Kúndelikti sabaq jospary. Muhıt araldary
Kúndelikti sabaq jospary, geografıa 7 synyp
Taqyryptar:
56 - sabaq. Muhıt araldary
57 - sabaq. Antarktıka. Materıktiń geografıalyq orny. Ashylý jáne zerttelý tarıhy.
58 - sabaq. Antarktıka materıginiń tabıǵaty
59 - sabaq. Ońtústik jarty shar materıgi boıynsha qorytyndy sabaq. Saramandyq jumys №5
60 - sabaq. Tabıǵat pen qoǵam arasyndaǵy ózara baılanys. Saramandyq jumys № 6
61 - sabaq. Jer sharyndaǵy halyqtar jáne elder
Synyby: 7
Páni: Materıkter men muhıttar geografıasy
Taqyryby: Muhıt araldary
Sabaqtyń maqsattary:
1. Bilimdilik: Oqýshylardy Muhıt araldarymen tanystyrý, onyń erekshelikteri men mańyzyna toqtalý.
2. Damytýshylyq: Oqýshylardyń oılaý, este saqtaý qabiletterin, tanymdyq belsendilikterin oıatý, shyǵarmashylyqtarmen jumys isteýge daǵdylandyrý.
3. Tárbıelik: Oqýshylardyń basqa elge, jerge, memleketterge degen kózqarastaryn bile otyryp, elin, jerin, tabıǵatty aıalaýǵa, qorǵaýǵa, birin - biri syılaýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Jańa sabaq
Oqytý ádisi: Suraq - jaýap, túsindirmeli
Sabaqtyń ádistemelik jabdyqtalýy: Karta, oqýlyq, qosymsha materıaldar, sýretter.
Sabaqtyń barysy: Uıymdastyrý kezeńi. Oqýshylarmen amandasý, olardy túgendeý. Oqýshylar nazaryn ózime aýdartý
Úı tapsyrmasyn suraý:
Jańa sabaqty túsindirý:
Muhıttyń ortalyq jáne ońtústik - batysynda shoǵyrlanǵan araldardyń tobyn Muhıt araldary dep ataıdy. Bul araldardyń sany 7 myńnan asady, jalpy aýdany 1, 3 mln km² bolady. Muhıt araldary ekvatordyń eki jaǵynda, soltústik jarty shardyń sýbtropıktik beldeýi men ońtústik jarty shardyń qońyrjaı beldeýi aralyǵyn alyp jatyr. İri araldaryna Jańa Gvıneıa, Jańa Zelendıa, Gavaı, Fıdjı jáne t. b. araldar jatady. Tarıhı geografıalyq erekshelikterine baılanysty Muhıt araldaryna Melanezıa («qara araldar»), Mıkronezıa («usaq araldar»), Polınezıa («kóp araldar») jáne Jańa Zelandıa bolyp bólinedi.
Muhıt araldary eýropalyqtarǵa F. Magellan saıahatynan keıin ǵana belgili boldy. Keıinnen bul araldar týraly málimetterdi Djeıms Kýk pen orys saıahatshylary jınaqtap, tolyqtyrdy. Ásirese, Jańa Gvıneıa aralynda 12 jyl turǵan orys ǵalymy N. N. Mıklýho - Maklaı Muhıt araldarynyń tabıǵaty men halqy jóninde qundy ǵylymı eńbekter jazyp qaldyrǵan. Muhıt araldarynda saıahatshylardyń qurmetine qoıylǵan geografıalyq ataýlar kóp taralǵan.
Tabıǵaty. Muhıt araldarynyń ásem tabıǵaty alýan túrliligimen erekshelenedi. Araldardyń keıbirinde asqaqtaǵan taýlar basym bolsa, keıbireýin, tep - tegis jazyqtar alyp jatyr.
Muhıt araldary Tynyq muhıt tabanyndaǵy qozǵalystardyń nátıjesinde túzilgen. Araldardyń basym kópshiligi janartaýlyq áreketterden túzilgen. Janartaýlyq araldardyń eń irisi – Gavaı araldary. Mundaǵy sónbegen Maýna - Loa janartaýynyń bıiktigi 4170 m. Al eki lıtosferalyq plıtalardyń jymdasý aımaǵynda qalyptasqan araldar geosınklınaldyq araldar bolyp tabylady. Olardyń eń irisi – Jańa Zelandıa araldary. Janartaý atqylaýy geosınklınaldyq araldarda da kúshti baıqalady. Jańa Zelandıanyń Soltústik aralyndaǵy sónbegen Rýapehý janartaýynyń bıiktigi 2796 m - ge jetedi.
Geografıalyq ornyna sáıkes, Muhıt araldarynda aýa temperatýrasy jyl boıy joǵary bolady, biraq muhıttan soǵatyn ylǵaldy jelder klımatty jumsartady, ylǵal bir qalypty túsedi. Jańa Zelandıa aralynyń qońyrjaı beldeýge enetin ońtústik bóliginde ǵana temperatýra birshama tómen bolady. Ekvator boıynda jatqan araldarda jel bolmaıdy. Al eki tropıktegi sıklondar jolynda jatqan araldar taıfýndardyń joıqyn yqpalyna jıi ushyraıdy.
Halqy men elderi. Adamdar muhıt araldaryn ejelden qonystanǵan. Olardyń araldary qonystanýy men shyǵý tegi jaıly kóptegen joramaldar bolǵanymen, ǵalymdardyń kópshiligi olardy Ońtústik - Shyǵys Azıadan qonys aýdarǵandar dep esepteıdi. Muhıt araldarynyń negizgi halqy – papýastardyń turmys - tirshiligi týraly naqty ǵylymı derekterdi orys saıahatshysy N. N. Mıklýho - Maklaıdyń eńbekterinen tabýǵa bolady.
Muhıt araldarynda Papýa - Jańa Gvıneıa, Jańa Zelandıa jáne taǵy basqa usaq araldyq elder ornalasqan. Muhıt araldarynyń qazirgi halqy kokos pálmasy, batat, ananas, banan, qant quraǵy, kúrish ósiredi, balyq aýlaýmen aınalysady. Sonymen qatar araldarda tas kómir, altyn, mys óndiriledi.
Muhıt araldaryndaǵy eń iri, sharýashylyǵy jaqsy damyǵan el – Jańa Zelandıa. Eldiń jeri eki úlken aral men kóptegen usaq araldardan turady. 3, 5 mln - nan astam halqy bar. Jańa Zelandıada Eýropadan qonys aýdarǵandardyń urpaqtary – jańa zelandıalyqtar turady.
Baıyrǵy maorıler el halqynyń 10%- yn ǵana quraıdy. Jańa Zelandıa halqynyń ál - aýqaty joǵary elder qataryna jatady. Astanasy – Vellıngton qalasy.
Jańa Zelandıa aýyl sharýashylyǵy óte joǵary dárejede damyǵan, halqy qoı jáne iri qara ósirýmen, eginshilikpen, balyq sharýashylyǵymen aınalysady. Eldiń ár turǵynyna shaqqanda maldyń basy 20 - dan asady. D. j.- niń kóptegen elderine qoı júnin, et, sary maı, irimshik, jemister men balyq ónimderin satady.
Jańa sabaqty bekitý:
1. Muhıt araldarynyń geografıalyq ornyn anyqtańdar.
2. Qalyptasýyna qaraı araldar qalaı toptastyrylady?
3. Araldar tabıǵatyn zerttegen qandaı basty erekshelikteri bar?
4. Fızıkalyq jáne klımattyq kartalardy paıdalanyp, Jańa Gvıneıa men Jańa Zelandıanyń tabıǵat jaǵdaılaryn salystyryńdar.
5. Muhıt araldarynda qandaı halyqtar turady?
Qorytyndy: Qoryta kelgende, Jańa Zelandıada tabıǵatty qorǵaý máselesine erekshe kóńil bólingen. Jeriniń 16%- yn qoryqtar men ulttyq parkter alyp jatyr. Elde 10 ulttyq park bar.
Úıge tapsyrma: §58 - oqýǵa. Keskin kartaǵa muhıt araldaryn túsip kelý.
Tolyq nusqasyn qaraý
Taqyryptar:
56 - sabaq. Muhıt araldary
57 - sabaq. Antarktıka. Materıktiń geografıalyq orny. Ashylý jáne zerttelý tarıhy.
58 - sabaq. Antarktıka materıginiń tabıǵaty
59 - sabaq. Ońtústik jarty shar materıgi boıynsha qorytyndy sabaq. Saramandyq jumys №5
60 - sabaq. Tabıǵat pen qoǵam arasyndaǵy ózara baılanys. Saramandyq jumys № 6
61 - sabaq. Jer sharyndaǵy halyqtar jáne elder
Synyby: 7
Páni: Materıkter men muhıttar geografıasy
Taqyryby: Muhıt araldary
Sabaqtyń maqsattary:
1. Bilimdilik: Oqýshylardy Muhıt araldarymen tanystyrý, onyń erekshelikteri men mańyzyna toqtalý.
2. Damytýshylyq: Oqýshylardyń oılaý, este saqtaý qabiletterin, tanymdyq belsendilikterin oıatý, shyǵarmashylyqtarmen jumys isteýge daǵdylandyrý.
3. Tárbıelik: Oqýshylardyń basqa elge, jerge, memleketterge degen kózqarastaryn bile otyryp, elin, jerin, tabıǵatty aıalaýǵa, qorǵaýǵa, birin - biri syılaýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Jańa sabaq
Oqytý ádisi: Suraq - jaýap, túsindirmeli
Sabaqtyń ádistemelik jabdyqtalýy: Karta, oqýlyq, qosymsha materıaldar, sýretter.
Sabaqtyń barysy: Uıymdastyrý kezeńi. Oqýshylarmen amandasý, olardy túgendeý. Oqýshylar nazaryn ózime aýdartý
Úı tapsyrmasyn suraý:
Jańa sabaqty túsindirý:
Muhıttyń ortalyq jáne ońtústik - batysynda shoǵyrlanǵan araldardyń tobyn Muhıt araldary dep ataıdy. Bul araldardyń sany 7 myńnan asady, jalpy aýdany 1, 3 mln km² bolady. Muhıt araldary ekvatordyń eki jaǵynda, soltústik jarty shardyń sýbtropıktik beldeýi men ońtústik jarty shardyń qońyrjaı beldeýi aralyǵyn alyp jatyr. İri araldaryna Jańa Gvıneıa, Jańa Zelendıa, Gavaı, Fıdjı jáne t. b. araldar jatady. Tarıhı geografıalyq erekshelikterine baılanysty Muhıt araldaryna Melanezıa («qara araldar»), Mıkronezıa («usaq araldar»), Polınezıa («kóp araldar») jáne Jańa Zelandıa bolyp bólinedi.
Muhıt araldary eýropalyqtarǵa F. Magellan saıahatynan keıin ǵana belgili boldy. Keıinnen bul araldar týraly málimetterdi Djeıms Kýk pen orys saıahatshylary jınaqtap, tolyqtyrdy. Ásirese, Jańa Gvıneıa aralynda 12 jyl turǵan orys ǵalymy N. N. Mıklýho - Maklaı Muhıt araldarynyń tabıǵaty men halqy jóninde qundy ǵylymı eńbekter jazyp qaldyrǵan. Muhıt araldarynda saıahatshylardyń qurmetine qoıylǵan geografıalyq ataýlar kóp taralǵan.
Tabıǵaty. Muhıt araldarynyń ásem tabıǵaty alýan túrliligimen erekshelenedi. Araldardyń keıbirinde asqaqtaǵan taýlar basym bolsa, keıbireýin, tep - tegis jazyqtar alyp jatyr.
Muhıt araldary Tynyq muhıt tabanyndaǵy qozǵalystardyń nátıjesinde túzilgen. Araldardyń basym kópshiligi janartaýlyq áreketterden túzilgen. Janartaýlyq araldardyń eń irisi – Gavaı araldary. Mundaǵy sónbegen Maýna - Loa janartaýynyń bıiktigi 4170 m. Al eki lıtosferalyq plıtalardyń jymdasý aımaǵynda qalyptasqan araldar geosınklınaldyq araldar bolyp tabylady. Olardyń eń irisi – Jańa Zelandıa araldary. Janartaý atqylaýy geosınklınaldyq araldarda da kúshti baıqalady. Jańa Zelandıanyń Soltústik aralyndaǵy sónbegen Rýapehý janartaýynyń bıiktigi 2796 m - ge jetedi.
Geografıalyq ornyna sáıkes, Muhıt araldarynda aýa temperatýrasy jyl boıy joǵary bolady, biraq muhıttan soǵatyn ylǵaldy jelder klımatty jumsartady, ylǵal bir qalypty túsedi. Jańa Zelandıa aralynyń qońyrjaı beldeýge enetin ońtústik bóliginde ǵana temperatýra birshama tómen bolady. Ekvator boıynda jatqan araldarda jel bolmaıdy. Al eki tropıktegi sıklondar jolynda jatqan araldar taıfýndardyń joıqyn yqpalyna jıi ushyraıdy.
Halqy men elderi. Adamdar muhıt araldaryn ejelden qonystanǵan. Olardyń araldary qonystanýy men shyǵý tegi jaıly kóptegen joramaldar bolǵanymen, ǵalymdardyń kópshiligi olardy Ońtústik - Shyǵys Azıadan qonys aýdarǵandar dep esepteıdi. Muhıt araldarynyń negizgi halqy – papýastardyń turmys - tirshiligi týraly naqty ǵylymı derekterdi orys saıahatshysy N. N. Mıklýho - Maklaıdyń eńbekterinen tabýǵa bolady.
Muhıt araldarynda Papýa - Jańa Gvıneıa, Jańa Zelandıa jáne taǵy basqa usaq araldyq elder ornalasqan. Muhıt araldarynyń qazirgi halqy kokos pálmasy, batat, ananas, banan, qant quraǵy, kúrish ósiredi, balyq aýlaýmen aınalysady. Sonymen qatar araldarda tas kómir, altyn, mys óndiriledi.
Muhıt araldaryndaǵy eń iri, sharýashylyǵy jaqsy damyǵan el – Jańa Zelandıa. Eldiń jeri eki úlken aral men kóptegen usaq araldardan turady. 3, 5 mln - nan astam halqy bar. Jańa Zelandıada Eýropadan qonys aýdarǵandardyń urpaqtary – jańa zelandıalyqtar turady.
Baıyrǵy maorıler el halqynyń 10%- yn ǵana quraıdy. Jańa Zelandıa halqynyń ál - aýqaty joǵary elder qataryna jatady. Astanasy – Vellıngton qalasy.
Jańa Zelandıa aýyl sharýashylyǵy óte joǵary dárejede damyǵan, halqy qoı jáne iri qara ósirýmen, eginshilikpen, balyq sharýashylyǵymen aınalysady. Eldiń ár turǵynyna shaqqanda maldyń basy 20 - dan asady. D. j.- niń kóptegen elderine qoı júnin, et, sary maı, irimshik, jemister men balyq ónimderin satady.
Jańa sabaqty bekitý:
1. Muhıt araldarynyń geografıalyq ornyn anyqtańdar.
2. Qalyptasýyna qaraı araldar qalaı toptastyrylady?
3. Araldar tabıǵatyn zerttegen qandaı basty erekshelikteri bar?
4. Fızıkalyq jáne klımattyq kartalardy paıdalanyp, Jańa Gvıneıa men Jańa Zelandıanyń tabıǵat jaǵdaılaryn salystyryńdar.
5. Muhıt araldarynda qandaı halyqtar turady?
Qorytyndy: Qoryta kelgende, Jańa Zelandıada tabıǵatty qorǵaý máselesine erekshe kóńil bólingen. Jeriniń 16%- yn qoryqtar men ulttyq parkter alyp jatyr. Elde 10 ulttyq park bar.
Úıge tapsyrma: §58 - oqýǵa. Keskin kartaǵa muhıt araldaryn túsip kelý.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
Tolyq nusqasyn qaraý
You Might Also Like
-
Kúndelikti sabaq jospary, geografıa 7 synyp
-
Kúndelikti sabaq jospary, qazaq ádebıeti 7 synypTaqyryptar:36 - sabaq. M. Áýezov «Kókserek» áńgimesindegi negizgi másele37 - sabaq. Kókserek - tabıǵattyń taǵy perzenti38 - sabaq. S. Muqanov (1900 -...
