InfoHub Logo

Men saǵan esirtki jaıly aıtyp beremin

Qazirgi kezdegi qoǵamnyń basty derti - nashaqorlyq. Nashaqorlyq búgingi kúnniń ózekti máselesi bolyp sanalady. Nashaqorlyq degen ne? Jalpy adamdy nashaqorlyqqa ıtermeleıtin ne nárse? Odan aıyǵýdyń joldary qandaı?  Mine, osy suraqtar tóńireginde óz oıymdy ashyp aıtyp kóreıin.

Qazirgi qoǵamda kózge kórinbeı enip, ishteı úlken álekke salyp jatqan aıyqpas aýrýdyń, adamzatqa kesiri myqty keseldiń biri - ol órimdeı jasóspirim balalardyń esirtkiniń qurbanyna  aınalýy. Esirtkiniń adam aǵzasyna tıgizer zıany men ómirine ákeler zardaby qansha jazylyp ta, aıtylyp  ta júrgenmen,  esirtki tutynýshylardyń sany kóbeımese azaıar emes. 

Esirtki degen ne? Tarıhqa kóz júgirter bolsaq, grek tarıhshysy Gerodottyń eńbekterinde  alǵash Egıpette dinı ǵuryptarda jáne emdik qasıeti úshin paıdalanǵany týraly málimetter beriledi.  Erterekte esirtkini emdik sharalar úshin paıdalanǵan bolsa, qazirgi ýaqytta erikkenniń ermegi retinde qoldanylady.  Adamnyń esirtkini  shamadan tys  paıdalanǵany  kesirinen onyń  júıke júıesine keri áserin tıgizýmen qatar, fızıologıalyq tepe-teńdikti buzady, oǵan  degen táýeldilikke jol ashylady.  Sonyń saldarynan  adam rýhanı quldyraýǵa ushyraıdy.  Osynshalyqty esirtkiniń zıanyn bile tura ony qoldanýshylar sany nege azaımaı otyr?  Ásirese, jasóspirimderdiń  oǵan áýes bolýynyń sebebi nede? 

Úlkenderdiń aıtýynsha jasóspirim shaqtaǵy balalar árnársege  áýes, tez beıimdelgish bolyp keledi. Sondaı áýestikpen esirtkiniń dámin bir ret tatqan jasóspirim keıin onymen qalaı  "dos" bolyp ketkenin ózi de ańǵarmaı qalady desedi. Al ony turaqty qoldanǵan adamnyń  aqyr sońynda nashaqor atalýynyń sebebi osynda jatsa kerek.

Esirtkige táýeldiliktiń sońy qylmysqa aparyp soǵady. Óıtkeni alǵashqyda tegin bolǵan dúnıe, keıin aqsha talap etedi. Al ońaı aqsha tabýdyń joly ol qylmys jasaýǵa aparady.

Mekteptegi quqyq páninen alǵan bilimim boıynsha myna málimetterdi mysalǵa keltire keteıin. Esirtki zattaryn zańsyz tasymaldaý, onymen saýda - sattyq jasaý, qylmystyq jáne ákimshilik jaýapkershilikke tartylady delingen. "Qazaqstan Respýblıkasynyń Ákimshilik Quqyq buzýshylyq týraly Kodeksiniń 420, 421, 422 jáne 423-baptary osy esirtki zattaryna arnalǵan.

Meniń oıymsha, jasóspirim balalardyń nashaqorlyqqa salynýynyń birneshe sebebi bar. Sonyń biri Abaı atamyz aıtqandaı: "Tamaǵy toqtyq, qaıǵysy joqtyqtan" azady. Óıtkeni kóp ata-analar balalaryna erekshe qamqorlyq jasaıdy. Olardyń "tamaǵyn toq, kóılegin kók" etip ósirsem boldy degen kózqarasta.  Jas balalardyń jat qylyqtarmen áýes bolýynyń bir sebebi, olardyń otbasyndaǵy rýhanı tárbıeniń, adamgershilik qasıetterdiń kemshin bolýynan dep oılaımyn.

Meniń jasym on beste. Men ómirge ǵashyqpyn. Maǵan berilgen árbir altyn ýaqyttyń qadirin bilip, súıispenshilikpen rahat  alamyn. Jaman ádet, jat qylyqtarmen aınalysýdy janym qalamaıdy.   Oǵan meniń ýaqytym da joq.  Bos ýaqytym bola qalsa, kórkem ádebı shyǵarmalardy oqyǵandy unatamyn.

Elbasymyz N.Á.Nazarbaev: "Salaýatty ómirge keri yqpalyn tıgizetin jaǵymsyz áreket  - ol nashaqorlyq" degen bolatyn óz joldaýlarynyń birinde.  Biz, búgingi urpaq, salaýatty ómir saltyn berik ustanýymyz kerek. Bizder, jan dúnıemiz taza, rýhanı  kemeldengen, adamgershiligi joǵary, bilimdi azamat bolyp ósýimiz qajet. Sebebi, biz - Táýelsiz Qazaqstannyń  jasampaz, jalyndaǵan jastarymyz.  Bolashaq bizdiń qolymyzda !

#ÝPNDPKZO

Dıhanbaeva Ferýza
10-synyp oqýshysy
№177 orta mektep
Sekseýil kenti Aral aýdany Qyzylorda oblysy

---