan bir nyshan bolsa mende,
O da, adamdar, senderdiń arqalaryń.

Aǵynan jarylyp aıtylǵan osynaý óleń joldaryn aqynnyń azamattyq ustanymy dersiz! "Óleń degen ósekshi jurtqa jaıar", dep uly Abaı aıtqandaı, ol keıbireýlershe, ózim boldym, ózim toldymnan aýlaq bar syryn shynaıy qalpynda jaıyp salyp otyr. "Tuńǵıyqtaǵy" názik te, qaırat pen qaısarlyqqa toly jyrlardyń qaı-qaısy da oqyrmanyn beıjaı qaldyrmaıdy.

Gúljaýhardyń 1981 jyly Almatydaǵy "Jalyn" baspasynan "Aqerke" dep atalatyn jyr jınaǵy jaryq kórdi. Bul jınaqtan da kitaptyń alǵy sózinde oryndy aıtylǵandaı, syrshyl aqynnyń ár óleńinen náziktik, bıazylyqtyń lebi esip turǵandaı áser qaldyrady...

Gúlekeńmen júzbe-júz kezdesýdiń sáti 1985 jyly tústi. Mańǵystaý oblystyq "Komýnıstik jol" gazetine tilshi bolyp qyzmetke turǵanymda ol redaksıanyń mádenıet jáne ádebıet bólimin basqardy. Sol jyly "Jalyn" baspasynan Qazaqstan jas aqyndarynyń "Qarlyǵash" dep atalatyn jyr jınaǵy jaryqqa shyǵyp, oǵan mańǵystaýlyq jýrnalıs — aqyn Ǵalym Árip ekeýmizdiń toptama óleńderimiz engen bolatyn. Muny kórgen aqyn apamyz qýanyp qaldy. Gazettiń bas redaktory Kıikbaı Myrzaǵulovqa aıtyp, ózi alǵysóz jazyp, ekeýmizdiń birneshe óleńderimizdi jarıalaǵany esimde. Bul da onyń ózinen keıingi, jasy kishi inilerine degen qamqor kózqarasyn kórsetse kerek. Keıinnen Gúlekeń hattar bólimine aýysyp, mádenıet bólimin basqarý meniń enshime tıgende de ol óz kómegin aıaǵan emes.

1988 jyly oblysymyz taratylyp, "komýnıstik jol" gazeti jabyldy da "balapan basyna, turymtaı tusyna" degendeı, onyń jýrnalıseri jan-jaqqa ketti.

Elimiz táýelsizdik alǵan jyldary qazaq tiliniń máselesi alǵa shyqty. Gúljaýhar 1990 jyldan bastap "Qazaq tili" qoǵamy Aqtaý qalalyq uıymynyń tóraıymy, "Qazaq tili" qoǵamy oblystyq uıymy tóraǵasynyń orynbasary, oblystyq ákimshilikte keńse meńgerýshisi qyzmetterin atqarady. 1998 jylǵy tamyz aıynda men otbasylyq jaǵdaıymmen Jańaózennen Aqtaýǵa qaıta kóship keldim. Qyzmet izdep, sol jyldyń basynda ashylǵan oblystyq aqparat jáne qoǵamdyq kelisim basqarmasyna bardym. Aldymnan Gúlekeń apamyz shyǵa keldi. Jaǵdaıymdy bilgennen keıin basqarma bastyǵy Asqar Kıikbaıuly Rzahanovqa ertip aparyp, óz bólimine alatynyn aıtty. Sodan apamyzben bir jyldaı birge qyzmet istedik. Kólik joq, oblys ortalyǵynyń mekeme-kásiporyndary men uıymdaryn jaıaý aralap, is-qaǵazdarynyń memlekettik tilde júrgizilý barysyn tekserdik. Osyndaı árbir tekserý reıdinen keıin ekeýmiz de kózge túsken kemshilikter jóninde gazetterge maqalalar jazyp, radıo, teledıdardan aıtyp otyratynbyz. Sonymen qatar Aqtaýdaǵy memlekettik tildiń jaǵdaıyn, QR "Til týraly" Zańynyń oryndalsyn 1999 jyly oblys ákimdiginiń alqa májilisine shyǵardyq. Munyń oblys ortalyǵynda erekshe bir serpilis týǵyzǵanyn aıta ketken jón.

Kóp uzamaı Gúlekeń óziniń shyǵarmashylyq jumysqa ketetinin aıtyp, bólim bastyǵy mindetin maǵan tabystady.

1997 jyly Gúljaýhardyń "Mańǵystaýym — ǵumyrymnyń arnasy" dep atalatyn óleńder men balladalar jınaǵy jaryq kórdi. Jalpy adam ómirinde, sonymen qatar bizdiń óńirimizdegi oqıǵalarǵa negizdelip jazylǵan bul jınaqty oqyrman qaýym jyly qabyldady. Osyndaı bir ǵana "emshi eken bir-birine adam degen..." óleńdi oqyp qarańyz, kóńildegi aıtylmaı júrgen oıyńyzdy dóp basady.

Qandaı kúsh bar, bildiń be, ǵalamda eken,
Dúnıe, bar tusyńa habar berem —
Emdeıdi eken bizdi izgi tilek,
Emshi eken bir-birine adam degen.
Tátti sóz, kózqarasyń, jaqsy áńgimeń
Dári eken taptyrmaıtyn, baqsam kileń.
İsh qusa kelinshekter baıaǵyda
Emdelgen shyǵar bálkim bastańǵymen.
Bildiń be, qandaı kúsh bar ómirde bul,
Sebetin janyńa — nur, kóńilge — gúl,
Simirseń jaqsylardyń sharapatyn
Sergirsiń, Oıyń ósip, Teriń keńir...

Al, bul jınaqtaǵy balladalar adamdy jamannan jırendirip, jaqsylyqqa, adamgershilikke, izgi qasıetterge úndeıtin taqyryptarǵa qurylǵan. Máselen, "Ana, náreste jáne hrýstal" degen ballada dúnıeqońyzdyq qanaǵatsyzdyqtyń sońy tragedıaǵa aınalyp, qos ǵumyr — qyzy men anasynyń ómirden kóshken aıanyshty haly sýretteledi.

...Eń bastysy kózińdi shel baspasyn,
Kótere almaı baqyt penen barlyqty... —

dep túıindeıdi avtor.

Tot baspaıtyn altyn kezdik sıaqty jaqsy shyǵarma da jerde qalmaıdy. Oqyrmanyn oılandyratyn bul mazmundy óleńdi uzaqtyǵyna qaramastan birde Jańaózendik aıtysker aqyn, marqum Jeksen Qońqash qalalyq kórkemsóz oqýshylar saıysynda jatqa, mánerlep oqyp, júldeni jeńip alǵandy. Jyrsúıer qaýym jaqsy baǵalaǵan bul kitaptaǵy taǵy bir jetistik — "Ana jyrlary" toptamasy. Bir leppen oqylyp, ár jolynan sábıge degen mahabbat, júrek lúpili esip turǵan shýmaqtardan ana beınesi jaqsy somdalǵan. Átteń kezinde Aqtaýdaǵy oblystyq baspahanadan 1000 dana taralymmen ǵana shyqqan bul kitap kópshilikke jetpeı qaldy-aý...

Gúljaýhar Nursapaqyzy Seıitjan poezıalyq ǵana emes prozalyq shyǵarmalar da jazǵan. Joǵaryda atalǵan kitaptarynan basqa onyń 1985 jyly "Úmit jaǵalaýy", 1986 jyly "Jolaıyryq", 1987 jyly "Gúlaıym" atty óleńder jáne áńgimeler kitaptary shyqty. Qazynaly túbekte 35 jyl eńbek etken jazýshy - jýrnalıs retinde aımaqtyń áıgili adamdary, eldegi eleýli oqıǵalar týraly da qalam tartty. "Mańǵystaý munaıshylary" (1999 jyl), "Jańaózen ottary" (2000 jyl) kitaptary sonyń aıǵaǵy. Ol el men jer, Otan jaıly ondaǵan ánderge sóz jazdy. Kezinde oblystyń qoǵamdyq ómirine belsene qatysyp, jas qalamgerlerge aqylshy bola bildi. Búginde ólkemizge belgili aqyn jýrnalıs, Qazaqstan Jazýshylar Odaǵynyń múshesi.

Aqyn "Úılený toıyndaǵy kóńilsiz oı" atty óleńinde qaltarysy men burylysy kóp ómir joly týraly jazady:

...Dýylymen almasar kóktemdegi torǵyn kún,
Rahaty emes tek qana, azaby bar joldyń bul,
Júrgen saıyn ilgeri qaraılaısyń artyńa,
Balǵyn shaǵyń janyńa ystyq tartyp solǵurlym.
Tirshiliktiń shyqqan soń jaıdaq minip kúreńin,
Taýsylmaıdy-aý tipti de...
Taýsylmaıdy jyry onyń,
Aq boıaýyn jaǵady jaǵalasyp samaıǵa
Qatpar-qatpar terimen shımaı bolyp gúl-óńiń.
Eshteńe de unamaı, keı shaqtarda bári unap,
Sál nársege renjip, sál nársege jadyrap,
Júrgen shaqta quzǵa ákep qulatqansha toqtamas
Qý tirshilik qıralań arbasyna salyp ap... —

degen jyr joldary kim-kimdi de oılandyrary haq.

Gúleke, Gúl apa...aman bol, jasyńa jas qosyla bergeı!...

Temir Myńjas.

2007j

---