InfoHub Logo

Ol kúndelikti qym-qýyt tirlik pen jumysbastylyqtan úı ishinde oryn alyp jatqan oqıǵalarǵa onsha mán bermeıtin. Áıteýir áıeli baıǵus zyr-zyr júgirip, tańerteńgisin erte oıansa shaıyn qaınatyp berip, jumystan kesh kelse tamaǵyn daıyndap kútip otyratyn. Bir-birimen tete ósip kele jatqan kishkentaı eki balasyn da kóp kórmeıtin. Jumysqa erte ketip kesh keletindikten, eki balasy pysyldap uıyqtap jatatyn. Kóbinese balalaryn uıyqtap jatqan qalpynda mańdaılarynan ıiskep maýqyn basatyn.

Búgin de ádettegideı jumystan kesh kelgen. Syrtqy esikti eppen jaýyp ishke endi. Áıeli munyń kelgenin bilip tamaq daıyndaýǵa kiristi. Ádettegideı balalary uıyqtap qalypty. Syrt kıimderin sheshkesin, jýynatyn bólmege ótti. Kúndegi qalpymen saryldaǵan salqyn sýdyń astynda on bes mınýttaı turdy. Sosyn úlken oramaldy alyp, ústi-basyn súrtken qalpy as úıge qaraı bettedi. As úıge kire beriste qabyrǵada ilýli turǵan aınany kórip, qalt toqtap qaldy. Buryn úıinde osyndaı aınanyń ilýli turǵanyn baıqamaǵandyqtan úńilip qarady. Áýeli aınadan eshteńe kórinbedi, qap-qara túnek. Sharshaǵandyqtan shyǵar dep, kózin ýqalap, qaıtadan qarady. Ózin kórdi. Keýip úlgermegen shashyn durystaǵan bolyp bir jaǵyna qaıyrdy da, qaıtadan qos qolymen silkip, uıpa-tuıpa qylyp jiberdi. Aınaǵa zer salyp edi, eskileý eken. Aǵash jaqtaýmen qorshalǵan. Shetteri mújilgen. Tómengi jaqtaýda bir jazý bar sekildi. Oqyǵysy kelgenimen, as úı jaqtan qarańǵyǵa jutylyp baryp jetken kómeski jaryqtan eshteńe kórinbedi. «Qurysynshy, kez-kelgen nársege basymdy qatyra bermeıin, odan da tamaǵymdy isheıin» degen oımen, as úıge kirdi. Biraq tamaq iship otyryp áıelinen:

— Dálizde turǵan aına qashan paıda bolǵan? – dep surady.

Basynda esh nárseni túsinbegen áıeli, artynan onyń ne aıtyp turǵanyn uqqandaı:

— Qyzyqsyń sen, únemi ańyraıyp júresiń. Osy úıge kóship kelgemizge úsh jyl boldy, sodan beri tur. Biz kóship kelgende turǵan. Óziń emes pe ediń, tıispeı-aq qoı, tura bersin degen.

— A, a, a.., – dedi ol.

Alaıda ózi eshqashan ondaı sóz aıtpaǵanyn uqty. Bálkim esimnen shyǵyp ketken shyǵar dep túıdi. Basqa eshteńe suramady. Tamaǵyn iship bolǵan soń as qaıyryp, jumys bólmesine bardy. Bylǵarydan tigilgen úlken sómkesin aldyna qoıyp, qaǵazdaryn aqtaryp ala bergende esik ashyldy. Áıeli eken. Jary kúndegi ádetimen:

— Eń bolmaǵanda ózińdi aıasań edi. Óziń kesh kelesiń, erte ketesiń. Onymen qoımaı túnimen jumys bólmeńde otyrasyń. Qurysyn bári, dúnıe kúıip ketse de bir mezet durystap tynyqpaısyń ba? – dedi.

Onyń jaýaby daıyn bolatyn.

— Baryp uıyqtaı ber. Kishkene ǵana qalǵan, sony bitirip tastaıyn. Sosyn uıyqtaımyn.

— Daýa joq-aý saǵan, kúnde aıtatynyń osy jaýap.

Bul ózi úırenshikti kórinis bolatyn. Áıeli sál renjigen syńaımen jatyn bólmege ketip qaldy. Ol qaǵazdaryn aqtarystyryp otyrǵanda, esine álgindegi aına túsip ketti. Ásirese jaqtaýdaǵy jazýlar oıyna orala berdi. Ol shyndyǵynda da ishinen «Osy aına biz kóship kelgennen beri turdy ma eken, rasynda da men aıtqan boldym ǵoı, tıispeı-aq qoı dep. Esimde qalmapty» dedi óz-ózine. Jaqtaýdaǵy jazýdy oqyǵysy keldi. Aıaǵyn aqyryndata basyp dálizge shyqty da, ilýli turǵan aınany qolyna alyp, jumys bólmesine alyp keldi. Ústeliniń ústine qoıdy. Ózi úlken emes eken. Qansha tyrysqanymen jazýdy oqı almaı qoıdy. Eski bir jazý nemese belgiler men tańbalar ma, áıteýir túsine almady. Jazýdy oqymaq nıetpen taǵy da úńile berip edi, «Sen báribir ol jazýlardy oqı almaısyń» degen daýystan selk et tústi. Jan-jaǵyna qarap edi, eshkim joq. Qarsy aldyndaǵy aınadan bir shal sóılep tur eken. Odan saıyn qoryqty. Senbedi. Beker eken, anyq sol aınadan beıtanys shal qarap tur.

— Aıttym ǵoı saǵan, báribir oqı almaısyń.

Tiksinip qaldy. Shalǵa qarap edi, birtúrli ózine uqsaıtyn sıaqty.

— Sen kimsiń? Elespisiń?

Beıtanys shal jymıǵan qalpy basyn shaıqap turdy da:

— Ony qaıtesiń, – dedi.

Ol mynaý aınadan qarap turǵan shal, eles nemese saıtan shyǵar dep oılady. «Bıssımılla rahmanıı rahım» dep kúbirledi. Beıtanys shal sol qalpynda tura berdi.

— Meni joq bolyp ketedi dep oıladyń-aý shamasy, biraq men saıtan emespin.

— Sonda kim bolasyz?

— Men seniń ózińmin.

— Múmkin emes.

— Ras aıtamyn, men seniń kárilik kezińmin, ıaǵnı seniń ózińmin.

— Ótirigińizge bolaıyn, men áli jıyrma jeti jastamyn ǵoı.

— Iá, dál solaı. Biraq seniń kárilik keziń osyndaı bolady. Men seni otyz úsh jyl kúttim. Iaǵnı aınadaǵy seniń alpys jastaǵy keziń.

Shalǵa endi ǵana durystap qaraı bastady. Beti ájim-ájim, shashynyń jartysyna jýyǵyna aq túsken. Alǵashqy qaraǵandaǵy sekildi, ózine uqsaıdy eken. Tipten sol jaq betindegi barmaqtyń basyndaı qaly da tur.

— Sen bekerge búgin aınaǵa sonshalyqty mán berip qaradyń, bekerge meni kórdiń.

— Nege?

— Endi kún sanap emes, saǵat sanap qartaıa beremin.

— Siz meni jyndandyratyn shyǵarsyz.

— Endi sen myna jaqtaýdaǵy jazýdy oqymaı-aq qoı, tipten bul aınany qoqysqa laqtyryp tasta.

— Nege?

— Ózińniń kárilik kezeńińe qaraý qorqynyshty emes pe?

Aınadaǵy eles beıneniń qaıdaǵy bir aıtqandaryna kim sensin?!

— Qorqynysh jaıynda aıtyp tursyz ba? Meni sizdiń aıtqandaryńyzǵa túbegeıli senip tur dep oılaısyz ba? Múmkin emes. Shynaıy ómir bolsa bir sári, qaıdaǵy aınadan qarap turǵan beıtanys shaldyń ótirigine senip, meni aljasty deısiz be, álde...

— Báribir men seniń káriligińmin.

— Maǵan da báribir, biraq ana jazýdy oqymaı tynshymaımyn.

— Onda barlyǵy synǵan aına sekildi kúl talqany shyǵady.

Ol beıtanys shaldyń ári qaraı aıtqandaryn estimesten aınany orap tastap, ústeliniń astyna tyǵyp tastady. Bálkim osynyń barlyǵy uıqyly oıaý otyrǵandaǵy kórgen túsim be eken, álde kózime qos kórinip turǵan shyǵar dep oılady. Jumys bólmesin kiltpen jaýyp, barlyq oqıǵalardy sanasynan alastap, uıyqtap qaldy.

Erteńine jumysqa jınalyp jatqanda áıeli:

— Myna jerdegi túnde óziń aıtqan aına joq qoı, – dedi.

— Á, aınany aıtyp tursyń ba. Túnde syrttaǵy qoqys jáshigine shyǵaryp tastadym, sol bir eski aınany qaıtemiz. Qolym tıip jatsa jańasyn ákelip qoıarmyn, – dedi. Túndegi jaılardy jasyryp qaldy. Oıynda eshteńe joq áıeli de:

— Rasynda sol eski aınany qaıtemiz, jurtta qalǵan. Jańasy ákeliner, ne ákelinbes, onda turǵan eshteńe joq. Ne kóp, úıde aına kóp qoı, – dedi qapersiz. Biraq onyń moıynyna sharfyn taǵyp berip jatqan áıeli:

— Shashyńdaǵy aq kóbeıip ketipti ǵoı, men qalaı baıqamaǵanmyn. Tipten kóbeıip ketipti, mynany qarashy, – dep shashynan sıpady,— Jıyrma jeti jasyńda osyndaı bolsa, qyryq jasynda túgelimen aǵaryp ketedi ǵoı.

Bir jaǵy tańyrqaı, bir jaǵy erkelep aıtty.

— Solaı ma... eshteńe etpes.

Mán bermedi.

— Oı, meniń oqymystym...

— Qoı, men keteıin, keshigip qalarmyn.

Ol syrtqa shyǵyp ketti.

Arada bir aptada ýaqyt jyljydy. Úıge jańa aına ákelinbedi, sebebi jańa aınany ákelý jaıyndaǵy másele umyt bolyp ketken. Ol sol aralyqta jumys bólmesine de bas suqpady. Tek sanasynda jattalyp qalǵan jaqtaýdaǵy jazýlar maza bermesten, sonyń qupıasyn izdeýmen álekk aınaldy. Óziniń qyzmeti arhıvpen óte tyǵyz bolatyn. Talaı márte shań basqan paraqtardy aqtaryp arhıvte otyratyn. Oǵan osynyń kóp kómegi tıdi. Tym eski dúnıelerdi aqtaryp, bir apta boıy jazýdyń bar syryn izdeýmen júrdi. Áıteýir qolyna bir úsh-tórt paraqtan turatyn eski qujat tıdi. Sarǵaıyp, tozyp ketken. Keıbir jazýlary óship qalǵan. Surastyryp edi, bul qujattyń arhıvke qalaı tap bolǵanyn eshkim bilmeıtin bolyp shyqty. Tirkelmegen de. Qarap kórip edi, ótkende aınadan kórgen jazýlarǵa uqsaıdy. Astyna túsindirmeler de jazylǵan. Qýanyshynda shek bolmaı, bar bedelin sala otyryp álgi qujattyń kóshirmesin alyp, úıine qaıtty.

Sol kúni bir aptadan beri jumys bólmesine alǵash ret endi. Esikti ishinen jaýyp aldy da, aınany aldyna qoıyp oraýyn ashty. Beıtanys shal shyǵa keldi.

— Arada on jyl ýaqyt ótip ketti. Mine men jetpiske keldim. Iaǵnı, seniń kárilik keziń.

Shalǵa qarap edi, shashy túgelimen qýdaı bop aǵaryp ketipti. Betindegi ájim tipten qalyńdapty. Ne senerin, ne senbesin bilmedi.

— Men jazýlardyń qupıasyn ashatyn qujattar taptym, – dedi ol. Sosyn sómkesin ashyp, álgindegi qujattyń kóshirmesin shyǵara bastady.

— Qajeti joq, qaıtesiń.

Beıtanys shal shyr-pyr bola qaldy.

— ...

— Jastyǵyńdy aıamaısyń ba? Ókinesiń ǵoı...

— Kózimdi jetkizýim kerek, sizdiń aıtqandaryńyzǵa.

— Ony osy aınadan kórip turǵan joqsyń ba?

— Joq, sen báribir elessiń.

Ol jazýlardy aqyryndap oqı bastady. Bir sóılem ǵana jazylǵan eken. «Bul seniń ǵumyr boıǵy qatelikterińniń jıyntyǵy». Ári qaraı oqyp edi, «bizdiń eramyzǵa deıingi úshinshi ǵasyr» degen jazýdy kórdi. Jaqtaýdaǵy jazýdyń qalǵany óship qalypty. Avtorynyń kim ekenin nemese basqa qandaı jazý barlyǵyn bile almady. Osy sátte aınadaǵy beıtanys shaldyń daýysy talyp estilip, «Endi men seniń erkińdemin» dedi. Sodan keıin beıtanys shal joq bolyp ketti. Ol ári-beri aınany aýdarysytyryp edi, shaldyń beınesi kórinbeı qoıdy. «Shyndyǵynda eles bolǵany ǵoı, degenmen jazýdy oqydym» dep ishteı masattanǵan ol, jumys bólmesinen shyǵyp, jaryqty jaqbastan eski aınany as úıge kire beristegi ornyna ilip qoıdy. Sosyn jatyn bólmesine enip ketti.

Erteńgisin oıanyp edi, áıeli turyp ketken eken. Ádettegiden jat. Sebebi, eń birinshi ózi oıanatyn. As úıden ydys-aıaqtyń syldyry estiledi. Sirá, tańǵy as daıyndap jatqan shyǵar dep oılady. Denesi aýyrlap qalypty. Áreń degende ornynan turyp, kıine bastady. Dálizge shyǵyp edi, áıeli as úıde óziniń atyn aıtyp sóılep júr eken. Tek daýysy estiledi.

— Ótkende shyǵaryp tastadym dep ediń ǵoı, ana eski aınany bireý qaıtadan ákelip qoıypty ornyna. Álde balalar boldy ma eken, áı biraq, olar áli kishkentaı ǵoı. Aý, uıqyńnan turdyń ba, tańǵy as daıyn boldy, ádette mundaı emes ediń ǵoı.

Ol aınany óziniń ilip qoıǵanyn áıeliniń bilmegenine ishteı kúlip qoıdy. Endi jýynatyn bólmege kire bergende as úıden shyǵa kelgen áıeli shyńǵyryp jiberdi. Qas-qaǵym sátte óziniń atyn atap, jatyn bólmege qaraı júgirdi.

— Oıbaı, tur, tur... úıge bir shal kirip ketipti.

Ol ne isterin bilmedi. Áıeliniń ózin izdep jatyn bólmege júgirgenine tań qaldy. «Men qarsy aldynda turǵan joqpyn ba, munysy qalaı?» dedi. Áıeli áli oıbaılap júr. Júgirip tórgi úıge ótti de, shıfonerdiń esigine japsyrylǵan úlken aınaǵa qarap edi, shaldyń beınesin kórdi. Tili baılanyp qaldy. Janushyra qaıtadan keri qaıtyp, as úıge kire beristegi eski aınaǵa qaraǵan bolatyn, ózine kúle qarap turǵan jastyq shaǵyn kórdi. Esine «Bul seniń ǵumyr boıǵy qatelikterińniń jıyntyǵy» degen jazý oraldy. Talyqsyp qulap bara jatty. Qolyna qabyrǵadaǵy eski aına ilikti. Qushaqtaǵan qalpy edenge gúrs etip qulady. Aınanyń kúl-talqany shyqty.

---