InfoHub Logo

Muqaǵalı Súleımenuly Maqataev - Shynaıy poezıa ókili, ǵajaıyp aqyndardyń biri Muqaǵalı Maqataev qazirgi Almaty oblysy, Raıymbek aýdanyndaǵy Qarasaz aýlynda 1931 jyly 9 aqpanda dúnıege keldi. Aqynnyń azan qoıyp shaqyrǵan aty — Muhametqalı. Biraq  ata-anasy paıǵambar atymen júrý aýyr tıedi dep sábı kúninen "Muqaǵalı" dep erkeletken. Muqaǵalıden keıin bir qyz, úsh ul dúnıege keledi. Osylardyń ishinde bir ul men qyz sábı kúninde shetinep ketken.

Balalyq shaǵy soǵyspen tuspa-tus kelgen Muqaǵalı óleńdi on-on bir jasynan jaza bastaıdy.

Alǵashqy óleńderi aýdandyq gazette jaryq kórgen Muqaǵalı shyǵarmalary 1960-1970 jyldary úzdiksiz basylady, bul jyldardy aqynnyń qazaq poezıasynyń bıik shyńyna kóterilgen ýaqyty dep sanaýǵa bolady. Aýyl orta mektebin 1948 jyly bitirip, óz aýylynda komsomol, keńes qyzmetterinde bolǵan. Keıin aýdandyq gazette ádebı qyzmetker, Qazaq radıosynda dıktor bolǵan, «Qazaq ádebıeti» gazetinde, «Juldyz» jýrnalynda poezıa bólimin basqarǵan. Qazaqstan Jazýshylar odaǵynda poezıa seksıasynda ádebı keńesshi qyzmetin atqarǵan. Tyrnaq aldy týyndylary Narynqol aýdandyq «Sovettik shekara» (qazirgi «Han táńirisi») gazetinde 1948 jyldary jarıalana bastaǵan. 1954 jyly bir top óleńi «Ádebıet jáne ıskýsstvo» (qazirgi «Juldyz») jýrnalynda, odan keıin bir shoǵyr jyry Á.Tájibaevtyń sát sapar tilegen sózimen «Qazaq ádebıetinde» jarıalanǵan. Az ǵumyry ishinde birneshe lırıkalyq jyr jınaǵy men dastandaryn usynǵan. Jyr aýdarmasy salasynda Shekspırdiń sonetterin, Danteniń «Qudiretti komedıasyn» qazaqshalady. Aqynnyń «Sarjaılaý», «Sónbeıdi, áje, shyraǵyn», «Kel, erkem, Alataýyńa» óleńderine sazger N.Tilendıev án shyǵarǵan. Aqyn turmys taýqymetin tarta júrip, áperbaqan synǵa ushyraǵanda da "Aqynnyń aqyndyǵy ataqta emes, arda ǵana" degen baılamdy berik ustap, shen-shekpenge de, laýazym-ataqqa da qyzyqpaǵan. M.Maqataev qalamynan "Qarlyǵashym, keldiń be?", "Darıǵa júrek", "Aqqýlar uıyqtaǵanda", "Shýaǵym meniń", "Ómir-dastan" t.b. jyr jınaqtary týǵan. Qyryq bes jasynda qaıtys bolǵan soń, Muqaǵalıdyń ekinshi ómiri - ólmes ǵumyry bastaldy. Aqynnyń artynda qalǵan mol murasy: "Soǵady júrek", "Sholpan", "Jyrlaıdy júrek", "Ómir-ózen" t.b. jyr kitaptary, "Qosh, mahabbat!" atty prozalyq kitaby oqyrmannyń qoldan-qolǵa túspeı, izdep júrip oqıtyn shyǵarmalaryna aınaldy. Ómirdi súıýdiń ǵajaıyp úlgisin kórsetken aqyn Muqaǵalı "Jan azasy" (rekvıem) poemasynda ómir týraly gımn týǵyzdy. "Aqqýlar uıyqtaǵanda" poemasynda el nanym-senimin qasterleý, sulýlyq úndestigin jyr etse, "Raıymbek, Raıymbek!" dastanynda el tarıhyn, el basyna qater tóngende qolyna tý alyp, jaýyna qarsy attanǵan Raıymbek Hangeldiulynyń erligin sýretteıdi. M.Maqataev poezıasy jumyr jerdiń barlyq máselesine aralasqan, keń, aýqymdy taqyrypty qamtıdy. Onyń týǵan jer, adamdar taǵdyry, ómir men ólim, ana men bala, aqyn men aqyndyq, soǵys taýqymeti t.b. taqyryptaǵy lırıkasy qaıtalanbas ulttyq sıpatta, ulttyq zarmen kestelingen. 

P.S  Esten ketpes qazaǵymnyń jyrlary deı otyra. Muqaǵalı atamyzdyń osyndaı keremet shyǵarmalaryna sizderdiń nazarlaryńyzdy aýdarǵym keledi.

Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıteti, Shyǵystaný fakúlteti,  Qytaıtaný kafedrasy, Shetel fılologıasy: qytaı tili mamandyǵynyń 3-kýrs stýdenti: Dybys Gúlim Bolatqanqyzy 

Jetekshi: Sharypqazy N

---