InfoHub Logo

Gýrev oblysynda shyǵatyn «Komýnıstik eńbek» (meniń bala kezimde «Sosıalısik qurylys» dep atalatyn edi, keıin «Komýnıstik eńbek», al qazir «Atyraý» dep atyn ózgertipti) atty gazetke eń alǵash kelgenim áli esimde. Bul 1966-jylǵy shilde (bizdiń jaqta Zaýza dep ataıtyn) aıynyń toǵyzynshy juldyzy bolatyn. Keremet sán-saltanatymen emes, belgisiz álemniń qupıa qasıetterin jasyrǵan bolmysyna óz betimshe esigin qaǵyp kelgen kúnim qıyndyqtarymen jadymda qaldy-aý deımin.

Meniń mamandyǵym - muǵalim. Áýeli Allanyń, qala berdi óz kóńilimniń bastaýymen aıaq astynan ómirimde ıisi murnyma kelip kórmegen gazet redaksıasynyń «partıa turmysy» atty bóliminen bir-aq shyqtym. Ózim 30 shaqyrym jerdegi Damby aýylyndaǵy «Qyzyl balyq» kolhozynda turamyn. Ol Balyqshy aýdanynyń terıtorıasynda. Otyz shaqyrym jerdegi kolhozdan qalanyń qaq ortasyndaǵy redaksıaǵa jetý degeniń ábden azap eken. Shyrpynyń qorabyndaı avtobýs saǵat, saǵat jarym saıyn Dambyǵa júrip turǵanmen, júrginshilerliń bas-aıaǵy taýsylmaıdy. Búl jaqtaǵy tórt balyq kolhozyndaǵy halyqta kásip joq - deni qalaǵa baryp jumys isteıdi. Sodan bolý kerek, Gýrev qalasy men Damby aýylynyń arasyna júretin mańdaıynda 12 sandy avtobýs ylǵı aýzy-murnynan shyǵyp, aıy - kúni jetip, aıaǵyn áreń basyp júrgen ıtjandy kelinshek sekildi, yrǵalyp-jyrǵalyp bara jatqany. Bul marshrýtqa kóbinese Alekseı degen káris jigit pen kavkazdyq aǵaıyndarǵa uqsaıtyn qalyń qabaq, suńǵaq boıly, buıra bas jas qazaq jigiti Joldas júredi.

Tańǵy jetide úıden shyǵyp, ishinde ıne shanshar jer joq avtobýsqa ilese almaǵasyn, kolhozdyń pıaz satýǵa bara jatqan júk mashınasyna otyryp, erteńgi segiz jarymda redaksıanyń jupynylaý jataǵan úıine endim. Bólmelerdiń kóbi jabyq, áli jumysqa kele qoımaǵan eken.

Keshe redaktor Túsip Bısekenov aǵamyzǵa kelgenimde, «Partıa turmysy» bólimine barasyń, sol bólimdegi oblys jastaryn tárbıeleý máselesimen óziń aınalysatyn bolasyń dep jibergen. Korıdorda ári-beri júrdim, habarlandyrý, kór-jer ilingen qabyrǵalardy kózimmen bir súzip óttim. Bir kezde aıaǵyn syltyp basatyn jasy alpysty alqymdap qalǵanmen, júzi men meıirimdi kózderinen, jıren shashtaryn qolymen qaıyryp qoıyp adamǵa qaraǵandaǵy bolmysynan jylý men jastyqqa ǵana tán baýyrmaldyq yqylas sezilgendeı qara kózildirikti kisi syrttan enip, uzynsha tar korıdordaǵy bılárd ústeliniń janynda tań atpaı shoqıyp turǵan maǵan kúlimsireı amandasty da, qońyrqaı korıdordyń túkpirindegi sońǵy bólmege baryp kirdi. Bul – Sapaǵalı aǵaı eken, sekretarıatta jumys isteıdi: maket syzady, materıaldardy baspahanaǵa jiberedi, gazet sanynyń ár betine ár beretindeı ári sándendirip turatyndaı fotosýret irikteıdi, olardy retýshten ótkizdirtedi. Keıin bilsem, gazettiń ár sanynyń kózge kórinbes, biraq kez kelgen palýan kótere almas salmaǵyn jalǵyz tartatyn redaksıanyń sary atany osy kisi eken. Sapaǵalı aǵa - redaksıanyń jaýapty hatshysynyń orynbasary.

Qashan, qandaı mártebedegi jumys orny bolmasyn, ondaǵy qıyndyq birinshi basshyǵa túspeıdi, bárin onyń orynbasary atqarady. Kóp adamdardyń birinshi basshy bolýǵa umtylyp, janushyra júgiretininiń bir sebebi sol-aý deımin. Birinshi basshy nusqaý berýshi, aqyl aıtýshy, jumysqa alýshy jáne basqa mindetterdi atqarýshy, mártebeli jınalystarǵa qatynasýshy, shet elderge barýshy, taǵysyn taǵylar. Al, kóptegen jerlerde barlyq qara jumysyn atqaratyn - ekinshi adam.

«Komýnıstik eńbek» gazetiniń kúl-kúpirin shyǵaryp, beınetin kóretin az adamdardyń biri osy Sapekeń edi.

Bir kezde ekeýi de egiz qozydaı bir-birine uqsas, támpıgen boılary da qaraılas eki jigit syrttan kirdi de, aldyńǵy bıdaı óńdi sál tolyqshasy maǵan burylyp, qolyn berdi. Sosyn úlken izetpen:

- Salamatsyz ba? Farızasyz ǵoı?.. - dedi kidirip. Men basymdy ızep úlgergenshe maǵan amandaspastan óte shyqqan qalyń qasty tyǵynshyqtaı qarasy «partıa turmysy» degen áınektiń astynda tasqa basqan jazýy bar esikti ashyp, empeńdeı ishine enip úlgerdi. Meniń janyma kidirgeni:

- Bizdiń bólimge keledi dep edi, kirmeımiz be? - dep, meniń naqurys adamdaı turysymda ishteı daǵdarystyń ushyǵy bar ekenin birden ańǵarǵandaı, esikke meńzedi. Súıtkenshe bolmaı, esikten ekpinderinen jel esken tórt-bes adam kirip kele jatty. Aldyńǵysy -ústinde aqsary juqa sholaq jeń beshpet, sol tústi shalbar kıgen qyr muryndy, janary jarq etip qaraǵanynan aq kóńil, jamandyq jasaý qolynan kelmeıtin adam ekeni kórinip turǵan Túsip Bısekenov, Osy gazettiń redaktory. Keshe aldynda bolyp sóıleskenmin. «Azdap óleń jazatynyń bolmasa, Ońǵarsynova degen jýrnalısi eshkim bilmeıdi. Bir bas suǵyp alǵasyn, adamdy jumystan shyǵarý da bul zamanda qıyn», - dep Túsekeń aq jarylyp, óz kóńilindegi men týraly, meniń gazet jumysyna úırene ketip, maqala jazýyma onsha senimi joq, ıaǵnı, kúmándi ekenin aıtqan. Biraq oblystyq partıa komıtetiniń sol kezdegi ıdeologıa hatshysy Muqambetqazy Tájınge kirip, ózim tvorchestvolyq orta izdep júrgenimdi, azdap óleń jazatynymdy aıtyp em, ol kisi redaktormen sóılesip:

- Bizdiń oblysta myna Farızadaı óleń jazatyn, mádenıet, ádebıetke janyn salatyn qyzdar kóp qoı shamasy? - dep birden otyrǵan oryndyǵynyń salmaǵyn sezdirer daýyspen til qatty.

Sonymen ne kerek, oblystyq gazet redaksıasyndaǵy jalaqysy eń tómen (seksen som) jumys - kishi ádebı qyzmetker bolyp kelip turǵan betim osy.

Syrttan engen tórteýdiń biri uzyn boıly, kózildirik kıgen qapsaǵaı qara - osy oblystaǵy az ádebıetshiniń biri, «Aq bóbek» pesasyn jazǵan Berik Qorqytov.

Aqsary óńdi, boı-soıy da, ornyqty júris-turysy da, kelisti kelbet, kórki de syrbazdyq pen parasattylyqtyń qasıetterin ańǵartqandaı úshinshi kisi - redaktordyń birinshi orynbasary Ábýǵalı Ǵabdýllın. Al, shapshań qımyldy, oraq tumsyqty shaǵyndaý aryqshasy - Shópenǵalı Dáýenov, redaktordyń ekinshi orynbasary. Shópenǵalı aǵamyz da - men týyp-ósken sonaý Naryn qumy men Kaspıı teńiziniń aralyǵyndaǵy Manash aýylynyń túlegi.

Bári de amandasqan bolǵanmen, naǵyz júrekten shyqqan yqylas, redaksıanyń esigin alǵash jasqanyp ashqan qyz balany jasqamaı, jatyrqamaı, qaıta, baýyryna tartqandaı syńaı bildirgen bireýi bolmady. Partıa turmysy bóliminiń meńgerýshisi, redaksıa ishindegi jyly ushyraǵan jalǵyz adam - Qumarǵalı bosaǵa jaqtaǵy ústelge meni otyrǵyzyp, tereze jaqta, ıaǵnı tórde, ózine qarsy otyrǵan baǵanaǵy tyǵynshyqtaı qalyń qabaqty ıegimen nusqap:

- Myna jipt - Táji Ákimov, osy bólimniń aǵa qyzmetkeri, endi ózińmen úsheý boldyq, -dedi shynaıy kúlimsiregen kúıi.

Redaksıa bólmesiniń bosaǵasyn alǵash kórip otyrǵan meniń qyzmetkerlik jumysymdy neden bastarǵa bilmeı, eki qolym aldyma syımaı barady. Aqyry, «túsi ıgiden túńilme» degennen be, júzinen meıirim sáýlesi kórinip turǵan Qumarǵalıǵa qaradym:

- Men munda kelýin kelip qalǵanmen, jýrnalısik jumys degenniń qalaı ekenin bilmeıtin edim, - dedim betim búlk etpeı, Qumarǵalı men Tájige ákem tapsyryp ketkendeı. Táji syqylyqtap kúldi de, ústelinde jatqan bes-alty ashylǵan hatty alyp, meniń janyma kelip, ústelime qoıdy.

- Jýrnalısiń jumysy hatty qorytýdan bastalady, - dedi áli de kúlimsiregen qalpy.

- «Qorytý?»..

- Mysaly, mynaý - Sársenbaı Jumashevtiń haty. «Janbaı» aýylyndaǵy Jasbolat Ókeshev degen mashına júrgizýshi azamattyń adamdyǵy, adaldyǵy, eńbegi týraly jazǵan. Adamnyń bári Jasbolat sekildi bolsa, zaman túzeler edi degendi aıtqysy keledi. Endi hatty taldap qarasaq, bastaýyshy bir jaqta, baıandaýyshy taǵy bir jaqta degendeı, júıe joq. Mysaly, tas qalap úıdiń qabyrǵasyn turǵyzsaq, ár kirpishtiń jan-jaǵyndaǵy artyǵy bolsa, shaýyp tastaımyz, kemisi bolsa, sementpen toltyryp jiberemiz. Hat qorytý degen de sondaı: ishindegi mańyzyn alyp, olpy-solpy sóılemderdi qaıshymen qıǵandaı jóndeımiz. Hattyń kemshiligi az bolsa, ústinen qarap, túzetemiz. Al, bárin bastan-aıaq qaıta jazatyndaı kúıde bolsa, hattyń mánin qaldyratyn maqalany basqa qaǵazǵa jazyp shyǵamyz. Taqyrypty tartymdy qoıý -jýrnalıst materıalynyń basty sharty. Osynyń bárin qarap, tekserip, taqyrybyn qoıyp bolǵasyn materıaldy mashınkaǵa bastyrýǵa beredi. Óz atyńnan jazǵan materıaldar, bólimniń qorytylǵan hattary, úlken materıaldar kóp bolsa, olardyń bárine syrtyna bólimniń aty men óz famılıańyzdy jazyp, bir papkaǵa salyp, sosyn baryp mashınka basýshyǵa bergen durys.

- Iı-á, Ońǵarsynova joldas kelip qalypty ǵoı! - degen qýanyshty jarqyn ún shyqqanǵa basymdy bursam, eki qoly qaltada Meńdekesh kirip keledi. - Mine, endi durys boldy, - dep qýana kúlip qolymdy alyp jatyr.

«Partıa turmysy» bólmesinen shyǵyp jatqan daýysqa ma, joq, meniń osy bólimge búgin keletinimdi estip alǵan ba - jýrnalıser birinen keıin biri keledi. Óńsheń saýsyldaǵan jigitter. Áıel zatynan hat bóliminde jumys atqaratyn Hadısha apaı Sultanǵalıeva eken.

Alǵashqy maqalam - Qumarǵalıdyń tapsyrmasymen qaladaǵy bir mekteptiń bilim kúni -1-qyrkúıekke ázirligi týraly jazylǵan seksen joldyq habar.

Ózimshe «qatyryp» jazyp, máshenkige bastyryp, Qumarǵalıdyń aldyna qoıdym. Bólim meńgerýshisi qaraýyndaǵy qyzmetkerdiń maqalasyn qarap, tekserip, paıdaǵa asady dese, qolyn qonjıtyp, sosyn sekretarıatqa beredi. Sekretarıat josparlanǵan materıaldy gazet betine jiberý úshin maket, ıaǵı gazet sanynyń sulbasyn qaǵazǵa túsiredi.

Túski úzilis aldynda Qumarǵalıdyń aldynda turǵan ózimniń alǵashqy maqalama kózim túsip ketip edi - masqara! Qyzyl-ala shyımaı! Qumekeń olaq áıeldiń tikken kıimindeı olpıyp-solpıyp turǵan sóılemderdiń ústinen qarap, qyzyl sıamen jóndepti. Biraq jónde dep ózime qaıtarmaı, gazetke berýge qolyn qoıypty.

Jumystan keıin otyz shaqyrym jerdegi úıime jetkesin áıda jylaıyn! Yzalanyp, ózimdeı kisiniń materıalymdy qan-josa qylǵanyna qorlanyp, aqyry ishteı tistenýmen kórer tańdy kózimmen atqyzdym.

Sol jyly alǵash ret «Jalǵan sanıtarkalar» atty feleton jazǵanym bar. Meniń eń oqsatpaǵan jerim - ózimniń týǵan aýylymdaǵy, ózimdi aılap emdegen aýrýhananyń bylyqtary jaıly jazǵanym edi. Jurt óz aýylynyń jamanyn jasyryp. jaqsysyn asyryp júrse, men olardyń kemshiliginen bastappyn ǵoı. Feletonym jaman shyqpady.

Oblystyq gazette istegen 7-8 aıda ózimdi moıyndatam dep tyrysqanym sonsha, adamgerishlik taqyrybyndaǵy maqalalar, túrli máseleler kótergen jáne basqa ocherkger men reportajdar, qoıshy, áıteýir bas suqpaǵan taqyrybym qalmady.

Degenmen tyrysýym bos ketpedi - keıin Qazaqstan Ortalyq partıa komıtetinen bizdiń gazetti tekserýge kelgen mártebeli komısıa músheleriniń nazaryna meniń jatpaı-turmaı jazǵandarym ilinipti. (Men ol kezde jumys babymen jolsaparda júrgenmin). Munyń bári - ómirlik sabaqtarym.

Men jýrnalısik mamandyqty keremet jaqsy kóremin. Jýrnalıs - halyqtyń janashyry, adaldyq pen ádiletke arashashy. Tek osy paryzdy qolyna qalam alǵandardyń bári ómir boıy Aıaz bıdiń sharyǵyndaı pir tutsa ǵoı.

Men jýrnalısik oqý oqymaǵasyn, jurttan úırengim kelip, qazaq, orys tilderindegi gazet-jýrnaldardy kóp oqıtynmyn. Ásirese, adam taǵdyry jaıly jazylǵan, keıbir roman-poveske bergisiz Tatána Tess, Olga Chaıkovskaıa jáne basqa aıtýly jýrnalıserdiń maqalalary maǵan óte unaıtyn.

Eger men aqyn bolmasam, qartaıǵansha el kezip, ádilet pen shyndyqty dáleldeý úshin azyp-tozyp aıshylyq jol júrýge bar jýrnalıs bolar edim, Alaıda, meniń aqyn retinde qalyptasýyma da jýrnalısik jumysymnyń kóp áseri boldy,

Men bul taǵdyrymdy maqtan etemin.

---