InfoHub Logo

Qazaq ádebıeti
Sabaqtyń taqyryby: Ádebı jáne tarıhı aqıqat. İlıas Jansúgirov«Qulager» poemasy
Osy sabaq arqyly júzege asatyn oqý maqsattary AI4 Salystyrý, analız jasaý
AI3 Kórkemdegish quraldar men stıldi anyqtaý
AI6 Oqý jáne dáleldi jaýap berý
Ádebı taqyryptardaǵy jasyryn maǵynalardy taldaý jáne olardy qazirgi ómirmen baılanystyrý
Aqyn - jazýshynyń ózindik qoltańbasyn, stılin anyqtaıdy.
Jeke syndy dáleldeý men usyný, buqaralyq aqparat quraldarynyń materıaldaryn paıdalanyp, ádebı shyǵarmalardaǵy qozǵalǵan máselelerdi taldaý

Sabaqtyń basy
Uıymdastyrý sáti. Sabaqqa qyzyǵýshylyqty oıatý.
Qyzyǵýshylyqty oıatý
Synypty jylqy malyna qatysty maqal - máteldermen 5 topqa bólý.
1. Jaqsy attyń artynan qunan eredi,
Jaqsy jigittiń artynan ulan eredi.
2. Jaqsy attan jal ketse de, ál ketpeıdi.
3. Jomart joqtyǵyn bildirmeıdi,
Júırik at toqtyǵyn bildirmeıdi.
4. Jaqsy at aldynan súrinbeıdi, artynan súrinedi.
5. Jaqsy jigit pen jaqsy at kóptiki.
Oqýshylar maqal sózderdiń maǵynasyn qysqasha túsindirip ketedi.
Búgingi sabaqtyń taqyryby men maqsaty jáne jetistik krıterııleri tanystyrylady.

Sabaqtyń ortasy
Maǵynany taný
Aldyńǵy sabaqta alǵan bilimderin baıqaý maqsatynda ortaǵa suraqtar tastalady.
Suraqtar:
1. Aqan seri Ermeımen taýynyń etegindegi kimniń asyna keldi?
2. Osy kezde báıgege qansha at jarysqa tústi?
3. İ. Jansúgirov "Qulager" poemasyn qaı jyly jazdy?
4. Poema neshe bólimnen turady?
5. Qulagerge óz baǵasyn bergen kim edi?
6. Júırikti jarysta qaı jerde mert qylady?
7. Qulagerdi Aqan qaı kóldiń jaǵasyna arýlap kómedi?
8. Oǵan belgi ornatqan Júsip tóre degen kim?
9. Saǵan shyǵarmanyń qaı tusy úlken oı saldy?
Jaýapty taqtaǵa stıkerge jazyp, attyń sýretiniń janyna japsyrady.
Sońǵy suraqty dápterlerine 2 - 3 sóılemmen jazyp, pikirlerin aıtady.
Rejıser Bolat Mansurovtyń"Qulager" fılminen úzindiler kórsetiledi
• Oqýshylar juppen talqylaıdy.
• Tapsyrma 1.
 Aqan seriniń "Qulager" ániniń mátinimen tanysady.
 3 janrdyń kótergen máselesi men taqyrybyn, kórkemdik sheberligin, janrlardyń uqsastyǵy men aıyrmashylyǵyn salystyra otyryp, synı kózqarasta taldaý jasaıdy. Ony kestege toltyrady. Sońynda túıindi oıdy búgingi ómirmen baılanystyryp "Ystyq oryndyqta" jetkizedi.
"Qulager"poemasy
"Qulager" áni
Fılm
Qazirgi ómirmen

Topqa poemadan 5 taqyryp tańdaý beriledi.
«Aqan seri», «Eremendegi as», «Quleger - ákeń tulpar...», «Báıgedegi eges», «Aqan tragedıasy
Tapsyrma 2.
TJOqýshylarǵa poemadan úzindiler beriledi. Olar topta shyǵarma úzindisiniń negizgi ıdeıalarymen jumys jasaıdy jáne maǵynany túsindirý úshin óleń joldaryn oqı otyryp, bet qımylyn, bı, mýzykany qoldanyp qoıylym qoıady.
Basqa toptar qoıylymda ne baıandalǵanyn, oqýshylardyń osy bólim arqyly negizgi ıdeıany sıpattaı alǵandyǵyna komentarı bildiredi.
Top ózderi tańdaǵan poema bóliminde neni sıpattaı aldy, aqyn óleńi týraly óz oı pikirlerin eskertpeler arqyly jazyp qaldyrady.
Ózderi beınelegen oqıǵada qandaı másele oı tastady, ony búgingi ómirmen baılanystyra sóıleý tapsyrylady.
Eskertý: Oqýshylar sóz qoldanysynda kórkemdik tildi anyq jetkize alýy kerek.
Saýsaqpen ne juldyzshamen baǵalaıdy.
‘F’juptyq keri baılanys
Tapsyrma 3.
Árbir top ózderine berilgen poema úzindilerinen erekshe sóz qoldanystaryn taýyp, aqynnyń til sheberligine taldaý bere otyryp, stılin anyqtaıdy.

Oqýshylarǵa trop pen fıgýra týraly ádebıet teorıasynan túsinik beriledi.

Trop (gr. tropos – aınalym, til oralymy, ıin, ıirim, sóz qoldanysy)
Trop túrlerine kórikteý, meńzeý, teńeý, aýystyrý, beıneleý, almastyrý, keıipteý, perneleý, ásireleý, arnaý, qaıtalaý, shendestirý, damytý, túıdekteý, búkpeleý, kekesindeý, t. b. jatqyzylady. Mysaly, Jarq etpes qara kóńilim ne qylsa da, Aspanda aı menen kún shaǵylsa da (Abaı).[1][

Sóz aıshyqtary orys. fıgýry rechı — sóıleýdiń ásemdigin, mánerliligin jıi qoldanylatyn amal - tásilder. Olarǵa: shendestirý, qaıtalaý,
paralelızm, rıtorıkalyq suraq - jaýap, daýys yrǵaǵy t. b. jatady
AI6
1. Poemany oqyǵan soń qandaı sezim týdyrady?
2. Poemanyń qundylyǵy nede?
3. Aqyn kótergen másele ózekti me?
Suraqtar arqyly pikirlese otyryp, aqparat quraldarynan derekter alady. Ony dáleldi oımen qorytyndylaı otyryp, poemanyń qundylyǵyn, kórkemdigin dápterlerine jazady.
"F" baǵalaý
AQAN SERİ ÁNİ
Qulager
Jel soqsa qamys basy maıda deımin,
At qostym, at aıdaýshym, aıda deımin.
Aldyńǵy at baran bolmaı, qylyń boldy,
Jyǵylmasa Qulager qaıda deımin.

Or bolyp qalýshy edi shapqan jeriń,
Súısinip turýshy edi qosqan eliń.
Atyǵaı Qaraýylǵa olja salǵan,
Bota tirsek, qyz saǵaq, sandal kerim.

Qulager qunanynda kerim edi,
Naǵashym suraǵanda berip edi.
At qosa Ereımenge barǵanymda,
Bir sypshy kózi shyqqyr kórip edi.

* * * * *
Mańmańger kekiliń kelte, jalyń maıda
Baılaǵan seni sylap qalqataı da
Júresiń jelmaıadaı janýarym
Kóreıin qyzyǵyńdy osyndaıda

Qaıyrmasy:
Ahaý. týǵan elim
Balań edim
Ózińe osynaý ándi
Ala keldim

Mańmańger, án qosaıyn júrisińe
Der eken qalqa qalaı kelisime
Sydyrtyp, Mańmańgermen kele jatyp
Osynaý án kúıindirip tústi esime

Qaıyrmasy

Mańmańger, kekiliń kelte, jalyń maıda
Bal tatyr qant qossa qaǵaz shaıǵa
Kisiden anaý - mynaý jaltarý joq
Aq kóılek, dúrıa beshpet sáýlem qaıda

Atyraý qalasyndaǵy hımıa - bıologıa baǵytyndaǵy
Nazarbaev zıatkerlik mektebiniń qazaq tili men
ádebıeti páni muǵalimi Tekeeva Jansha Tajıbaevna
Tolyq nusqasyn júkteý