InfoHub Logo

Kúderiń kúlimsige aınalyp, kúlgenińniń ózinen kúdik izdetken tar da zar, záharly da qaharly zamandy da bastan ótkergen edik-aý.

Kóziń tómen, kóńiliń shemen sol shaqta uly-kishimiz qalmaı derbes bir el bolar, eńse kóterer kún de týar ma eken dep te armandamaýshy ma edik. Osydan on-on bir jyl buryn ata-babam at jaly, túıe qomynda júzdegen jyl ańsaǵan sol armanǵa da qol jetkizgen bolatynbyz.

El boldyq, etek jıyp esimiz kire bastady.

Biraq, aınalańnyń bári de ysyldaǵan, ysqyrǵan, aıbat shege antalaǵan ábjylanǵa tolyp turǵan sıaqty edi onda. Qapy ketseń, qalt jibermeı bas salatyńdaı, alqymyńnan alyp, aıaýsyz shaǵatyndaı kórinetin. Sol jylannyń qaıqıǵan basyn kótertpeý úshin, tánimizge ýly tilin darytpaý úshin de elim dep eńirep týǵan erjúrek ul kerek edi halyqqa. Sol kezde eki tizgin, bir shylbyrdy Nursultan Nazarbaevtyń qolyna berik ustatyp, "Ýa, táýbalap!" — sońyna ergenbiz. Kóz alartqan ishki-syrtqy dushpannyń delebesin qozdyrmas, el ishiniń beıbit-berekesin tozdyrmas dep senim bildirip, senip baryp ergenbiz.Sonyń aldyndaǵy arqany qaryǵan jeltoqsan yzǵary áli arylmaı, jylan tili sýmańdap turǵan aýmaly-tókpeli kezeńde bılik basyna kelgen tuńǵysh Prezıdentke el sonda úmitpen de, kúdikpen de qaraǵan.

Prezıdent te sony tereń sezinip, el senimin aqtasam dep, áý dep halqyna ant bergen saǵatynan bastap "oıdan-qyrdan basymyzdy qosqan qudaıǵa shúkir!" deı otyryp, adam úıdi-úıge syımaǵanmen, el elge syıady, syǵylysyp, syıysyp, syılastyqta bolaıyq degen turǵydaǵy bereke men birlikke shaqyra keldi. Sol uranynan áli kúnge deıin bir sát aınyp kórgen joq. Bala kezimizde egde tartyp qalǵan áke-sheshemiz jatsa-tursa: "a, qudaı, tynyshtyq bere gór!" — desip bet sıpasyp jatýshy edi. Nursultan Nazarbaev ta eki sóziniń birinde el ishiniń tynyshtyǵyn aıtady. Qaıda júrse de sol eldiń yntymaǵy men birligin, berekesin sóz etedi. Aqyly men parasatyn soǵan jumsaıdy. Eshkimdi alalap kórmegen qazekeńniń qazirgi beıbit tirligine ózi de qosa súısinetinin aıtady, aıtyp qana qoımaı, sol joldaǵy aq, adal qasıetin damyta túsedi.

Bizdiń el maǵan áli de ajdahanyń aýzynda, arystannyń jolynda turǵandaı kórinetini bar. Qamsyzbyn deýge bolmaıdy. Óıtkeni, adamǵa ortaǵy baq emes, adamǵa ortaǵy — aqyl, es. Bireýden bireý ozsa, bir elden bir el ozsa tek qana malymen, baǵymen emes, aqylymen, arymen ozady. Ózdi-óziniń taǵyna mastanyp, baǵyna semirgen elde bereke-birlik bolǵan emes, bolmaıdy da. Tarıh ony kún saıyn dáleldep kele jatyr. Eri elimen aqyldassa, eli erine rıasyz, qapysyz sense ǵana, ultyna bólmeı, rýyna ydyratpaı, uıaly tamyr, urany bir el edik qoı dep, bir jeńnen qol, bir jaǵadan bas shyǵara bilgende ǵana muratqa jetetin bolamyz. Prezıdent sony bárimizden buryn ańǵarǵan edi. Buryn ańǵardy da ultshyldyq órtine urynbaı, rýshyldyq dertine burylmaı óz halqynyń balasy ǵana emes, biregeı týar danasy ekendigin kún saıynǵy isimen, qam-qaraketimen dáleldeý jaǵyna qaraı oıysty. El tizginin óz qolyna ustaǵan adamnyń aýzynan árdaıym aqyl, eki kózinen meıir tógilip turar bolar, óıtpegen kúnde alys túgili, et jaqyn aǵaıynnyń ózi birte-birte jat baýyr bolyp sýynyp, reti kelgen urymtal tusta odan syrt aınala salýy op-ońaı. Óıtkeni búgingi ýaqyt, búgingi zamanda basshy túgili, basqamyzda meıir, sol rahym teńiz sýyndaı keıin tartylyp bara jatqany ótirik emes. Sodan saq bolýdyń jalǵyz joly taǵy da — birlik, taǵy da yntymaq. Yrys aldy — birlik, birlikten mándi-mańyzdy, berekeli tirlik týady. Yntymaq bar jerde — yrys ta bar. Aranyn asha qaptaı kelip, qabyrǵańdy syqyrlata qysyp bara jatqan qazirgideı qyrsyq zamanda, tobyryńmen túgel qylǵyp obyr jutqaly turǵandaı qalt-qult etken kezeńde ózdi-ózimiz ala kóńil, alakóz bolǵandy qoıyp, qoldaǵy baryńa ǵana emes, keýdeńdegi aryńa súıenseń ǵana el bolyp aman qalarymyzdy ámise este ustamaı bolmaıdy. Álemdegi dál qazirgi hal bizdiń bárimizden sony taǵy da talap etip otyr.

El bolǵan soń, ury-qary da, ur da jyǵy, qýlary men sumdary da bolmaı turmaıdy. Syǵylysa kımelep kelip, qolaıly sátine oraı synalaı kirip alyp, sylqıa toıǵan soń syrt bere turyp, ańys ańdıtyn aılasy kóp mysyqtileýlester de joq bola qoımas. Túlki quıryq, qasqyr kómeı jylmaıqalardy qaıda qoıasyń? Sybaılas qylmysqa jetekshi bolyp, jeń ushynan jalǵasyp, jol kórsetip jatatyndar da solar emes pe. Olardyń kúni árdaıym shýaqty, qonysy saýatty keledi. Saıaqty sanǵa sanamaı, el ishine iritki salatyn, kisiliktiń keýdesin jyrtatyn qyr tikenek te solar. El ishi bólingen saıyn ol sumyraılardyń esebi túgeldene túsedi. Sodan baryp at ústinen bılik aıtqysh, alarǵa kelgende azar, bererge kelgende bezerler kóbeıedi. Boryshy joq kepilder, joǵy túgel kýálar el ishine iritki salyp, búıi bop shyǵyp jatady. Olardyń bulań quıryq qareketi, quıturqy til, túbi qylmys tirliginiń aqyr aıaǵy syrty merez, ishi qýys daýǵa aparyp tireıdi. Esińnen aıyryp, eseńnen qaǵyp, eldigińnen ajyratatyndar da solar. Qazaq ony "qyzdyrmashtyń qyzyl tili" dep beker aıtpaǵan. "Jarasyz er, sharasyz el bolmaıdy" deıtin de sol halyq. Elbasy qazir sonyń da ártúrli sharasyn izdestirip, qatal tıym salýdyń qamyn jasap jatqan sıaqty. Sońǵy kezgi kadr almastyrý saıasaty da sony megzeı túskendeı. Osy sybaılas qylmyskerliktiń bir ushy baryp bárimiz bolyp kóp aıta beretin rýshyldyqqa da tireledi. Osy áreketimiz Prezıdent atyna kir keltiredi-aý degendi eskerip jatqan jádigóıler jáne joq. Qaıyrdyń bári týǵan men týysqannan ǵana bolady dep oılaıtyn óresi tar áńgiler de bar. Týyspasań da qımasyń, týǵannan beter qıyspasyń bolatynyn, opaly dúnıeniń ózi eń aldymen solarmen tatýlyǵynda jatatynyn qaperine almaıtyn qanypezerler qanshama. "Quba túzde tóriń bir, quba belde eliń bir aǵaıynyń bar, jabyqtan kúniń jarqyrap, Jaıyqtan sýyń sarqyrap turý úshin de el ishiniń tatýlyǵy kerek", — degendi saırap, quıma qulaq bolsa quıyp-aq jatyr Prezıdent.

Jaýlasqandy jaý alady,
Bólingendi bári alady, —

deıtin edi atam qazaq. Adamda úreı bireýde, úmit kóp. Úmitin úreıge jeńdirmegen el ǵana maqsatyna jetip, túptiń túbinde utyp shyǵady. Kósem salyp, kósh bastatqan balasy bar, kóregen basshysy bar ordaly el osyny árdaıym este ustaǵany, ózi de láıim soǵan laıyq bolǵany abzal. Bir jeńnen qol, bir jaǵadan bas shyǵaryp, ala qoıdy bólek qyryqpaıtyndyǵyn dáleldegen bir ǵana aqyldy basshysynyń aýzyna qaraǵan el eshqashan adaspaq emes. Sol tirliktiń baıandy bolýyn tilep, bilip qana qoımaı, jumyla júrip Basshy júgin jeńildete túsýge bir kisideı at salysqanda baryp muratqa jetetin bolamyz.

Qazirgi qazaq aýyly bir sáýleli jaǵalaýǵa qaraı jalt burylyp otyr. "Qırady, bitti, qulady, jutty!" — dep qaqsap ta kórdik qoı. Jaqsyny kóre bilý de jaısańǵa tán minez. Endeshe El basy yqylas bildirip otyrǵanda, yntymaqpen birge ynta bolý jaǵyp da oılastyraıyq, aǵaıyn. "Alma, pis — aýzyma tústiń" aýyly alys qalǵany qashan!

2002 jyl

---