Mektepte ózin-ózi taný sabaǵyn júrgizý ádistemesi
Elimizdiń egemendigi nyǵaıyp, erteńine senimmen qadam basqan shaǵynda zamanyna saı adamyn tárbıeleý basty mindet. Osy óreli jolda urpaq ónegesi, olardyń adamdyq bolmysy jaıly oı tolǵap, rýhanı - adamgershilik bilim berýdi basty ıdeıa etip ustanatyn «Bóbek» qorynyń prezıdenti S. Nazarbaevanyń «Ózin - ózi taný» avtorlyq baǵdarlamasynyń alǵa qoıǵan maqsatynyń ózi erekshe. Sebebi ózin - ózi taný balany óziniń qadirin ózi bilýge, ózin syılaýǵa, ózgelerdiń talqy - taldaýyna táýeldi bolmaýǵa, ózin - ózi jetildirýge, rýhanı ómirde jáne qorshaǵan ómir jaǵdaılarynda óziniń baǵyt - baǵdarynyń bolýyna, óz betinshe sheshim qabyldaı alýyna jáne óz sózi men áreketteri úshin jaýapkershilikti sezine bilýge tárbıeleıdi. [2, 4] Sara Alpysqyzynyń óskeleń urpaqqa rýhanı adamgershilik bilim berýdiń mańyzdylyǵyn kúsheıtýge baǵyttalǵan. «Ózin - ózi taný» oqý oryndaryna pán retinde kirgizilgenine kóp ýaqyt óte qoıǵan joq. «Ózin - ózi taný» - danalyqtyń birinshi belgisi – degen eken. K. Marks. [1, 39] Osy az ǵana ýaqyttyń ishinde oqýshylar boıyna danalyqtyń birinshi belgisin uıalatýǵa alǵashqy qadamdar jasaldy. «Ózin - ózi taný» avtorlyq jobasy bizdiń mektep - gımnazıada da tabysty iske asyrylýda.
Árbir jeke tulǵa, ómirdiń mánin túsinip, ózindik ornyn tabýy úshin ishki múmkindikterin asha bilýi qajet. Soǵan baılanysty, jumys tájirıbemnen, bul pánniń úsh jaqty, «Bala - Ata - ana - Muǵalim» úshin tıimdiligin ańǵardym. «Ózin - ózi taný» páni sabaqtaryndaǵy «Shattyq sheńberi» kezeńi balalardyń kóńil - kúılerin kóterip, sabaqqa qyzyqtyrýǵa, zeıinin aýdarýǵa yqpal etedi. Al, «Tynyshtyq sáti» balalarǵa jaǵymdy oılarǵa, sezimderge berilýge múmkindik beredi. Olardyń oılarynan tipti keıde eresek adam oılamaıtyn qyzyqty beıneler elesteıdi. Ol balanyń sezimi men emosıasyn, jalpy refleksıaǵa qabiletteriniń damýyn yntalandyrady. [2, 5] Tipti kúndelikti sabaqtarda ózin ashyq kórsete almaıtyn tuıyq balalar da ózderiniń oılaryn, kórgenderin qyzyǵýshylyqpen ortaǵa salady. Sondaı - aq, bala óziniń bastaǵan isin sońyna deıin sátti jáne sapaly túrde oryndaýǵa tyrysady. Ol az jumysynyń oryndalý dárejesine syrt kózben qarap úırenedi jáne óz jumysyn ózgelerdiń jasaǵandarymen ishteı salystyrady. Ár jasaǵan sapaly jumysynyń nátıjesinde balanyń qyzyǵýshylyǵy artyp, kelesi tapsyrmany, budan da jaqsy jasasam degen oı týyndap, árbir sabaqty qýanyshpen kútedi «Ózin - ózi taný» sabaqtary barysynda usynylǵan oıyndar da balalardy meırimdilikke, dostyqqa, syılastyqqa, súıispenshilikke baýlıdy.
Árbir sabaqta qoıylǵan maqsatqa jetý úshin ózimniń árbir oılaǵan oıymdy aldyn - ala daıyndap, juptap, bala boıyna ómirdiń bar asyl qasıetterin quıýǵa tyrysamyn. Bul pándi oqyta otyryp, meniń ustanatyn basty qaǵıdam: «Úsh - aq nárse adamnyń qasıeti: ystyq qaırat, nurly aqyl, jyly júrek» - dep Abaı aıtqandaı, muǵalim júreginiń jylýyn, nurly aqyly men bilimin, boıyndaǵy qaırat - kúshin oqýshylarǵa bere otyryp, adamgershilikke, baqytqa jeteler armanǵa aparar qıyn da qasterli joldaryn nusqap, eńbek etýdiń, bilim alýdyń, ómir súre bilýdiń qyry men syryn úıretedi. Meniń de oqýshylarǵa tilegim osy.
Tómende qysqasha sabaq josparynyń úlgisin nazarlaryńyzǵa usynamyn.
Sabaqtyń taqyryby: İzdegende tabylatyn qasyńnan
Maqsaty: Adamgershilik qundylyq retindegi «Dos», «Dostyq» uǵymdarynyń mánin ashý
Mindeti: - dostar arasyndaǵy rýhanı jaqyndyqtyń mánin uǵyndyrý, aınala qorshaǵan adamdarǵa tileýles, izgi nıetterin damytý, jaýapkershilikke, dostyqqa, adaldyqqa tárbıeleý.
Kórnekilikter: úntaspa - J. Aıjanovanyń oryndaýynda «Dostarym» áni, qazaq alfavıtindegi áripter
Shattyq sheńberi
- Sálemetsińder me? (oqýshylar sálemdesedi)
- Bizdiń búgingi taqyrybymyz «İzdegende tabylatyn qasyńnan», biz bul sabaqta DOSTYQ, DOS týraly aıtatyn bolamyz. Endeshe bárimiz bir - birimizdiń qolymyzdan ustap, úndemesten janymyzdaǵy dostarymyzdyń dostyǵyn, jylýyn sezinip kóreıik.
Boıymyzdaǵy áserimizden arylmaǵan kúıi H. Zakarıanovtyń «Dostarym» atty ánine úntaspaǵa qosyla otyryp oryndaıyq:
Áńgimelesý (berilgen suraqtar boıynsha oqýshylar jaýaptary tyńdalady)
Oqý aqparaty. Oqýshylardyń áńgimelesý barysyndaǵy jaýaptaryn negizge ala otyryp, tómendegi oqý aqparatymen qorytyndylaımyz.
Adamdardyń bir - birine degen adal sezimi, ózara tileýles ortaq kózqarasy dostyqqa ulastyrylady. Dostyq degenimiz - adamdardyń ózara jaýapkershiligi, syılastyǵy men bir - birine degen adal senimi. Dostar bir - birine qýanyshta da, qıynshylyqta da nıettes, qamqor bolady. Dostyq - syılastyqtyń, meıirbandyqtyń móldir kózi. Ony ýaqyt ta, qıyndyq ta úze almaıdy.
Dáıeksóz. Tómendegi Sıseronnyń ulaǵatty sózderin kózqaras - sebep - mysal - qorytyndylaý birizdiligin saqtaı otyryp taldaıyq.
«Dostyq negizi talǵamnyń, kózqarastyń tolyq úndesýinen týady»
Kózqaras Sebep Mysal Qorytyndylaý
Dostyq - adamzattyń bir - birine degen yqylasynyń, oıynyń úndesýinen, uqsastyǵynan týyndaıdy. Óıtkeni dostar bir - birine uqsas keledi. Meniń dosym maǵan qatty uqsaıdy. Meniń dostarym,
meniń úndesterim árqashan kóp bolsyn. Dosty baǵalap, qadirlep júreıik.
Oıyn: « Dostar»
Oıyn sharty: Mýzyka áýenimen bári bıleıdi. Mýzyka toqtap, muǵalim «úsh dos» degende úsheýden birigip tura qalady. «Tórt dos» degende tórteýden, «bárimiz dospyz» degende bári birigedi.
Jaǵdaıatty taldaý Tómendegi suraqtardy negizge ala otyryp, jaǵdaıat qurastyrý jáne taldaý.
- Armannyń Aıbekke degen qandaı nıetin baıqadyńdar?
- Oqıǵanyń sońyn qalaı aıaqtar edińder?
- Eger oqıǵadaǵy eki balanyń ornynda ózderiń bolsańdar ne ister edińder?
Júrekten júrekke. Oqýshylardyń sabaq barysynda alǵan bilimderin bekitý maqsatynda olarǵa áripter taratylady. Olar tańdap alǵan áripterin paıdalana otyryp suraqtarǵa jaýap berýi tıis.
A - árpi: - Sen dosyńdy qalaı jaqsy kóresiń?
- Adalym, ardaǵym...
S - árpi: - Dosyńdy nelikten jaqsy kóresiń?
- Syrlas, symbatty bolǵandyqtan.... (Oqýshylar óz pikirleri arqyly sabaqty qorytyndylaıdy.)
Ár sabaqty joǵarydaǵydaı josparlap ótkizýde muǵalimniń róli asa zor. Óıtkeni ol oqytý men tárbıeleýdiń qazirgi ádistemesin jetkilikti meńgerip, balalar psıhologıasyn tereń taldaı otyryp, belgili bir jastaǵy balalarǵa baǵyttalǵan pedagogıkalyq prosesti uıymdastyra alady. Ár synyp oqýshylarynyń ózderine, óz ortasyna, qurbylaryna jáne úlken adamdarǵa baılanysty emosıonaldy - motıvasıalyq ustanymdaryn qalyptastyrýda balalardyń jas erekshelikterin eskerip, ár sabaqtyń mazmundylyǵy men mánin baıyta túsýde metodıkalyq ádis - tásilderdi jáne oıyn, jattyǵýlar, jaǵdaıattardy sátti paıdalaný arqyly muǵalim zor maqsattarǵa qol jetkize alady. «Ózin - ózi taný» páni baǵytyndaǵy oqý tárbıe salasyndaǵy jumystardy úzdiksiz júrgizý aldaǵy ýaqyt enshisinde.
Árbir jeke tulǵa, ómirdiń mánin túsinip, ózindik ornyn tabýy úshin ishki múmkindikterin asha bilýi qajet. Soǵan baılanysty, jumys tájirıbemnen, bul pánniń úsh jaqty, «Bala - Ata - ana - Muǵalim» úshin tıimdiligin ańǵardym. «Ózin - ózi taný» páni sabaqtaryndaǵy «Shattyq sheńberi» kezeńi balalardyń kóńil - kúılerin kóterip, sabaqqa qyzyqtyrýǵa, zeıinin aýdarýǵa yqpal etedi. Al, «Tynyshtyq sáti» balalarǵa jaǵymdy oılarǵa, sezimderge berilýge múmkindik beredi. Olardyń oılarynan tipti keıde eresek adam oılamaıtyn qyzyqty beıneler elesteıdi. Ol balanyń sezimi men emosıasyn, jalpy refleksıaǵa qabiletteriniń damýyn yntalandyrady. [2, 5] Tipti kúndelikti sabaqtarda ózin ashyq kórsete almaıtyn tuıyq balalar da ózderiniń oılaryn, kórgenderin qyzyǵýshylyqpen ortaǵa salady. Sondaı - aq, bala óziniń bastaǵan isin sońyna deıin sátti jáne sapaly túrde oryndaýǵa tyrysady. Ol az jumysynyń oryndalý dárejesine syrt kózben qarap úırenedi jáne óz jumysyn ózgelerdiń jasaǵandarymen ishteı salystyrady. Ár jasaǵan sapaly jumysynyń nátıjesinde balanyń qyzyǵýshylyǵy artyp, kelesi tapsyrmany, budan da jaqsy jasasam degen oı týyndap, árbir sabaqty qýanyshpen kútedi «Ózin - ózi taný» sabaqtary barysynda usynylǵan oıyndar da balalardy meırimdilikke, dostyqqa, syılastyqqa, súıispenshilikke baýlıdy.
Árbir sabaqta qoıylǵan maqsatqa jetý úshin ózimniń árbir oılaǵan oıymdy aldyn - ala daıyndap, juptap, bala boıyna ómirdiń bar asyl qasıetterin quıýǵa tyrysamyn. Bul pándi oqyta otyryp, meniń ustanatyn basty qaǵıdam: «Úsh - aq nárse adamnyń qasıeti: ystyq qaırat, nurly aqyl, jyly júrek» - dep Abaı aıtqandaı, muǵalim júreginiń jylýyn, nurly aqyly men bilimin, boıyndaǵy qaırat - kúshin oqýshylarǵa bere otyryp, adamgershilikke, baqytqa jeteler armanǵa aparar qıyn da qasterli joldaryn nusqap, eńbek etýdiń, bilim alýdyń, ómir súre bilýdiń qyry men syryn úıretedi. Meniń de oqýshylarǵa tilegim osy.
Tómende qysqasha sabaq josparynyń úlgisin nazarlaryńyzǵa usynamyn.
Sabaqtyń taqyryby: İzdegende tabylatyn qasyńnan
Maqsaty: Adamgershilik qundylyq retindegi «Dos», «Dostyq» uǵymdarynyń mánin ashý
Mindeti: - dostar arasyndaǵy rýhanı jaqyndyqtyń mánin uǵyndyrý, aınala qorshaǵan adamdarǵa tileýles, izgi nıetterin damytý, jaýapkershilikke, dostyqqa, adaldyqqa tárbıeleý.
Kórnekilikter: úntaspa - J. Aıjanovanyń oryndaýynda «Dostarym» áni, qazaq alfavıtindegi áripter
Shattyq sheńberi
- Sálemetsińder me? (oqýshylar sálemdesedi)
- Bizdiń búgingi taqyrybymyz «İzdegende tabylatyn qasyńnan», biz bul sabaqta DOSTYQ, DOS týraly aıtatyn bolamyz. Endeshe bárimiz bir - birimizdiń qolymyzdan ustap, úndemesten janymyzdaǵy dostarymyzdyń dostyǵyn, jylýyn sezinip kóreıik.
Boıymyzdaǵy áserimizden arylmaǵan kúıi H. Zakarıanovtyń «Dostarym» atty ánine úntaspaǵa qosyla otyryp oryndaıyq:
Áńgimelesý (berilgen suraqtar boıynsha oqýshylar jaýaptary tyńdalady)
Oqý aqparaty. Oqýshylardyń áńgimelesý barysyndaǵy jaýaptaryn negizge ala otyryp, tómendegi oqý aqparatymen qorytyndylaımyz.
Adamdardyń bir - birine degen adal sezimi, ózara tileýles ortaq kózqarasy dostyqqa ulastyrylady. Dostyq degenimiz - adamdardyń ózara jaýapkershiligi, syılastyǵy men bir - birine degen adal senimi. Dostar bir - birine qýanyshta da, qıynshylyqta da nıettes, qamqor bolady. Dostyq - syılastyqtyń, meıirbandyqtyń móldir kózi. Ony ýaqyt ta, qıyndyq ta úze almaıdy.
Dáıeksóz. Tómendegi Sıseronnyń ulaǵatty sózderin kózqaras - sebep - mysal - qorytyndylaý birizdiligin saqtaı otyryp taldaıyq.
«Dostyq negizi talǵamnyń, kózqarastyń tolyq úndesýinen týady»
Kózqaras Sebep Mysal Qorytyndylaý
Dostyq - adamzattyń bir - birine degen yqylasynyń, oıynyń úndesýinen, uqsastyǵynan týyndaıdy. Óıtkeni dostar bir - birine uqsas keledi. Meniń dosym maǵan qatty uqsaıdy. Meniń dostarym,
meniń úndesterim árqashan kóp bolsyn. Dosty baǵalap, qadirlep júreıik.
Oıyn: « Dostar»
Oıyn sharty: Mýzyka áýenimen bári bıleıdi. Mýzyka toqtap, muǵalim «úsh dos» degende úsheýden birigip tura qalady. «Tórt dos» degende tórteýden, «bárimiz dospyz» degende bári birigedi.
Jaǵdaıatty taldaý Tómendegi suraqtardy negizge ala otyryp, jaǵdaıat qurastyrý jáne taldaý.
- Armannyń Aıbekke degen qandaı nıetin baıqadyńdar?
- Oqıǵanyń sońyn qalaı aıaqtar edińder?
- Eger oqıǵadaǵy eki balanyń ornynda ózderiń bolsańdar ne ister edińder?
Júrekten júrekke. Oqýshylardyń sabaq barysynda alǵan bilimderin bekitý maqsatynda olarǵa áripter taratylady. Olar tańdap alǵan áripterin paıdalana otyryp suraqtarǵa jaýap berýi tıis.
A - árpi: - Sen dosyńdy qalaı jaqsy kóresiń?
- Adalym, ardaǵym...
S - árpi: - Dosyńdy nelikten jaqsy kóresiń?
- Syrlas, symbatty bolǵandyqtan.... (Oqýshylar óz pikirleri arqyly sabaqty qorytyndylaıdy.)
Ár sabaqty joǵarydaǵydaı josparlap ótkizýde muǵalimniń róli asa zor. Óıtkeni ol oqytý men tárbıeleýdiń qazirgi ádistemesin jetkilikti meńgerip, balalar psıhologıasyn tereń taldaı otyryp, belgili bir jastaǵy balalarǵa baǵyttalǵan pedagogıkalyq prosesti uıymdastyra alady. Ár synyp oqýshylarynyń ózderine, óz ortasyna, qurbylaryna jáne úlken adamdarǵa baılanysty emosıonaldy - motıvasıalyq ustanymdaryn qalyptastyrýda balalardyń jas erekshelikterin eskerip, ár sabaqtyń mazmundylyǵy men mánin baıyta túsýde metodıkalyq ádis - tásilderdi jáne oıyn, jattyǵýlar, jaǵdaıattardy sátti paıdalaný arqyly muǵalim zor maqsattarǵa qol jetkize alady. «Ózin - ózi taný» páni baǵytyndaǵy oqý tárbıe salasyndaǵy jumystardy úzdiksiz júrgizý aldaǵy ýaqyt enshisinde.
You Might Also Like
