InfoHub Logo

Jýrnalısıka qazirgi qoǵamnyń ajyramas bóligi, bıliktiń 4­‑shi ıesi. Ol qoǵam pikiriniń qalyptasýy barysynda mańyzdy ról atqarady. Alaıda, bul mańyzdylyqtyń artynda úlken jaýapkershiliktiń jatqandyǵyn biri bilse, biri bilmeıdi. Sondyqtan, jýrnalısıkadaǵy etıka shyndyq úshin shyryldap, aqıqat úshin aıqasqan árbir mamannyń qarýyna aınalmaq.

Jýrnalısıkadaǵy etıkanyń negizgi prınsıpteriniń biri – kópjaqtylyq. Jýrnalıs oqyrmandaryna oqıǵany baıandaı otyryp, onyń esh tusyn jasyryp ıakı jalǵan aıtyp qalmaýyn eskerýi kerek. Kóptiń talqysyna túser miseleni bir jaqty ǵana usynatyn jáne oǵan qoldaý tabýdy maqsat etetin maman jardan qulap, sóz shyndyǵy zardap shegedi. Jýrnalısıkadaǵy etıka: jan­‑jaqtylyqty talap etedi.

Aqparatty burmalaý – jýrnalısıkada kezdesetin taǵy bir másele. Oqyrmandardyń nazaryn aýdarý ıakı qaralym sanyn arttyrý maqsatynda faktilerdi burmalap, oqıǵalardy asyra siltep kórsetý. Jýrnalıs maman bul áreketimen oqyrman sezimin buzyp qana qoımaı, jýrnalısıkanyń táýelsiz, ári ádiletti aqparat kózi retindegi abyroıyna nuqsan keltiredi. Sol úshin maqala jarıalamas aldyn onyń shynaıylyǵy men naqtylyǵyna asa zer salǵan jón.

Derekkózderdiń qupıalylyǵy men quqyǵyn qorǵaý jýrnalısıkadaǵy etıkanyń mańyzdy aspektisi bolyp tabylady. Jýrnalıster óz aqparat kózderin qorǵap bilýi tıis, sebebi aqparat kesirinen erteńiń qandaı baıan alaryn eshkim bilmeıdi. Derekkózderdiń qupıalylyǵy qoǵam qaperindegi sóz bostandyǵy men oı shyndyǵyna yqpal etedi, sondyqtan maman ıesi bul bostandyq úshin kúresýge daıar bolýy kerek.

Jańa tehnologıalardyń damýymen jýrnalısıkadaǵy etıka odan da ózekti bola túsýde. Álemettik medıa, blogtar men maqala jarıalaýǵa arnalǵan platformalarda aqparat kózin taratý, jekeshil oımen bólisý neǵurlym ońaılady. Búginde kez-kelgen adam faktiler men etıka normasyn saqtamaı “jýrnalıs” atana alady. Osyǵan baılanysty jańa ǵasyr jýrnalısi ádilettiligi, faktilermen jumys isteı alýlyǵy, etıkanyń saqtaýymen erekshelene alǵany jón.

Jańa zamanymyzdyń qarsańynda ınteraktıvti jýrnalısıka óziniń bıik belesterine qol jetkizip jatyr. Jasandy ıntellekt jýrnalısterge kúrdeli oqıǵalardy kórneki jáne túsinikti turǵyda túsindirýge múmkindik jasaıdy. Biraq oqıǵalardyń burmalanbaýy maqsatynda osy syndy júıelerge asa uqytylyqpen qaraý usynylady.

Jáne jýrnalısıka adam quqyqtary men sóz bostandyǵyn qorǵaýda eleýli ról atqarady. Óz pikirin ashyq elekke sala almaıtyn, pikir bostandyǵyn qalyptastyra almaıtyn adamzattyń panasyna, ekinshi daýysyna aınalady. Naǵyz jýrnalıs ómirine tónýi múmkin qaýipke qaramastan shyndyq shyrylyna daıyn bolýy qajet.

Osy faktorlardy eskere otyryp jýrnalısıkadaǵy etıka mamandyqtyń ajyramas serigi, qoǵamnyń senimi dep aýyz toltyryp aıta alamyz.

Baqyt Nuraı

---