InfoHub Logo

№16 kolej MKQK
Sapa menedjmenti júıesi
Oryndaǵan: G-42 top stýdenti Joldas Baqytjan  

İ – shi toptyń metaldyq quramyna basqa metaldardy qosý (legırovanıe) nátıjesinde metaldardyń strýktýralyq korozıasy baıqaldy.

1) Metaldyń betin kúıdirý. Termohımıalyq óńdeý. Elektrohımıalyq ádispen qabattaý. Mysaly: qol saǵattar.

2) Turaqty nemese ýaqytsha qabattaý. Mashınalardyń betki qabatyn polırobkalaý úshin qoldanylatyn syqpa maılar. Olar mashınanyń betin jyltyratyp, shańnan, sýdan qorǵaıdy.

3) Arnaıy qoldaný ortasyna, ornyna, jaǵdaıyna sáıkes konstrýksıaǵa turaqty materıaldardy qoldaný.

İİ. Ingıbıtorlardy qoldaný.

1) Konstrýksıanyń keıbir bólikterin germetızasıalaý.

2) Ortany beıtaraptaý.

Ylǵal shamadan kóp bolsa ventılásıany ornatyp, aýany qurǵatý.

İİİ. Aparatýranyń korozıalyq jyldamdyǵyn tómendetý. Osy ortadaǵy agresıalyq belsendi zattardy tómendetý kerek nemese múldem alyp tastaý kerek.

Ol úshin kelesi tásilderdi qoldanady:

1. Qaınatý

2. Inertti gazben óńdeý.

3. Hımıalyq óńdeý.

Bárinen de eń kqp zıan keltiretin – ottegi.

Mundaı jaǵdaıda deaerasıa qoldanady. Mysaly: jaı sýǵa shege salsaq tat bola bastaıdy. Al sol sýdy qaınatyp baryp shegeni salsaq, onda shegeniń tat basýy baıaý júredi.

Aýanyń jyldamdyǵy shamadan tys kóp bolsa, ony temperatýrasyn kóterý arqyly alyp tastaıdy.

3) Qyshqyldardy jáne eritindidegi SO₂ – ni NaOH, Sa(ON)₂ men beıtaraptaý.

4) Agresıalyq ortadan bólshekterdi súzý arqyly alyp tastaý.

İİİ. Qoldanylatyn qosylystar:

1 .Geksametafosfat.

2. Trıpolıfosfat.

3. Denatrııfosfat.

4. Trınatrıı fosfat.

Bolattyń qyshqyldyq ortada korozıaǵa ushyraýyna qarsy ıngıbıtorlar.

Mysaly: CHM; VA – 6; katalın – 2; TNVF t.b.

Korozıadan elektrohımıalyq qorǵaý

1. Korozıadan qorǵaý úshin turaqty materıaldar, qorǵanysh qabattar qoldanylady. Alaıda olar keıde qoldanyla almaıdy. Mysaly metaldan ázirlengen konstrýksıalardy boıaýdy qaıtalap turý kerek. Ol kóp qarjyny talap etedi. Al keıde muny qoldaný tipti múmkin emes. Sebebi, qubyr jer astyna tóseledi, nemese konstrýksıa sý asotynda qoldanylady. Avtokólikterdi boıaý - ol kezde ol ketýi kerek, ýaqyt kerek taǵy sol sıaqty.

Elektrohımıalyq qorǵaý arqyly qubyrlardyń, keme korpýstarynyń, rezervýarlardyń jáne reaksıalyq apparattardyń korozıaǵa ushyraýyn aldyn-ala toqtatýǵa bolady. Elektrohımıalyq qorǵaý barysynda  metaldyq konstrýksıalarǵa syrttan bóten kúshti anodty jalǵaıdy ( protektor nemese turaqty tok kózi). Ol qorǵalyp jatqan metaldyń betinde mıkrogalvanıkalyq juptardyń elektrodtarynyń katodtyq polárızasıany týyndatady. Nátıjesinde konstrýksıanyń metalynyń anodtyq bólikteri katodtyq bolady. Al bul degenimiz, konstrýksıalyq metaly emes, jalǵanǵan anodtyń ydyraýy. Anodtyq polárızasıalanatyn metaldar úshin korozıany tómendetýge bolady. Ol úshin qorǵalatyn metaldyń potensıalyn pasıvtik aımaqqa yǵystyrý kerek. Elektrohımıalyq qorǵanyshty ekige bóledi.

a) katodtyq   b) anodtyq

2. Katodtyq qorǵaý qosymsha jáne ózdiginshe jeke túrde, ıaǵnı 2 túrde qoldanyla alady. Katodtyq qorǵaýdy jer astyndaǵy qurylystardyń metaldyq konstrýksıalaryn korozıadan saqtaý úshin qoldanylady. Sonymen birge, ónerkásipterde aparatýralardy  qorǵaý úshin (kondensator, salqyndatqyshtar, jylýalmastyrǵyshtar jáne taǵy basqa) de qoldanylady. Katodtyq qorǵaýdyń negizi- qorǵaýǵa alynǵan metaldy katodtyq polárızasıalaý. Qorǵaýǵa alynǵan konstrýksıa turaqty tok kóziniń teris polúsine nemese protektorǵa qosylady, al tok kóziniń oń polúsi metaldyń kesigine nemese grafıtke (anodqa) jalǵanady. Osyndaı qosý barysynda turaqty tok kózi razrádtalady jáne anod qyzmetin atqarýshy metaldyń kesigi buzylady. Eki elektrodtyq júıeniń elektrohımıalyq qorǵaý áseriniń tıimdiligin korozıanyń polárızasıalyq dıagramsyn l=f(φ) (53-shi sýret) paıdalanyp anyqtaýǵa bolady.

Eger barlyq júıe anaǵurlym teris potensıalǵa mysaly φ-ge deıin polárızasıalanǵan bolsa, onda anodtaǵy toktyń kúshi (korozıanyń jyldamdyǵy) azaıady. Al eger júıe  φ_A⁰ potensıalyna deıin polárızasıalansa, onda korozıa múldem toqtaıdy.

Katodty qorǵaýdy qorǵaý áseriniń shamasymen (Z, %) jáne qorǵaýshy áserdiń koefısıentimen (K₃, g/A ) baǵalaıdy.

                            Z= K₀-K₁/ K₀*100%

Mundaǵy K₀ jáne K₁ - sáıkesinshe qorǵaýsyz jáne qorǵaýshy metaldardyń korozıasynyń massalyq kórsetkishteri, (g/sm²*saǵ)

  Mundaǵy   K3- qorǵaýdyń  áseriniń koefısıenti, g∙ m²/A; m₀ - qorǵaýsyz metaldyń massa joǵaltýy, g∙ m²;  m₁- katodtyń qorǵalǵan jaǵdaıdaǵy massasynyń joǵalýy, g∙ m²;  i_k - toktyń katodtyq tyǵyzdyǵy, A/m².

3. Keıbir metaldar, mysaly, hrom, nıkel, tıtan, sırkonıı jáne quramynda osy metaldar bar temirdiń balqymalary totyqtyrǵysh ortalarda turaqty bolatyn pasıvtik qalypqa ońaı ótedi. Iaǵnı, metaldyń betinde pasıvtik qalypty qoldan jasaýǵa bolady. Ol úshin syrtqy tok kózinen anodtyq polárızasıa júrgizedi. Nátıjesinde korozıanyń shyǵymy tómendeıdi, al jumsalatyn energıa az bolady. Sebebi, toktyń kúshi óte az. Korozıadan qorǵaýdyń bul ádisiniń túrin anodtyq qorǵaý dep ataıdy.  Ony kúshti agresıalyq ortalarda qoldanǵan tıimdi. Anodtyq qorǵaýdy is júzine asyrýdyń birneshe tásilderi bar. Alaıda eń keńinen qoldanylatyny syrtqy  tok kózinen turaqty EQK-in qosý. Onyń oń polúsi qorǵalatyn zatqa (jabdyqqa) qosylady. Al katodtar zattyń betiniń janyna ornalasady. Katodtardyń sany, olardyń ólshemdari jáne zattan araqashyqtyǵy anodtyq polárızasıalanýynyń bir qalypty bolýyn qamtamasyz etýi kerek. Anodtyq qorǵaý legırlengen bolattan (mysaly, 10H18N9T markaly bolat), tıtannan, sırkonııden ázirlengen buıymdarda buzylýdan saqtaý úshin paıdalanylady. Anodtyq qorǵaýdyń tıimdiligin baıqaý úshin 10H18N9T bolattyń 50%  H₂SO₄-ǵy (T, S= 50⁰C) korozıasyn qarastyraıyq.

Metalmen qabattaý arqyly korozıadan qorǵaý

1. Metaldar qoldanylatyn ortasynda korozıaǵa ushyraıdy.Al keıbir metaldar, mysaly, Al ózin-ózi qorǵaı alady.Sebebi onyń betinde totyq qabaty túziledi: Al₂O₃ ( osy Al₂O₃ jáne Al emtıhan bıletinde jeke bılet bolyp keledi; óz betterińshe 1 bettik materıal jazyp alyńdar)

Al basqa metaldardy agresıalyq ortadan qorǵaý úshin korozıaǵa turaqty  Ni, Al, Zn  sıaqty metaldardy paıdalanylady.

Qorǵaǵysh qabatyna qoıylatyn talaptar:

- poralar az bolýy kerek nemese múldem bolmaýy kerek;

- qabattalatyn metalǵa jabysýy kúshti bolýy kerek;

- metaldyń betinde birqalypty jáne tegis qabat túzýi kerek;

- qabat berik, shydamdy, otqa tózimdi, myqty bolýy kerek;

- keıde qabatty dekarasıa úshin de qoldanylady.

2. Jasalynatyn qabat sapaly bolýy úshin:

- metaldyń betin muqıat tazalaý kerek;

- maılarynan, qospa zattardan tazartý kerek;

- Nege tazalaıdy?

- Tazalanbasa, qabat metalǵa jaqsy jabyspaıdy.

Metaldyń betin kelesi ádistermen tazalaıdy:

A) Qashaý nemese jyltyrlatý;

B) Maısyzdandyrý ( eritindimen, siltimen )

V) Elektrohımıalyq maısyzdandyrý ( silti+emúlgator)

Onyń tazalaý jyldamdyǵy hımıalyq ádisten 2-3 ese artyq!!!

Termıalyq maısyzdandyrý: 300-400⁰C; aýany úrlegende, maıly temperatýralar janyp, bet tazarady.

Plazmalyq ádis: Azodty  joǵary temperatýramen aǵyzady.Azot- ınertti, ıaǵnı metaldyq beti bylǵanbaıdy.Termohımıalyq tazalaýdy kúıdirý peshterinde ( totyǵý – totyqsyzdaný ortalarynda) iske asyrady.Bólshekterdi otteginiń qatysynda  350⁰  C deıin qyzdyrǵanda organıkalyq qospalar tolyq janyp ketedi.750-950⁰ S temperatýrada  totyqsyzdandyrǵyshtardyń qatysynda qyzdyrǵanda buıymdardyń beti totyqtardan tolyq tazarady.

3. Katod- buıym.Erıtin anodty qoldanǵanda, elektrolıttegi tuzdyń konsentrasıasy is-júzinde turaqty.Sebebi metal - anod qansha erise, sonsha metal eritindiden bólinedi.Al erimeıtin anodty qoldanǵanda, elektrolıtke kerek tuzdy sáıkes mólsherde quıyp turady. Mysaly, Ni-di qoldanǵanda: elektrolıt – NiSO₄

---