InfoHub Logo

Málik Ǵabdýlın (15.11.1915, Kókshetaý oblysy, Zerendi aýdany, —2.01.1973, Almaty) – qazaq jazýshysy, ádebıet zertteýshi, qoǵam qaıratkeri, fılologıa ǵylymdarynyń doktory (1959), profesor (1959), KSRO Pedagogıka ǴA-nyń akademıgi (1959), Keńes Odaǵynyń Batyry (1943). Qazaq KSR-iniń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri (1961). M.Ǵabdýllın 1935 jyly Qazaqtyń Abaı atyndaǵy memlekettik pedagogıkalyq ınstıtýtyn bitirgen. 1936 j. ásker qataryna baryp, áskerı boryshyn ótep qaıtqannan keıin osy ınstıtýttyń aspırantýrasynda oqydy.

M.Ǵabdýllınniń ǵylymı-tvorchestvolyq jumysy 1938 jyly KSRO ǴA-nyń Qazaqstandaǵy fılıalynda kishi ǵylymı qyzmetkerlikten bastaldy. 1941- 1946 jyldary Keńes áskeriniń general I.Panfılov bastaǵan dańqty 8-gvardıa dıvızıasy sapynda bolyp, Uly Otan soǵysyna qatysty. Ǵabdýllınniń Uly Otan soǵysyndaǵy erlik dańqy búkil odaqqa áıgili. Onyń bul erligi alǵash ret belgili jazýshy B. Polevoıdyń "Pravdada" jarıalanǵan "Epostyń týýy" atty ocherkinde baıandaldy. Kóptegen qazaq aqyndary Ǵabdýllınge arnap, óleń-jyrlar shyǵardy. Soǵys aıaqtalyp, maıdandan qaıtqannan keıin Ǵabdýllın respýblıkanyń ǵylymı-pedagogıkalyq mekemelerinde qyzmet atqardy. Qazaq KSR ǴA-nyń Til jáne ádebıet ınstıtýtynyń dırektory (1946-51), Qazaqtyń Abaı atyndaǵy memlekettik pedagogıkalyq ınstıtýtynyń rektory (1951-63) boldy. 1963-1973 jyldary Qazaq KSR ǴA-nyń M.O.Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýty fólklor bóliminiń meńgerýshisi boldy.

M.Ǵabdýllın ǵylymı-zertteý salasynda kóp eńbek etti. "Qazaq halqynyń aýyz ádebıeti" (1958, 1964) atty kúrdeli monografıalyq eńbeginde Ǵabdýllın aýyz ádebıetin zertteýdiń ǵylymı-metodologıalyq negizderin aıqyndap, qazaq aýyz ádebıetindegi batyrlar jyry, lıro-epostyq dastandar, aıtys óleńderi, maqal-mátelder, jumbaqtar, ertegiler týraly jan-jaqty tereń ǵylymı taldaýlar jasady, olardyń ǵylymdyq, tálim-tárbıelik mánin ashyp kórsetti.

Bul eńbek joǵary oqý oryndaryna arnalǵan oqýlyq retinde birneshe ret qaıta basylyp shyqty. Ol 8-synypqa arnalǵan "Qazaq ádebıeti" oqýlyǵyn (1952-1957) jazdy. M.Ǵabdýllınniń kórkem shyǵarmadaǵy tyrnaq aldy týyndylary dıvızıalyq, maıdandyq gazetterde jaryq kórdi. Shyǵarmalary jeke jınaq bolyp, soǵystan keıin jarıalandy. "Meniń maıdandas dostarym" (1947), "Altyn juldyz" (1948), "Maıdan ocherkteri" (1949), "Surapyl jyldar" (1971) atty kitaptaryna engen áńgime, ocherkterinde M.Ǵabdýllın maıdan ómirin sýrettep, jaýynger tulǵasyn, keńes ókimetiniń adamdarynyń Uly Otan soǵysy kezindegi qaharmandyq beınesin sýrettedi. Pedagog-jazýshy retinde ol jas urpaqtyń tárbıesine de erekshe kóńil bóldi. "Ata-analarǵa tárbıe týraly keńes" (1966) degen kitabynda M.Ǵabdýllın besik jyrynan bastap, batyrlar jyryna deıingi halyq poezıasynyń tárbıelik mánin ashyp, ony is júzinde paıdalanýdyń tásilderin kórsetedi. Sonymen birge balalardy patrıotızmge, shynshyldyqqa tárbıeleý, olardyń bolashaqqa senimin arttyrý, jas balany durys sóıleýge úıretý jóninde ata-analarǵa pedagogtyq keńes beredi.

M.Ǵabdýllın ӀӀ-ӀV saılanǵan KSRO Joǵarǵy Keńesiniń depýtaty. KSRO Joǵarǵy Keńesiniń parlamenttik tobynyń quramynda Fınlándıada (1953), Belgıada (1957), Iýgoslavıada (1957) boldy. Ǵabdýllın eńbekshiler depýtattarynyń Almaty oblystyq, qalalyq Keńesteriniń depýtattyǵyna, Qazaqstan KP Almaty oblystyq, qalalyq, Frýnze aýdandyq komıtetteriniń músheligine birneshe ret saılandy. Lenın ordeni, Qyzyl Tý, Eńbek Qyzyl Tý, Qyzyl Júldyz, Uly Otan soǵysy ordenderimen nagradtalǵan. "Qazaq halqynyń batyrlar jyry" kitaby avtorlarynyń biri.

---