Jurnaq pen jalǵaý
Jezqazǵan qalasynyń №10 orta mektebiniń
túzete damyta oqytý synybynyń muǵalimi
Kýlasheva K.K.
Sabaqtyń taqyryby: Jurnaq pen jalǵaý
Maqsaty:
a) bilimdilik: Oqýshylardyń sóz, túbir men qosymsha týraly uǵymdaryn pysyqtaý; qosymshalardyń qyzmetteri ár túrli bolatynyn baıqatý, sol arqyly jurnaq pen jalǵaý týraly túsinik berý.
á) damytýshylyq: Oqýshynyń sózdik qoryn baıytý. Tapsyrmalardy oryndaý arqyly oqýshylardyń este saqtaý qabiletterin damytý.
b) tárbıelik: Oqýshylardy taza, ádemi jazýǵa, zeıindilikke tárbıeleý
Sabaqtyń túri: “Ulylar eline saıahat” sabaq
Sabaqtyń ádisi: suraq jaýap, túsindirý, semantıkalyq kartamen jumys, jattyǵýlarmen jumys jasaý
Sabaqtyń kórnekiligi: Interaktıvti taqta, “Ulylar eline saıahat” banner, “Teńge alý”oıyny, semantıkalyq karta, Venn dıagramsy.
İ. Uıymdastyrý kezeńi:
Sálemdesý, túgeldeý. Oqýshylardyń nazaryn sabaqqa aýdarý.
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý 329 - jattyǵý
- Oqýshylar búgingi salaqta biz ulylar eline saıahattaımyz. Saıahatqa shyǵý úshin suraqtarǵa jaýap berý kerek.
Suraqtar:
1. Sóz degenimiz ne?
2. Sóz quramy qandaı bólikterden turady?
3. Túbir degenimiz ne?
4. Qosymsha degenimiz ne?
Suraqtarǵa jaýap bergen soń saıahatqa shyǵamyz.
Eń birinshi «Abaı Qunanbaev» aýylyna kelip toqtaımyz.
Abaı Qunanbaev 1845 jyly Semeı óńirinde týǵan. Qazaq halqynyń uly aqyny. Uly aqyn, kompozıtor, fılosof, saıasatker, aǵartýshy, qazaqtyń realısik jańa jazba ádebıetiniń negizin qalaýshy. Abaı aqyn halyqtyń taǵdyry men qasiretin tereń túsinip, onyń joǵyn joqtaýshy bolýǵa tıis dep sanaǵan. Abaıdyń tipti jyldyń tórt mezgilin sýretteıtin "Qys", ("Aq kıimdi, deneli, aq saqaldy"), "Kúz" (Sur bult túsi sýyq qaptaıdy aspan"), "Jaz" ("Jazdygún shilde bolǵanda'')."Jazǵytury" ("Jazǵytury qalmaıdy qystyń syzy") sekildi bir topqa, sıklge jatatyn kalenderiniń de árqaısy mazmun - maǵynasy, sýretteý tásili, qurylysy jaǵynan ár túrli bolyp shyqqan. Abaı lırıkasy janrlyq erekshelikteri jaǵynan alǵanda kóp salaly, kóp qyrly bolyp keledi. Ol qazaq poezıasynda til kestesine, sóz qoldanýyna da jańa sıpat darytqan aqyn.
Bul aýyldyń turǵyndary
- Qosymsha týraly ne biletinderińdi surap jatyr. Olaı bolsa, búgin sendermen qosymsha týraly bilimimizdi keńeıteıik.
Qane, birge bárimiz
Kózimizdi jumamyz
Ótip taý men ózennen
Bir elge jetip qonamyz!
Qosymsha dep atalar
Bul el múlde beıtanys.
Biz bilmeıtin, balalar,
Qosymshanyń túri bar.
Jańa sózder jasaıtyn,
Jurnaq atty uly bar.
Sóz ben sózdi qosatyn,
Jalǵaý atty qyzy bar.
İİİ. Jańa sabaq
Jańa sabaqty túsindirý:
- Mynaý ne?
- búrkit
- Al endi osy «búrkit» sózine qosymsha qosyp kóreıikshi.
- búrkit+shi
- Ne paıda boldy? «búrkitshi» degen sózdiń maǵynasy qandaı?
- Búrkitpen ań aýlaıtyn adam.
- Kórdińder me, bir qosymsha qosyp edik, sóz múlde ózgerip, basqa nárseni bildirip ketti. Iaǵnı jańa sóz jasaldy.
Al endi «búrkit» sózine basqa bir qosymsha jalǵap kóreıik: búrkit+pen.
Mysaly: Ańdy búrkitpen aýlaıdy.
- Bul aldyndaǵy sózden múlde basqa maǵynany bildiretin jańa sóz be?
«búrkitpen» sóziniń maǵynasy alǵashqy maǵynasynan alshaqtap kete qoıǵan joq. Demek, qosymshalardyń ózi ár túrli qyzmet atqarady eken.
Ereje: Qosymsha jurnaq, jalǵaý bolyp ekige bólinedi.
Sóz maǵynasyn ózgertetin qosymshany jurnaq deımiz.
Sóz ben sózdi baılanystyratyn qosymshany jalǵaý deımiz.
Jurnaq pen jalǵaý
(Balyq) shy - balyqshy
tar - balyqtar
(oqý) shy – oqýshy (bala)
lyq – oqýlyq (kitap)
ǵa - oqýǵa
Oqýshylar saıahatymyzdy jalǵastyramyz. Endi kelesi «Ahmet Baıtursynov» aýylyna kelip toqtaımyz. Ahmet Baıtursynov (1873 - 1938) Qostanaı oblysynda týǵan. Tuńǵysh «Álippe» oqýlyǵyn jazǵan. Ǵalym, aqyn. Bul aýyldyń turǵyndary bizge jattyǵý jumystary berilipti.
Sergitý sáti
331 - jattyǵý
Maqaldy oqy. Jurnaq jalǵanǵan sózdi taýyp, maǵynasyn túsindir.
Ónerli jigit órde ozar,
Ónersiz jigit jer soǵar.
túzete damyta oqytý synybynyń muǵalimi
Kýlasheva K.K.
Sabaqtyń taqyryby: Jurnaq pen jalǵaý
Maqsaty:
a) bilimdilik: Oqýshylardyń sóz, túbir men qosymsha týraly uǵymdaryn pysyqtaý; qosymshalardyń qyzmetteri ár túrli bolatynyn baıqatý, sol arqyly jurnaq pen jalǵaý týraly túsinik berý.
á) damytýshylyq: Oqýshynyń sózdik qoryn baıytý. Tapsyrmalardy oryndaý arqyly oqýshylardyń este saqtaý qabiletterin damytý.
b) tárbıelik: Oqýshylardy taza, ádemi jazýǵa, zeıindilikke tárbıeleý
Sabaqtyń túri: “Ulylar eline saıahat” sabaq
Sabaqtyń ádisi: suraq jaýap, túsindirý, semantıkalyq kartamen jumys, jattyǵýlarmen jumys jasaý
Sabaqtyń kórnekiligi: Interaktıvti taqta, “Ulylar eline saıahat” banner, “Teńge alý”oıyny, semantıkalyq karta, Venn dıagramsy.
İ. Uıymdastyrý kezeńi:
Sálemdesý, túgeldeý. Oqýshylardyń nazaryn sabaqqa aýdarý.
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý 329 - jattyǵý
- Oqýshylar búgingi salaqta biz ulylar eline saıahattaımyz. Saıahatqa shyǵý úshin suraqtarǵa jaýap berý kerek.
Suraqtar:
1. Sóz degenimiz ne?
2. Sóz quramy qandaı bólikterden turady?
3. Túbir degenimiz ne?
4. Qosymsha degenimiz ne?
Suraqtarǵa jaýap bergen soń saıahatqa shyǵamyz.
Eń birinshi «Abaı Qunanbaev» aýylyna kelip toqtaımyz.
Abaı Qunanbaev 1845 jyly Semeı óńirinde týǵan. Qazaq halqynyń uly aqyny. Uly aqyn, kompozıtor, fılosof, saıasatker, aǵartýshy, qazaqtyń realısik jańa jazba ádebıetiniń negizin qalaýshy. Abaı aqyn halyqtyń taǵdyry men qasiretin tereń túsinip, onyń joǵyn joqtaýshy bolýǵa tıis dep sanaǵan. Abaıdyń tipti jyldyń tórt mezgilin sýretteıtin "Qys", ("Aq kıimdi, deneli, aq saqaldy"), "Kúz" (Sur bult túsi sýyq qaptaıdy aspan"), "Jaz" ("Jazdygún shilde bolǵanda'')."Jazǵytury" ("Jazǵytury qalmaıdy qystyń syzy") sekildi bir topqa, sıklge jatatyn kalenderiniń de árqaısy mazmun - maǵynasy, sýretteý tásili, qurylysy jaǵynan ár túrli bolyp shyqqan. Abaı lırıkasy janrlyq erekshelikteri jaǵynan alǵanda kóp salaly, kóp qyrly bolyp keledi. Ol qazaq poezıasynda til kestesine, sóz qoldanýyna da jańa sıpat darytqan aqyn.
Bul aýyldyń turǵyndary
- Qosymsha týraly ne biletinderińdi surap jatyr. Olaı bolsa, búgin sendermen qosymsha týraly bilimimizdi keńeıteıik.
Qane, birge bárimiz
Kózimizdi jumamyz
Ótip taý men ózennen
Bir elge jetip qonamyz!
Qosymsha dep atalar
Bul el múlde beıtanys.
Biz bilmeıtin, balalar,
Qosymshanyń túri bar.
Jańa sózder jasaıtyn,
Jurnaq atty uly bar.
Sóz ben sózdi qosatyn,
Jalǵaý atty qyzy bar.
İİİ. Jańa sabaq
Jańa sabaqty túsindirý:
- Mynaý ne?
- búrkit
- Al endi osy «búrkit» sózine qosymsha qosyp kóreıikshi.
- búrkit+shi
- Ne paıda boldy? «búrkitshi» degen sózdiń maǵynasy qandaı?
- Búrkitpen ań aýlaıtyn adam.
- Kórdińder me, bir qosymsha qosyp edik, sóz múlde ózgerip, basqa nárseni bildirip ketti. Iaǵnı jańa sóz jasaldy.
Al endi «búrkit» sózine basqa bir qosymsha jalǵap kóreıik: búrkit+pen.
Mysaly: Ańdy búrkitpen aýlaıdy.
- Bul aldyndaǵy sózden múlde basqa maǵynany bildiretin jańa sóz be?
«búrkitpen» sóziniń maǵynasy alǵashqy maǵynasynan alshaqtap kete qoıǵan joq. Demek, qosymshalardyń ózi ár túrli qyzmet atqarady eken.
Ereje: Qosymsha jurnaq, jalǵaý bolyp ekige bólinedi.
Sóz maǵynasyn ózgertetin qosymshany jurnaq deımiz.
Sóz ben sózdi baılanystyratyn qosymshany jalǵaý deımiz.
Jurnaq pen jalǵaý
(Balyq) shy - balyqshy
tar - balyqtar
(oqý) shy – oqýshy (bala)
lyq – oqýlyq (kitap)
ǵa - oqýǵa
Oqýshylar saıahatymyzdy jalǵastyramyz. Endi kelesi «Ahmet Baıtursynov» aýylyna kelip toqtaımyz. Ahmet Baıtursynov (1873 - 1938) Qostanaı oblysynda týǵan. Tuńǵysh «Álippe» oqýlyǵyn jazǵan. Ǵalym, aqyn. Bul aýyldyń turǵyndary bizge jattyǵý jumystary berilipti.
Sergitý sáti
331 - jattyǵý
Maqaldy oqy. Jurnaq jalǵanǵan sózdi taýyp, maǵynasyn túsindir.
Ónerli jigit órde ozar,
Ónersiz jigit jer soǵar.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
