InfoHub Logo

Ýaqytsha uıymdasqan qurylys tresinde istep júrgen kezim edi. Almatydan bir ókil kele qaldy.

Ekeýmiz tańerteń oblys ortalyǵynan shyǵamyz da aýdandarǵa baramyz. Salynyp jatqan astyq saraılaryn kóremiz. Bastyq bireýge aqyl aıtady. Ekinshi bireýge ursady. Al úshinshi bireýdiń jer-jebirine jetedi. Qorqytady, qyzmetten alyp tastaımyn dep stoldy urǵylaıdy. Sodan keıin... Ie, sodan keıin qazirgi tehnıka zamanynda jerdiń alys-jaqyny bar ma, táıiri - keshke qaraı qala qaıdasyń dep bir-aq tartamyz. Men ókildi qonaq úıge alyp kelemin. Ózine arnalǵan bólmege jaıǵastyramyn. Vanasyn daıyndattyramyn, tamaǵyn ázirletemin. Erteńine mashınany alyp taǵy da qonaq úıge kelemin. Bastyq turyp jýynǵansha, tamaǵyn ishkenshe kútip otyramyn.

Nesin jasyraıyn, meni mundaı «komandırovka» jalyqtyryp jiberdi. Biraq ókil aıtqan soń amal qansha, unatpasań da úndemeýge tyrysasyń, degenin isteı beresiń ǵoı.

Bul bir ózi laısań, salqyn shaq bolatyn. Uzaqty kún aspan álemin tunjyr kúzdiń jylaýyq bulty qorshap, jańbyr búrkip turdy da, kesh túse alaqanshyqtap qar jaýyp ketti. Biz bul kezde «Qyzyl qıa» degen kolhozǵa kelgen edik.

— Osyndaı qarbalas ýaqytta qonyp jatýdyń ózi qylmys bolady. Qalaǵa jetip bir-aq toqtaımyz, — dep ókil kesip aıtty. Shofer jigit jelkesin qasydy.

— Qalaǵa áli otyz shaqyrym bar. Jol bolsa, jaman.

— Dalada qalyp qoıyp júrmeıik, - dedim men.

Ókil úndemedi.

Amal qansha... zorǵa júrip kelemiz. Jentektelgen jabysqaq qar mashına shynysyn soqqylaıdy. Álde bireý tasada turyp ádeıi atqylap turǵan sekildi.

Mashına jaryǵy úsh-tórt-aq adym jerge ǵana túsedi. Aldyńǵy bet áýeli aqsur perde ustap qoıǵandaı bozamyq tartady da, arǵy jaǵy qalyń kilegeı qarańǵylyqqa aınalyp tas túıin bolyp ketedi.

Biz bir aǵash qyltasyna kıliktik. Mashına qar aralas laı sýdy syzyp kele jatyr edi, bir zamanda arty bulǵańdap, qyryndaı tartty da, kúrt toqtady. Sodan keıin órmekshi toryna túsken shybyndaı zýyldaı bastady. İlgeri de julqynady, keıin de julqynady. Sonda da, lyqsyp baryp álgi bir ózi qazǵan shuńqyrǵa túsedi.

Biz mashınadan shyqtyq. Ókil shalbarynyń balaǵyn qolymen kóterip, aıaǵynyń ushymen birer ret jıirkene attaı berdi de, táıkesinen tústi. Men oǵan qaramadym. Aıaǵymdaǵy kerzi etikpen kósteńdeı basyp, mashınany ıterip jatyrmyn. Biraz ýaqyt ótti. Men bolsam terge malshyndym. Shofer jerge tústi de, mashınany bir aınalyp shyqty. Artqy dońǵalaqtaryna úńildi. Sodan keıin:

— Traktor súırep shyǵarmasa, otyrǵan shyǵarmyz myqtap turyp, — dedi.

Endi birde ókilge qarasam, paltosynyń jaǵasyn kóterip, jelge jonyn tosyp búrjıip tur eken.

— Al, endi ne isteımiz? — dedi ol. Tisi-tisine tımeı saqyldap turǵanyn sonda bildim.

— Ne isteýshi edik. Osy arada jatamyz. — Ashý býsa da syzdy únmen aqyryn ǵana sóıledim.

— Úsip ólemiz ǵoı.

«Ózińe de keregi sol edi» — dep qoıdym ishimnen.

— Tym bolmasa, jarty lıtr spırt bolsa... — dep ókil búkjıe tústi.

Kenet oıyma sap ete qaldy. Osy qyltadan eki-úsh shaqyrym jerde orman qorýshy Mustafa deıtin qart turatyn. Úıinde bir-eki ret bolǵanym da bar edi. Aq kóńil, ańqyldaǵan myrza kisi bolatyn. Mashınany bir táńirdiń ózine qaldyrdyq ta, ókildi ertip biz sonda tarttyq.

Baǵymyzǵa qarıa da úıinde bolyp shyqty. Tún ortasy aýyp ketse de, quraq ushyp qarsy alyp jatyr.

— Aý, balalar, amansyńdar ma? Tórletińder, tórletińder. Al, qatyn, izdeseń tappaıtyn qonaqtar keldi. Qımylda. Al, Taılan, aman-saý júrsiń be? Bala-shaǵalardyń deni saý ma? — Mustafa qart ortadaǵy aspaly shamǵa qolyn qalqalady, — al myna bala kim?

— Almatylyq. Ókil, — dedim men keketindi daýyspen. — Qalada tyǵyz sharýasy bolyp, túndelete júrip ketip edik, otyryp qaldyq.

Qart onymdy ańǵarmady bilem, báıek bola berdi.

— E, óz balamyz ekensiń ǵoı. Bylaı shyq. Oıbaı-aý balam, óziń jaýrap qalǵansyń ba? Qatyn, álgi ana bireýiń qaıda edi? Álgi bala kelip qala ma dep, saqtap júrgen tentek sýyńdy aıtamyn.

Men ókilge qaradym. Jaq júni toraıdyń qyltanyńdaı úrpıip bozaryp tursa da, shegir kózi kúlimdeı qalǵan eken.

— Al, shyraqtarym, tońyp qalǵan ekensińder, tamaq piskenshe jylyna turyńdar, — dep qart bir ala moıynnyń túbin kótere berdi...

Ókil qolynyń qaltyraǵanyn sezdirmeıin degendeı, stakandy aýzyna eppen apardy da, tóńkere saldy.

— Paı-paı, jastyń qımyly, mine, osyndaı bolý kerek qoı, — dep Mustafa qart aýyz úıge qaraı bettedi.

Ókil tirileıin dedi. Betine birden qan júgirdi. Maǵan qarap basyn shaıqady.

— Fortochkasy joq eken, qalaı jatamyz?

«Onda dalaǵa jat» deıin dep bir oqtaldym da, ózimdi ózim ustap qaldym.

— Úıi kir eken. Elektr jaryǵy joq, — dedi ol taǵy da. — Qalaı turady?

Men úı ishine eriksiz kóz saldym. Terezeleri úlken eki keń bólme. Oń qabyrǵada áli óńi taımaǵan parsy kilemi tur. Mańdaı qabyrǵada shynylanǵan sýretter. Úı ishi jınaqy, taza. Jalǵyz-aq qabyrǵalar jergilikti jerdiń aq balshyǵymen sylanǵan eken. Kerosın shamymen sál kúńgirt tartady. Ókildiń «kir úı eken» dep otyrǵany da sol bolsa kerek.

Álgindeı bolmaı býy burqyrap úıeme tabaq et te keldi.

— Balalar dámdi álgi aıyrymen jeıtin shyǵar, — dep qoıdy qart. Lezde - aq shanyshqylar, eki-úsh býtylka ala moıyndar da jetti.

— Balalar tońyp keldi ǵoı. Birer ret kóterip jiber, — dep qart ydys-aıaq ákep júrgen jigitke qarady. Ózi shart júginip otyrdy da, shoqsha saqalynyń ushyn taramdap, ernine qystyryp qoıdy. Dámdi tamaǵymen birge taǵy da stakandar syldyrady... Ókil irkilmedi. Tastap - tastap jiberdi de, etti kómekeıleı asap jatyr.

— Alyńdar, shyraqtarym! Buıyrǵan dám ǵoı.

— Áı, shal, óziń bir jaqsy shal ekensiń, — dedi bir kezde ókil. — Al myna úıiń nege kir?

Mustafa qart estimegen, elemegen keıip bildirdi.

— Alyńdar, sýytpaı alyńdar, shyraqtarym. Balam - aý, aýzyńdy ashyp otyra bergenshe, qonaqtaryńdy kútpeısiń be! Quıyp jiber!

Men ókilge qaradym. Baıqaımyn «aqań» shirkin býynyna túsip ketken bolý kerek, kózi tumandanyp, shalyqtaı bastaǵan eken. Men jigitke «quıma» degendeı belgi berdim.

Ókil aýzyn qısańdatty. Sodan keıin ebi ketken qolyn tabaqqa apardy. Etti sheńgeldeı aldy da aýzyna apara berip qarıaǵa qarady:

— Ylǵı et jeısiń, shal á?

— E, buıyrǵanyn, shyraǵym... Alyńdar, alyńdar, balalar. Sarqyt beretin kelin joq munda.

Ókil yqylyq atyp, shalqaıa berdi:

— Biz búgin osynda jatamyz.

— E, myna jeti túnde qaıda barmaqshy edińder. Jatasyńdar. Qatyn tósekti qalyń etip salyp beredi.

— Búrge joq pa? — dedi ókil tili kúrmelip. Qarıa mazasyzdanyp qaldy.

— Ondaıdy bilmeımiz, shyraǵym.

— Á, ylǵı et jegenshe... á? Álgi ana borsh... Myna úıdi aıtam... kir... Mustafa qart bar daýsymen selkildep qatty kúldi.

— Ha-ha-ha-ha!..

Ókil basyn kóterip aldy.

— Áı, shal, nege kúlesiń? Mustafa susty bir qalypqa tústi.

— Siz sıaqty laýazymdy adam úıime kelip, qolymnan dám tatyp otyrǵanyna qýanyp otyrmyn. Qýanǵandyǵymnan kúlemin de... — dedi shıraq únmen.

Ókil kózin shalyqtata berdi.

---