InfoHub Logo

Jalbyrdyń shyn aty — Baısal, jastaı jalpyldap jaýǵa shaýyp, toptan qalmaǵan soń «Jalbyr» atanyp ketipti. Jas kezimde kóp kórdik, qolyna sý quıdyq, qolynan et asadyq, orasan iri kisi edi, saýsaǵynyń salasy bizdiń bir qarysymyzdaı, qulaǵy bir qarys, basy kishigirim qazandaı, daýsy orasan kúshti, jaı sóılegeniniń ózinde tórt-bes shaqyrym jerge baratyn. Meniń ákem aıtatyn edi «Bir jyly Bóribaıdyń jylqysy qyrǵa jaılaýǵa ketti, aradan bir jetideı ótkende, Bóribaıdyń qasıetti Shubar aıǵyry saýyrsynda saý jeri joq, naıza tıgen jaraqat, daladaı qan, aýyl tusynan darıadan júzip ótip, jaılaýdaǵy aýylymyzdyń qotanyn aınala shaýyp, kisinep júrdi. Aýyldyń kóp kisileri Mámbet batyrdy (Bóribaıdyń Qoıanbaı degen balasynyń balasy Jalbyrǵa nemere ini) qalada ýez ákim shaqyryp soǵan ketip edi, Jalbyr aýylda edi. Shubar aıǵyrdyń jaǵdaıyn kórgen Jalbyr burynǵy boıynsha shubardy ustatyp, júgendep, beline toqym tastap jaıdaq minip, qarý- jaraq almastan jylqynyń sońynan jalǵyz ketti. Jylqyǵa tıgen Shý boıyndaǵy tama degen eldiń batyrlary eken, bes-alty kisi jylqyǵa daq salmaı, jylqyny qýa jónelgende, Shubar aıǵyr jylqyny qaıyra bergen soń, jaý Shubardy naızamen saýyr shanshyp, naıza batqan Shubar syrǵa kelip kórinis beripti. Jylqyshylar jaýmen sózge kelip: «Sender ury bolsańdar, jylqyny alyp júre beriń, batyr bolsańdar, bul jylqy Kishi júz jappas Bóribaı batyrdyń jylqysy, Bóribaıdyń Mámbet, Jalbyr degen batyr balalary bar, keshegi Shubar aıǵyr syrǵa ketti, sol batyrlardy alyp keledi, kútińder», — desipti.

Ózderine sengen tamanyń batyrlary: «Munyń batyryn kórip ketelik», — dep shatyrlaryn kók maısaǵa tigip, taı soıyp jep, kútip jatypty.

Sol degenshe Shubarǵa jaıdaq mingen Jalbyr da kelip jetip, sózge kelmesten «ákeı» dep jaýǵa jalǵyz tıedi.

Tamanyń qarý-jaraǵy saı qyryq batyry jaıdaq attaǵy Jalbyrdy aınala naızalap, attan túsiredi. Jalbyr qartqa basqan semiz kisi edi, qarnynyń kóketin naıza jyryp, sharby maıy aqtarylyp otyryp qalady. Tamanyń batyrlary sonshalyq aýyr jaraqatty elestirmeı, aqtarylǵan sharbysyn eki qolymen kezek-kezek basyp otyrǵan batyrdyń túr sıpatyna tańdana qarasyp: «Anyq bútin týǵan jan eken, bulaı tastap ketpeıik», — desip, attarynan túsip, qaq jyńǵyldan ıne jasap, jibek belbeýdiń sýyrtbaǵynan jip jasap, Jalbyrdy tigýge kiriskende, Jalbyrdyń sharby maıy qaıtadan ornyna syımapty. Tamalar: «o, batyr qarnyńnyń kóketin tigeıik dep edi, sharby maıyń syımaı jatyr, muny qaıtemiz?» — depti.

Jalbyr: «Syrtyma syımaǵan maı, ishime syıady, qylyshpen kesip berińder, jutyp qoıam», — depti.

Tamalar syımaǵan maıyn ózine jutqyzyp, Jalbyrdyń qarnyn tigip, kıiz kúıdirip basyp, qanyn tyıyp, bylǵary toqym salyp, belin myqtap baılap: «Al, batyr biz júremiz», — desipti.

Jalbyr tamalarǵa: «Sender júrmeńder, meniń Mámbet degen nemere inim bar edi, ol qalada júrip habarsyz qaldy, men sony shaqyraıyn, ony da kórip ketińder», — depti. Tamanyń batyrlary «maqul» desti. Jalbyr jaılap bıik qumnyń basyna shyǵyp, eki qolymen qarnyn basyp turyp, Syrǵa qarap: «Á-ı, Mámbet!» dep úsh ret aıǵaılaıdy, Jalbyrdyń daýsynan jer silkingendeı bolyp, jaýdyń attary úrkip, dala jańǵyrady.

Bul daýysty Aqmeshit qalasynyń kóshesinde júrgen Mámbet estip (eki arasy 50-60 shaqyrym) tezdetip jigitterimen aýylǵa kelse, Jalbyrdyń ketkenine eki kún bolǵan eken. Mámbet qarý- jaraqtanyp, júz qaraly jigitpen Jalbyrǵa jetedi. Tamanyń batyrlary kópten qoryqpaı soǵysyp, jeńilis taýyp, attarynan túsedi.

Eki jaq sol quba jonda bitisip, Jalbyrdyń jaraly bolǵan jerinen qudyq qazyp, sekseýilmen shegendep, Jalbyrdyń shyǵyp daýystap Syrdaǵy Mámbetti daýystap shaqyrǵan bıik qumynyń basynan sekseýil men shymnan baılanystyryp, bıik munara jasap, belgi ornatyp tarqaıdy.

Oqýǵa keńes beremiz:

Jalbyr batyr (İ nusqa)

Syrymnyń Nuraly handy shabýy (İİ nusqa)

Baımaǵambet sultan men Syrym batyr

---