InfoHub Logo

Shyǵarma  atam aıtqan sózden týdy,
Ǵalamtor,kitap,gazet-jýrnal  emes ,
Syr búrkenip,jas tamǵan kózden týdy.
Balalyq shaqta dáýren  qura almaǵan,
Qaıǵy shegip, qan jutqan kezden týdy.

Avtor

Mamyr aıy kelse, ata-ájelerimizdiń  merekesi  birge  keletini  bárimizge  aıan.Uly  Otan  soǵysynyń  Qazaqstan  halyqtaryna  salǵan  salmaǵy az  bolǵan  joq.Ózim  soǵysty  kórmesem de, ata-ájelerimizdiń  aıtqan  áńgimelerin  tyńdap, soǵystyń  salǵan  jarasyn, ezilgen et júrektiń soqqan  lúpilin, qaldyrǵan izin,  oı elegimnen  ótkizip,atamdy saǵynyp eske alamyn. Atam meni dúnıege kelgen  kúnimnen  bastap, asa jaqsy kórip, baýyryna basyp  ósirdi. Ár  jyly 9 mamyrda bolatyn Uly Jeńistiń merekesine baratyn kezde bizdiń  úıde, úlken  qýanysh bolatyn. Atam medal, ordenge   omyraýy toly  kostúmin  kıip, júzi  jaınap meni  bir ıiskep qushaqtaıtyn edi. Al anam bolsa  tańnyń atysymen erte turyp  merekelik dastarhan  ázirleıtin edi.

Sol kúni Jeńis kúnin  toılap paradtqa baryp, eskertkishke gúl qoıyp, soǵysta qaıtys bolǵan qurbandardy eske alyp ,sodan soń úıge bárimiz birge qaıttyq. Úıge kelgen soń  atam óz bólmesine kirip kostúmin sheship, medaldaryn qolyna alyp biriaz oıǵa shomylyp otyrǵandyǵyn  baıqadym. Qasyna baryp atamnan Uly Otan soǵysy  jaıynda   surap edim, júzine muń tolyp, qabaǵy bulttanyp,tereń kúrsinip, kózine jas aldy. Men tańdanyp bunyńyz ne dep suradym. Atam sol bir otty jyldardaǵy sońǵystyń aýyrtpalyǵyn,kórgen qıynshylyqtaryn maǵan baıandap berdi.

Uly Otan soǵysy bastalǵan tusta men on eki jasta  edim  dep aqtaryla  áńgimesin bastady. Bul soǵys meniń naǵyz  tátti   balalyq  shaǵymdy  urlady. 1941 jyldyń  qazan aıynyń bas kezi  edi. Ol kezde men meketepte oqıtyn oqýshy bolatynmyn. Qońyraý soǵylyp, barlyq oqýshylar synypqa kirip sabaq bastalyp ketti. Bizge Keńes aǵaıdyń sabaǵy bolyp jatyr edi. Esik jaqtan tarsyldaǵan aıaqtyń daýystary estilip kenetten esik ashyldy. Bárimiz jalt burylyp qarasaq , áskerı kıim kıgen eki adam eken.İshinen boıy uzyndaý kelgen, jýan daýysty adam  kóp sóılep túsindirip otyrmaı,Keńes degen muǵalimimizge: «Tez jınal, maıdanǵa  kisi jetpeı jatyr,seni alyp ketemiz»- dep, sabaq berip jatqan muǵalimimizdi alyp ketti. Sodan soń kóp uzamaı bizdi de kolhozdyń basqarmasy kelip jumysqa alyp ketti. Oqý jaıynda qaldy. Tórt qyz, bes bala edik, bárimiz kolhozdyń  beldi jumysshysyna  aınaldyq. Sol kúnnen  bastap soǵys maıdanynda soǵysyp  jatqan áskerlerge, kolhozdyń kez-kelgen jumysyn istep, zat jóneltip  kómektesip otyrdyq.  Men ákemnen eki jasymda jetim qalyp, sheshemnen   tárbıe aldym. Ákemniń joqtyǵy janyma qatty batty. Sodan keıin áke ornyna áke bolyp, eki qaryndasym men anamdy ózim baqtym.Tańnyń atysy men kúnniń  batysyna sheıin  kolhozda jumys jasap,maıdanǵa  astyq, aıran, maı, jyly kıimder jáne tósenish tapsyrdyq. Tapsyrǵan  zattardy 150 shaqyrym jerdegi aýdan ortalyǵyndaǵy  poıyz stansasyna ,ógizge jegilgen arbaǵa tıep jetkizip otyrdyq.

Sonymen qatar maıdannan kelgen  hattardy  tasyp, poshtashy da bolyp qyzmet atqardym.Jaqsy  hat ákelip talaı otbasyn  qýanttym, Qaraqaǵaz  ákelip talaı  ananyń  zarly  únin estidim. Maıdannan kelgen qýanyshty hattar nemis fashıserin qyryp salyp azaıtýǵa septigin tıgizgen pýlemót  sekildi bolsa, qan juttyrǵan qaraqaǵaz analardyń júregine qadalǵan oqtaı boldy.

Bizdiń kolhozda eńbekke jaramdy qarttar, áıelder jáne men sekildi balalar búkil sharýany atqaryp jeńistiń aıaqtalýyn tezdetip ,aıanbaı qyzmet etti. 1943 jyly  Maıdanǵa dep kolhoz bulaqtan aqqan  sýdy toqtatyp, bóget qaqpa jasap, tary ekti. Bóget  qaqpany jasaǵan kezde árbir  balaǵa 500 shym  norma dep belgilep berip tasytyp otyrdy. Normany oryndaǵan adamǵa,  bir kese bıdaıdyń talqanyn  beredi. Sol úshin  tańnan keshke deıin ezilip jumys jasadyq. Taryny úıge aparyp eki qaryndasymmen anam úsheýmiz jep qarnymyz toımasada,qanaǵat qylyp kóńilimizdi toıdyrdyq.

Sol jyldary soǵys meni erte eseıtti. Maıdanǵa ketken eki aǵam soǵystan oralmady. Otbasymyzben aǵalarymdy soǵystan aman qaıtsa eken dep sarǵaıa kúttik. Ókinishke oraı bizdiń úıdi de qaıǵy bulty bir túnerip, kóńilimizge qaıaý saldy.

Soǵys biter ýaqytta Qazaqstannyń  týysqan  Ýkraına eline  kómek retinde, bizdiń  kolhoz sıyr tapsyrý kerek boldy. Osy tapsyrmany oryndaý maqsatynda Orbyq stansasyna  eki áıel, bir shal jáne men ógiz arbamen  jaılaýdaǵy 300 sıyrdyń bárin aıdap, jolda azapty qıyndyqty kórip, tórt aıdan soń ázer degende elge oraldyq. Bul soǵys bizge ońaılyqpen kelgen joq dep tereń tynys alyp, bir kúrsinip  áńgimesin aıaqtady. Atamnyń bul áńgimesin estip ,kóńilim bosap mende sol kezde kózime jas aldym. Sodan soń araǵa eki jyl salyp 2014 jyly atam ómirden ozdy. Atam ómirden ozsa da eren erlik jasap, aýyqmdy is tyndyryp,bizge beıbit ómir syılap,soǵystyń aıaqtalýyn tezdetip, núkte qoıdy.Zamanymyzdyń tynyshtyǵynyń irgetasyn qalap ketti.  Biz qazir eshbir soǵyssyz baqytty ómir súrip jatyrmyz.

Iá, shyǵarmamdy aıaqtaı kele rasynda da bul qasiretti soǵystyń  aıaqtalýyn tezdetýde, jeńistiń  jalaýyn jelbiretýde sol jyldardaǵy batyr uldarymyz ben qyzdarymyzdyń kórsetken erligi men  tylda eńbek etken atalarymyz ben ájelerimizdiń qajyrly   eńbegi birdeı. Erlik pen eńbektiń arqasynda  bul soǵystyń tamyry kesildi. Jarqyn bolashaqqa baqytty ǵumyr syılaǵan atalar, apalar erligi eshqashan umytylmaıdy! Solardyń qasıetti rýhy , erligi men eńbegi  búgingi beıbit ómirimizge máńgi nuryn shashty. Endigi kezekte tynyshtyqtyń jalaýyn jelbiretip, jaýlardan Otanymyzdy kóz qarashyǵymyzdaı saqtaý bizdiń qasıetti paryzymyz.

---