InfoHub Logo

Novela

Osydan on bes jyl buryn Ońtústik Qazaqstannyń kishkentaı qystaǵynda komýnıs Berdáli qaza tapty.

Ashyqqan halyqqa arnalǵan azyq-túlikti qorǵap turǵanda ony basmashylar aýyr jaralap ketti. Ol meniń aǵamnyń úıinde jatty. Biler aldynda ol:

— Men baqyttymyn. Rızamyn ólimge! — dedi ómirine ezý tartyp kúlýdi bilmegen, jyly sóz estimegen susty, qatygez adamnyń júzine shattyq kúlip oınap qaıtys boldy. Onyń aqyrǵy sózin búkil qystaq esitti.

Ólgen adamnyń baqytyn eshkim bile almady. Baqyt elimdi joqqa shyǵarady, al elim árqashan da baqytsyzdyq. Al Berdáliniń baqyty bolǵan elimniń syry túsiniksiz. Ólim — ár ýaqyt qorqynysh. Ólimnen seskenbeı ezý tartý, ony quptaı qabyldaý — jurttyń bárine úsheýi tabylmas jumbaq sıaqty. Bul ertede bolǵan. Bul 1920 jyly bolyp edi. Onda men jetide edim.

Sodan beri men talaı ret baqytpen kezdestim. Ol meniń qolymda boldy. Men onymen Neva prospektisinde endi serýendedim, Qaraǵandy dalasynda da qoltyqtasyp birge júrdim. Kerek deseń: meniń ómirimniń ózi baqyt. Nurǵa bólengen jasyl qalada sheshek atqan kóktemgi qyzǵaldaqtaı, keremet dáýirde ósip tárbıelendim. Men bolashaq urystar men uly jeńister úshin bólshevıkter partıasy aıalap ósirgen, aýyrmen shyńdaǵan urpaqtyń ókili edim.

Biz ashtyq, joqtyq degendi bilmeı esittik. Bizde tek qana úsh esim: bastaýshy, jiberilgen degen úsh at qana boldy. Biz baqyt shyńyna shabýyl jasadyq. Bul baqyt úshin, halyq baqyty úshin biz elýge daıyn boldyq.

Mine, ólgen Berdáliniń baqytyn men sonda ǵana túsindim.

Men baıaǵyda jaý qolynan qaza tapqan qatygez adamǵa degen mahabbat pen qurmetti uzaq ýaqyt júregimde saqtadym. Ol árqashan da meniń janymda boldy. Tipten jaqyn boldy. Ol barlyq jaqyn adamdardan da jaqyn boldy, óıtkeni ol meniń júregimde júrdi.

Meniń ómirim men baqytym úshin, meniń Otanymnyń jastyǵy men kóktemi úshin qaza tapqan, júzine shattyq kúlki oınap ólgen adam týraly men áńgime jazbaq boldym. Bul nıet Almatyda da, Qaraǵandyda da, Lenıngradta da meniń oıymdy bılep, júregimdi tolqytyp júrdi.

Lenıngradta men aýyryp qaldym. Meni aypýxanaǵa saldy. Ystyǵym qyryq gradýs boldy. Kún saıyn meniń hálim aýyrlaı berdi. Sonda men Berdáliniń baqyty týraly jaza bastadym.

— Ǵajap! — deıdi naýqastar. — Tórinen kóri jaqyn, sonda da uzaqty kúnge jazýyn bir qoımaıdy!

Shynynda, elim maǵan alara qarap, tóne túsken edi. Ol meni almaq boldy, biraq men baqytty oıladym. Ol baqyt maǵan tónip de kórindi. Baqyt maǵan ótken kúnder men azaby mol aýrýlardyń arasynan qaraıdy, súıgen jarymnyń móldiregen bota kózindeı jasqana da kúlimdeı qaraıdy.

Sol shaqta elim qorqynyshy ekenin, onyń ornyna Berdáliniń baqyty, meniń jáne meniń Otanymdaǵy men sıaqtylardyń baqyty ornaıdy. Baqyt jaqyndaı túsken saıyn ómir saǵymy seıilip, kógergen dala, kórkeıgen qala kórinedi kózime.

Men novela jazdym; ol novelam qaza tapqa. Komýnısiń baqyty týraly boldy. Ol novelam? Ómirdiń kórkemdigin jyrlady, bul ómir úshin ómirdiń de kórkem ekendigin jyrlady.

Men tabylmastan bir máselege tap boldym: ol — ómir súrý, ólmeý tilep edi. Osynyn ózi keremet emes pe, oılańyzdarshy! Meniń bas qatyrǵan máselemdi jaı bir ýaqıǵa — shaldyń ólimi sheshilip berdi. Sóıtip, men osy «Máńgilik ómir» atty novelamdy jazdym.

Bul — tarıh bilmegen ádemi elim edi. Ol elimniń ádemi bolatyn sebebi — ol Otanǵa degen mahabbat pen berilgendiktiń eń aıqyn kórinisi boldy.

Menimen birge bir palatada bir shal jatty. Onyń aty Mıron Andreevıch edi. Jasy — jetpiste. Aq kóńil, jaıdary adam edi, óziniń basynan keshkenderin jyrdaı qylyp aıtatyn.

Bir aı ótkesin qart buıyǵyp, sóıleýin qoıyp aldy. Dámge berdi. Múldem tósek tartyp jatyp aldy. Kózin tas jumyp jatýdy da shyǵardy. Ol tereń oıǵa shomyp, qıal qusyna minip, dúnıeni sharlap júrgendeı bolyp kórindi bizge. Kún saıyn álsireı berdi. Sanaýly kún qalǵany bárimizge aıan boldy.

Bir kúni ol:

— Meniń sanaýly kúnim qaldy. Al jarqyraǵan jaryq kún, jaırańdaǵan jańa ómir meniń dám-tuzym taýsylǵan kúnnen bastaldy... Bul — meıirimsizdik — dedi.

Sodan keıin ol tynyshsyzdana berdi. Sarnaýdy shyǵardy, sandyraqtaı bastady, bireýdi qarǵap — cilep jatty. Bir kúni:

— Sen laǵynat — dep aıǵaılap sóıleı jóneldi — kóne zamanǵy qara túnek Bamıan qalasyna túnegenimde kelmediń, sen laǵynat, Aqsaq — Temir zamanyndaǵy Geratqa kóterilgende, Úndi alybynda jaıaý-jalpy júgirip, kaktýs pen pálma toǵaılarynyń kóleńkesinde uıyqtaǵanda kelmediń. Sen laǵynat, qyzyl teńizdi keship, Assýrıa taýlarynan asyp sandalǵanda, uly jylandary qumyrsqadan da kóp Brazılıanyń tropıkalyq ormandaryn sharlaǵanda kelmediń. Men Elzasta bolǵam, Berlınniń astyndaǵy ýralardy qazǵam, men Nú-Iorktiń kókke órilgen úılerin salǵam, Parıjdiń býlvarynda ash buralyp júrgem. Harbınde at ornyna arbaǵa jegilip tasyǵam, sonda kelmediń, sen laǵynat — elim. Al endi men baqytqa kezdestim, shyn Adam bolǵan ýaǵymda: «Jeter endi toqtat» deısiń, sen laǵynat. Qalaı men ózimniń turǵan jerimmen, ózimniń baqytymmen birjola qosh aıtyspaqpyn?.. Aıtshy, aıtshy, sen laǵynat?..

Mıron Andreevıch eki ıyǵynan entige demalyp alyp, kózin ashty. Kelesi kúni qart maǵan «Sovet ómiriniń kezekti mindetterin» oqytty.

Ol óziniń aqyrǵy bar kúshin jınap, berile tyńdady, bar armany — halyqtyń baqyty men qýanyshynyń qaınar bulaǵy bolǵan kósem sóziniń erekshelikterin janymen urý, ashtarǵa — tamaq, jalańashqa — kıim, muńdyǵa — baqyt, ólýlige — ómir bolǵan uly kósemniń jalyndy da jigerli sózderine, eger múmkin bolsa, eger arany toımaǵan ajal aıaldasa, máńgi esińnen ketpesteı jaraly júregińnen oryn berýge tyrysty.

Ol — óte qyzyq shal edi. Ol shynshyl, adal jan edi. Shyǵystyń bir danasy: «Shynshyldyq pen adaldyq zıanǵa aınalady, eger de ony zulymdyq qorshasa» — dedi. Múmkin, onyń baqyt izdep bóten ólkelerdi sharlaýyna osy sebep bolǵan shyǵar.

Mıron Andreevıch óziniń tynymsyz oıyn ózgeden jasyrmaıtyn adamnyń biri edi.

Mynadaı bir ýaqıǵa boldy.

Bir kúni, túngi saǵat ekide, men ózimniń dostarymdy qýana esime túsirip jatqanymda, shal basyn kóterip alyp:

— Sen uıyqtaǵan joqsyń ba? — dep sybyrlaı surady.

— Joq.

— Tyńda, endeshe, múmkin, sen meni qorqaq, elimnen qorqady dep oılaıtyn shyǵarsyń? Joq, sen qatelesesiń. Eger esińde aıtsam — men asarymdy asap, jasarymdy jasadym, al jańasha aıtsam — ómir súrgem, ómir súrgim keledi. Joq, men qoıan júrek qorqaq emespin, 1918 jyly meniń úıimde aǵamnyń, tanysy, kórnekti bólshevık jasyryndy. Bir kúni meniń úıime qarýlanǵan bir top adam basa-kóktep kirip keldi, tipten bastady. Bólshevıkti taba almady. Dál osy kezde ol úıde bolmap edi. Onyń ornyna meni alyp ketti. Túrmege japty, on bes kúndeı azapqa saldy, urdy, saýsaqtarymdy syndyrdy, qulaǵymdy kesti. Men ólimnen taısalmadym. «Ólgender, biraq men ony bilmeımin» — dedim. Baıqaısyz ba, men qorqaq emespin, elimge qarsy júrdim. Qurbandyq bolsam, ol baqytty elim bolǵan bolar edi. Múmkin, osy sıaqty batyl, baqytty ólimder bizdiń búgingi keremet elde ómir súrýimizge sebebi bolǵan shyǵar. Kimmen ómir súrgisi kelse, bizdiń elde ómir súrgisi kelmes deısiń!

Qart tyna qaldy. Birazdan keıin ózimen-ózi áńgimelestik:

— Úıtsede, men úmitsiz emespin. Degenmen men búgin ólmeımin...

Qart ajaldy jeńetin áıteýir bir úlken iske, kún shyqqan soń sham jaryǵynyń máni bolmaı qalatyny sıaqty, elim degendi men ataýlydan jurdaı qylatyn keremet bir nárseni kútkendeı bolyp jatty.

Múmkin, ol eshteńe de kútpegen shyǵar, tap kelgen ajaldan alyp qalmasa da, sýǵa ketti, bara jatqan adamdaı tal qarmaǵan shyǵar, arany toımaǵan ajal aldynda bas ımeı, adamzat baqytynyń shyńyna kóterip, sodan adam balasynyń ketip bara jatqan jarqyn bolashaǵyn, onyń ómiri men ulylyǵyn kózimen kórýge qumartqan shyǵar. Onyń bar armany, bar qıaly adamzat baqyty úshin qaza tapqandar men kúresip jatqandardy ardaktap, búkil álemge jarıa etip turǵan uly zamannyń alyp sımfonıasyn tyńdaý bolar. Osy adam, osy shal ózi jaıqalǵan jasyl baqtaı máńgi-baqı jaınaı túsýdi jáne uly kóseminiń shaqyrýy boıynsha onyń mıllıondaǵan halqy óziniń ertteýli atyndaı bop ketken camolettepine minip, aspanǵa kóterilip, qalyń qara bulttaı bop jaýynyń tóbesinen túnerip kúnin túnge aınaldyryp, qara jamyldyrǵanyn kórsem degen nıette bolar.

Mıron Andreevıch aqtyq demi taýsylýǵa aınaldy. Ol tamaq ishpedi, sóılemedi. Ol aýyq-aýyq talyp qalady, sandyraqtaýyn kúsheıtti. Ol bizdi tanýdan da qala bastady, keıde, basyn kóterip alyp bizge nury ketken jansyz kózimen sustana qaraıdy, ol qasynda otyrǵan bizdi adam emes, shaǵaıyn dep jaqyndap kele jatqan ý jylan ǵoı degendeı qaraıdy.

— Mıron Andreevıch! — deımiz biz, biraq ol ún qatpaıdy.

Bul — noıabrdiń sýyq kúnderiniń biri boldy. Stahanovshylardyń sletinde eńbek adamyn erkelete sóılegen jyly sózder búkil elimizge, aspan álemine kóterilip kele jatqan kún shuǵylasyndaı, bir sátte tarady. Sol uly dúbir bizdiń palatamyzǵa da jetti. Mıron Andreevıch áýeli bir kózin syǵyraıta ashty, sodan keıin ushyp túregeldi krovatyna otyrdy. Tań qaldyq, tipti, shoshyp ketti. Ólim sıaqty qupıa, o dúnıelik, kózge kórinbeıtindeı bir keremet kelip qalǵandaı boldy, biraq ol keremet qorqyta, yzǵarlana kelmedi qaıta janǵa jaıly maıda qońyr jeldeı jyly leppen, jeńil jelpimen qanatyn qomdaı keldi, Andreı Mıronovıchı ómirden ajyratyp, shyńyraýǵa laqtyraıyn dep mendeı túsken aýrýdy, denesin qımyldatpaı, aıaq-qolyn tyrystyryp, músindi júzine tereń ájimder salyp, qýarǵan aǵashtaı mortyldaq etken aýrýdy yǵystyra keldi.

— Ne deısińder, jigitter? — dep tunshyǵa aıǵaı saldy, biraq daýysyńda qýanysh reńi bar. Ólim jazasyna kesilgen Andreevtiń Iansonyna dar basynda: «Ianson, sen aqtaldyń. Seni darǵa aspaıdy» dese naq osylaı aıqaılap jibergen bolar edi.

Qobaljýdyń kúshtiliginen be, álde syrqattan ba, áıteýir, ol qalsh-qalsh etip, dirildep otyr.

— Baqyt! — dedi Mıron Andreevıch. — Baqytty elim! Maǵan budan basqa eshteńe kerek emes,

Túngi saǵat ekide meni oıatty.

— Gazetterge qashan basady? — dep surady. Sodan keıin, biraz oıǵa shomdy da: — Sen qalaı deısiń, sol kúnge deıin men tiri bolam ba?

Osyny aıtty da uıyqtap ketti, uıyqtap jatyp tań qalarlyqtaı qýana kúldi.

Men osydan keıin ómirde sózben aıtyp jetkize almaıtyn, tek shattyq kúlkimen ǵana ańǵartatyn qýanyshtardyń bolatyndyǵyn bildim. Ondaı qýanyshty jaıdary minez jas sulýǵa tán sańqyldaǵan jan tózbeıtin kúlkimen ańǵartýǵa bolady eken.

Ólim háli dep shalǵa mundaı kúlki qaıdan tap boldy? Kúlmek túgil, demin ala almaı jatqan shalǵa mundaı ǵajap kúlki qaıdan keldi?

— Osy kúlkiniń arǵy arnasy qaısy? — dep suradym men Mıron Andreevıchten.

— Súıgendikten, berilgendikten — kelte qaıyrdy qart jaýabyn.

Men sonda óziniń halqyn súıýdi halyqtyń kósemi — Kompartıany ardaqtaýdyń ólimniń kúni ekenin túsindim, kimde-kim óz halqyn shyn súıip, óz eliniń múddesin qara basynyń qamynan joǵary qoısa, ol adam eshbir qorqynysh, qaýip degendi bilmeıdi eken, tipti, arpalysqan ajal jarańnan alyp, tunshyqtyra bastaǵan kezde kirshiksiz taza, sańqyldaǵan kúlkimen kúledi eken.

Men sonda áli jaıdary minez jas, baqytty sulýdyń kúlkisindeı syldyraǵan, kirshiksiz taza, jan tebirentetin kúmis kúlki óz Otanyna berilgendikten týatyndyǵyn túsindim, uly Otany oǵan tamasha kórikti ómir, sarqylmas jiger, shattyq, baqyt, jarqyn ómir, bolashaq berdi, bular sol sulýdyń keremet jaqtaryn alyp arnasy boldy. Sondyqtan da onyń kúlkisi baqytty, qýanyshty bildiredi, ony sózben emes, tek shattyq kúlkimen ǵana jetkizýge bolady.

Shal arnasy, mine, osynda edi. Partıany, halyqty súıý, olarǵa berilý — onyń kóńilin kóterdi, bir saǵattan keıin ony álek etetin aýrý men ajalǵa bas ıdirmedi, elimdi mazaq etti.

Erteńine gazetter keldi. Slette eńbekti erkelete sóılegen sózder basylmapty. Qart qobaljı bastady. Onyń bul keıin, júris-turysy aýrý adamnyń, ajalmen arpalysyn, aqtyq deminiń taýsylýyn tosyp júrgen adamnyń keıpindeı emes, qaıta asa bir tyǵyz tapsyrmamen bir jaqqa attanatyn, qazir júgireıin dep turǵan, poezǵa baratyn, ony stansıa basyna jetkizip tastaıtyn mashınanyń keıbireýi qamyqtyryp qobaljytyp, poezdan qalyp qoıam-aý dep kúdiktenip, damyl kórmeı, birese esikten, birese terezeden qarap, shyqqan dybysqa eleńdep, telefon soǵyp, habar almaǵan soń, úıdiń ishine ersili -qarsyly sandalyp júrgen adamnyń keıpin ańǵartady.

Mıron Andreevıch tóseginde dóńbekship, tynysh jata almady, qalshyldady, julqyndy, ol julqynǵanda ózin aıqara qushaqtap alǵan elimniń qushaǵynan sytylyp shyǵý úshin emes, árbir mınýt oǵan ajal, qaýip jaqyndata túsetin bolashaq ýaqyttyń qushaǵyna ený úshin jan-dármen qyldy, bolashaq ýaqyttyń eń bolmasa bir mınýty oǵan elimnen de kúshti baqyttyń, jalpy halyq baǵytynyń lázzatyn aqtyq ret tatýǵa múmkindik beretin edi.

Iá, ony qorqynysh qorshady. Biraq ol ólimniń qorqynyshy emes, aqtyq mınýtta, onyń 170 mıllıon halqy óziniń súıikti partıasynyń sózin tyńdap, zaman ózgeristeriniń jańa bir belesinde komýnızmniń uly prınsıpterin berik saqtaýǵa ant berip jatqan mınýtynda, halyqtan jyrylyp qalyp qoıamyn-aý degen qaýip edi.

Mıron Andreevıch ómiri kúndep sanaýdan qalyp, mınýtqa ketti. Bul ómir, qanatqa asylyp oınaıtyn akrobat sıaqty qyl ústinde turdy, ótip bara jatqan árbir mınýtqa jarmasty, biraq olar ony saǵymdy alysqa jeteledi.

Saǵat onnan jıyrma mınýt ótken kez. Radıo dál saǵat on birde Moskvanyń «Komıntern» radıostansıasynan slette sóılengen sózder beriledi dep habarlady.

Sózben aıtyp jetkize almaıtyn oqıǵa boldy,

— Oı, ustańdar ony, toqtaı turyńdar ony, meniń tyńdaǵym keledi — dedi. Mıron Andreevıch dárigerge.

Sálden keıin Mıron Andreevıch sulq jatty, Adam jany shoshıtyn, eńse kótertpeı es shyǵaratyn susty tynyshtyq ornady, bul tynyshtyq Nú-Iorktiń shýyn, aıǵaı-dabylyn jutatyn. Túnsiz shyńyraýdaı edi. Tynyshtyqta shyqqan aıǵaıdan qorqynyshty eshteńe joq. Bul adam múmkindiginiń eń aqyrǵy isteri, bul shektiń ar jaǵynda eshteńe de joq. Biz óz partıamyzdy osylaı súıemiz, osylaı ardaqtaımyz. Mine, biz eń sońǵy, aqyrǵy demimiz bitkenge deıin halqymyzben birge qýanyshqa ortaq bolýdy tileımiz.

Bul jylýy joq jylmaǵaı jyltyr sóz emes. Bul — shyndyq, bul — em. Mine, tynyshtyq. Yzyń joq, naýqas adam yńqylyn qoıyp, demin bildirmeı alady. Mıkrobtarmen kúresýin de toqtatty. Ómir qoshtaspaq nıette. Áli áýen men sándi qımylǵa toly ómir esh dabyrsyz ótip barady. Mysyqtaı ár adymyn ańdap basqan elim jaqyndap qaldy. Iá, bizdiń qasymyzda elim otyr, onyń qandy sheńgeliniń bar aıbary — jeksuryn tynyshtyq. Dúnıeniń bári bir shyńyraýdyń túbine qulaǵandaı.

Dúnıeni osy shyńyraýdyń, jeksuryn tynyshtyqtyń aýzyna qaqpaq bolǵan sabyrmen aıtylatyn bir-eki sóz. Ol — Kompartıa. Osy qýaty mol jalǵyz sóz tynyshtyqty atqan oqtaı jaryp ótip, shalǵa dármen bergendeı boldy, ólimniń mylqaý tynyshtyǵy shaldy bizdiń yńǵaıyna keshire almaǵanyn men kórip otyrdym, aýzynan aqtyq ret shyqqan osy uly sózdi óz qulaǵymmen esittim.

Qart súıegi arsıǵan taramys qolymen saǵatty ustap jatty. Ol aqtyq demi taýsylǵansha 11 degen sıfrdy kórsetkenshe, radıo sóılegenshe ony qolynan tastamasqa bel baılaǵan sıaqty...

Adamzat ómiri men órkendeýiniń formýlasy men zańdaryn aıtyp, eńbek adamyn erkelete sóılegen uly sóz radıodan estilgen kezde, ólim qarmaǵyna ilingen qart jymıyp, ezý tartqan kezde mylqaý tynyshtyq úrkip, qýysqa tyǵylady.

— Naýshnık berińder...

Mıron Andreevıch júzine sábıdiń shattyq kúlkisi jınaldy.

Biraq ólim ony qaıtadan tunshyqtyra bastady, al ol shattyq, ór, dana sózdi tyńdaı berdi. Ol qanatqa asylyp tur, elim qanatty shaıqap tur, ólim onyń eteginen tartyp qulatýǵa tyrysýda, al ol álsiregenine, shala-jansarlyǵyna qaramaı, qanattan myqtap, tyrmana ustap kúlimsireıdi, qanat burynǵydan da qatty shaıqalýda, demigýi kúsheıdi — mine, mine, endi qulamaq... Sol kezde ol:

— Aýa, aýa — dep aıǵaılap jiberdi.

Oǵan kıslorod berdi, sodan keıin ol tynyshtana dem alyp, radıo tyńdady. Eńbek adamyn erkeletken sóz aıaqtalǵansha ol óziniń aqyrǵy kúnin ólimge qıar emes. Ol ólimnen mınýtty tartyp almaq nıette. Naýshnıkti qulaǵyna japsyra ustap:

— Kamfora, kofeın — dep sybyrlady.

Kamforadan sonol burynǵysynan da kúlimsireı túsip, kózderi jarqyrap ketti. Ol, mine, qazir ornynan ushyp tura kelip, qatty shattyq daýyspen:

— Baqytty ómir, onyń kósemi — Kompartıa jasasyn! — dep aıǵaılap jiberetin sıaqty.

Biraq ol eshteńe demedi. Birneshe mınýttan keıin onyń álginde ǵana almastaı jarqyraı túsken kózderi tumandana bastady, ólip bara jatqan qoıdyń kózindeı kúńgirttene berdi. Biraq onyń qaharman júzinde kúlkiniń reńi kete qoıǵan joq. Onyń birdeme aıtqysy keledi, biraq aıta almaıdy, dáriger bárin túsinip tur, oǵan strıhnın shashty.

Onyń kózi qaıtadan jarqyraı bastady. Ol zor yntamen radıony tyńdap jatyr. Ol ólip bara jatsa da eńbek adamyn erkeletken sózdi estip qýandy. Ol dám-tuzy taýsylǵan adamnyń nemquraıdylyǵyn istemedi.

Ómir úzilip ketti.

Aıaq-qoldary tartylǵanmen, júreginiń soǵýy basylǵan joq. Júzinde jaıdary kúlkimen radıony tyńdap jatyp, óziniń aqtyq demi taýsylyp bara jatqanyna nazar aýdarmady.

Osyndaı adam óldi deýge sıa ma? Ol óziniń halqymen birge eńbek adamyn erkeletken sózdi tyńdady, qýandy, stahanovshylardy quttyqtady, kúldi. Óldi deýge bola ma ony? Ol alystan kóringen jaryqqa qarap jatty, samal jel ony sabyrmen terbetti, tan aldyndaǵy taýdyń qońyr salqyn aýasyn jutyp, jaınaǵan jasyl baqtyń ishinde uıyqtap ketti.

Aıtyńdarshy, ol óldi deýge sıa ma? Joq, ol mıllıondaǵan halyqtyń jadynda saqtalady. Onyń qany ólmeıtin halyqtyń tamyrynda aǵady, onyń shattyǵy men baqyty bútin bir eldiń shattyǵy men baqyty bolyp tabylady. Ol úshin qymbattydan da qymbatty bolǵan Kompartıaǵa degen súıispenshilik pen berilgendik mıllıondardyń júreginde máńgi jasaıdy!

Mine, bul — máńgilik ómir, joldastar!

Lenıngrad — 1936. Orysshadan aýdarǵandar: 3. Shashkın men T. Kákishev.

---