Muqaǵalıtaný. Arnaýly kýrs
Túsinik hat
Qazaq ádebıetin jańa beleske kótergen, qazaq halqynyń kórkemdik oıynyń úzdik úlgilerin týǵyzǵan qalamy júırik jazýshy, zamany men halqy jóninde oı tolǵanǵan aqıyq aqyn, oıshyl fılosof, aýdarmashy, sazger Muqaǵalı Maqataevtyń shyǵarmalary mektep oqýshylaryn tárbıeleýde qoldanatyn baǵa jetpes qural.
«Adam úshin eńbegim,
Ómirden barlyq tergenim.
Qalaǵanyń qarap al,
Muram sol, jastar, bergenim»,- dep tujyrymdaı jyrǵa qosqan Muqaǵalı búgin jarqyn beınesimen de jalyndy jyrymen de bizben birge jasasyp keledi.
Muqaǵalı tek qazaq ádebıeti tarıhynda emes, búkil qazaq halqynyń tarıhyndaǵy úlken de eren qubylys. Tamasha aqynnyń, kemeńger oıshyldyń, daryndy sazgerdiń ómiri men qaıratkerligi tarıhı jaǵynan da ádebıet turǵysynan da óte qyzyq. Sondyqtan elektıvti kýrstyń basty máseleleriniń biri - jasóspirimderdi Muqaǵalı ómiri, shyǵarmashylyǵy arqyly tárbıeleý, olardyń Muqaǵalı shyǵarmalaryn oqýǵa degen qushtarlyǵyn, belsendiligin arttyrý, damytý
Qazaqstan Respýblıkasynyń Bilim týraly Zańynda: «Qoǵamnyń negizgi maqsattarynyń biri - mektep qabyrǵasynda qabileti anyqtalǵan jastardyń talaptaryn damytý» kerek ekeni aıtylǵan. Osy oraıda Muqaǵalıtaný kýrsyn júrgizýdiń qazaq ádebıeti páni boıynsha bolashaqta bilimin jalǵastyrǵysy keletin mektep oqýshylary úshin máni zor. Elimizdiń adamzat tarıhynda alatyn orny, ádet - ǵurpy, salt - sanasy Muqaǵalı shyǵarmalarynan kórinis tabady.
Usynylyp otyrǵan baǵdarlama «Qazaqstan Respýblıkasy jalpy orta bilim berýdiń memlekettik jalpyǵa mindetti» standarty sáıkes jáne Qazaqstan Respýlıkasynyń ádistemelik nusqaý hatyna súıene otyryp jasalyndy. Bul kýrs aptasyna bir ret, barlyǵy - 34 saǵatqa josparlanǵan. Kýrs sabaqtary ár túrde ótkiziledi: synaq sabaq, semınar sabaq, konferensıa sabaq, saıys sabaq, saıahat sabaq t. b. Muqaǵalı shyǵarmalaryn oqytý qarapaıymnan kúrdelige qaraı oqytý negizinde jasalǵan. Oqytý oqýshy túsinigine jaqyn jáne laıyqty uǵymdardan bastalady. Balalarǵa únemi baǵyt - baǵdar berip, óz betimen izdenip jumys jasaý úshin qosymsha ádebıetter tizimi usynylady
Muqaǵalıtaný» kýrsynyń maqsaty men mindeti:
1. Bilimdilik: Qazaqtyń qalamy júırik aqyny Muqaǵalı Maqataevtyń ómiri men shyǵarmashylyǵyn tereń meńgertý.
2. Damytýshylyq: Muqaǵalıdyń ósken ortasy, shyǵarmashylyǵy týraly tereń bilim berý, óleńderin mánerlep oqýǵa, jatqa aıtýǵa baýlý, ánderin úıretý. Oqýshylardyń Muqaǵalı óleńderin poemalaryn, aýdarmalaryn taldaý mashyǵyn, sóıleý mádenıetin jetildirý.
3. Tárbıelik: Muqaǵalı poezıasynyń tereńdigin sezindirý adamgershilik,
estetıkalyq tárbıe berý, eńbekqorlyqqa, sanalylyqqa tárbıeleý. Muqaǵalı
shyǵarmalarynyń taralýyn nasıhattaý.
Kútiletin nátıje:
«Muqaǵalıtaný» elektıvti kýrsy boıynsha balalar tómendegi bilimderdi meńgerip shyǵýlary kerek: Muqaǵalı ómirbaıany; Muqaǵalı ómir súrgen ortasy; Muqaǵalı týystary, otbasy jónindegi málimetter; Muqaǵalı ájesi týraly zertteýler; Muqaǵalı murasynyń rýhanı kózderi; Muqaǵalı jáne batys ádebıeti; Muqaǵalıdyń Shekspırden, Danteniń Ýıtmen aýdarmalary; Muqaǵalı óleńderine taldaý jasaı bilý; Abaı men Muqaǵalıdyń shyǵarmashylyq baılanysy; Muqaǵalıdyń sazgerligin bilip shyǵý
«Muqaǵalıtaný» arnaýly kýrsynyń mazmuny.
1 - sabaq. Muqaǵalı - aqıyq aqyn
Shynaıy poezıa ókili, ǵajaıyp aqyndardyń biregeıi, aqıyq aqyn – Muqaǵalı týraly jalpy maǵlumat berý
2 - sabaq. Muqaǵalıdyń balalyq shaǵy.
Almaty oblysy, Raıymbek aýdany, Qarasaz aýylynda dúnıege kelýi. Balalyq shaǵy soǵys jyldarymen tuspa tus kelýi, On bir jasynan óleń jazýy. Ájesi Tıynnyń tárbıesi arqyly talantty aqyn, parasatty oı ıesi retinde qalyptasýy;
3 - sabaq. Azamattyq, aqyndyq qalyptasý ortasy.
Arnaıy oqý oryndarynda bilim almasa da, óz betinshe izdene júrip, gazet - jýrnal betterinen óleńderiniń jaryq kórinýi, aptal azamattardyń biri atanýy;
4 - sabaq. Muqaǵalı lırıkasy.
Tuńǵysh óleńderi Narynqol aýdandyq «Sovettik shekara» gazetinde 1948 jyldary jarıalana bastaǵan. 1954 jyly bir top óleńi «Ádebıet jáne ıskýsstvo» jýrnalynda, keıin «Qazaq ádebıetinde» jarıalanǵan.
5 - sabaq Muqaǵalı poezıasy.
Az ǵumyry ishinde birneshe lırıkalyq jyr jınaǵy men dastandaryn usynǵan Onyń poezıasy jumyr jerdiń barlyq máselesine aralasqan, keń, aýqymdy taqyrypty qamtıdy. Onyń týǵan jer, adamdar taǵdyry, ómir men ólim, ana men bala, aqyn men aqyndyq, soǵys taqyryptaǵy lırıkasy qaıtalanbas ulttyq sıpatta, ulttyq zermen kómkerilgen.
6 - sabaq. Muqaǵalıdyń aǵartýshylyq ıdeıadaǵy óleńderi.
Ol qazaq óleńin mazmun, pishin jaǵynan túrlentti. «Qazaqtyń qudiretti qara óleńi, onda da bir sumdyq syr bar estilmegen»deıdi aqyn. Ol dástúrshil aqyn, óner men ǵylym úırený arqyly kóńil kózin ashýǵa shaqyrýy;
7 - sabaq. Muqaǵalı poezıasyndaǵy ádilet, ar tazalyǵy.
Aqyn turmys taýqymetin tarta júrip, synǵa ushyraǵanda da «aqynnyń aqyndyǵy ataqta emes, arda ǵana» degen baılamdy berik ustap, shen - shekpenge de, laýazym ataqqa da qyzyqpaǵan.
8 - sabaq. Muqaǵalıdyń sóz ónerin baǵalaýy
Aqynnyń sóz óneriniń qudiretin túsinýge shaqyrýy; Abaı salǵan soqpaqty, ádebı dástúrdi, kórkemdik tásildi basshylyqqa alýy; Óleń álemindegi, sóz patshalyǵyndaǵy ózindik joly, óz baǵdary bar aqyn
9 - sabaq Muqaǵalıdyń saıası - áleýmettik lırıkasy.
Aqyn qaı taqyrypty jazsa da, jalǵan sezim, jyltyraq sózge áýes bolmady. Ol týraly: «men jyrlamaımyn, syrlasamyn. Syry bir zamandaspen muńdasamyn. Kógendep jyr qosaǵyn, kelmeıdi jyr jasaǵym» deıdi. «Ómirdastan» atty toptamaly tolǵaýynda jesir jeńge obrazy arqyly tyldaǵy halyq ómiri men adamdyq, azamattyq, adaldyq, ar namys, rýh, nápsi arasyndaǵy tolassyz kúres psıhologıalyq shıelenis arqyly sheber jetkizilgen.
10 - sabaq. Muqaǵalıdyń fılosofıalyq lırıkasy.
Naǵyz aqyn aldymen oıshyl, fılosof bolýy qajet. Poezıada fılosof bolý ózin qorshaǵan álemdi uǵyný, ár zattyń mánin bilý, aqyryna deıin «adam janynyń ınjeneri» bolý degendi ustanady.
11 - sabaq Muqaǵalı poezıasyndaǵy eńbek taqyryby..
Eńbek taqyrybyna baılanysty aqynnyń jazǵan óleńderiniń tárbıelik mánin uǵyný.
12 - sabaq. Muqaǵalı mysaldary
Muqaǵalıdyń tabıǵat týraly, dostyq týraly, ana taqyrybynda jazǵan óleńderi, Otan taqyrybyndaǵy mysaldarymen oqyp, tanysý
13 sabaq Muqaǵalı poemalary
Muqaǵalıdyń «Aqqýlar uıyqtaǵanda» poemasynda el nanym - senimin qasterleý, «Raıymbek, Raıymbek» poemasynda el tarıhyn sýrettese, «Jan azasy» poemasynda ómir týraly gımn týǵyzdy Zaman bıiginen oı tolǵaǵan sóz zergeriniń shynaıy aqyndyq tulǵasy, azamattyq kelbetiniń tanylýy;
14 - sabaq. «Aqqýlar uıyqtaǵanda»poemasy.
«Aqqýlar uıyqtaǵanda» poemasynda el nanym - senimin qasterleý, sulýlyq úndestigin jyr etedi.
15 - sabaq. «Raıymbek, Raıymbek» poemasy.
«Raıymbek, Raıymbek» poemasynda el tarıhyn, el basyna qater tóngende qolyna tý ustap, jaýyna qarsy attanǵan Raıymbek Hangeldiulynyń erligin sýretteıdi. Keıipker beınesin somdaýda zaman shyndyǵynan alshaq ketpeýi;
16 - sabaq. «Jan azasy» poemasy.
Ómirdi súıýdiń ǵajaıyp úlgisin kórsetken aqyn Muqaǵalı «Jan azasy» poemasynda ómir týraly gımn týǵyzdy. qazaqtyń qara óleńiniń úlgisine júginýi;
17 - sabaq.«Muqaǵalı taǵylymy - ómir ustanymy» shyǵarma.
Oqýshylardyń «Muqaǵalıtaný» dárisinen alǵan oı - óristeriniń deńgeıin baıqaý; jazý stılin kórkemdigin baǵalaý; oı erkindigine, til ereksheligine, tereń oılylyǵyna mán berilýi;
18 - sabaq. Muqaǵalı ánderi.
Sáni men sazyn búginge deıin joǵaltpaǵan áýezdi ánderdiń týyndygeri; Muqaǵalı óleńderine án jazylyp,, ony kóptegen ánshiler oryndaýda. Óleńderindegi dybystyq úılesim, ishki uıqastyń berilýi; asqaq poetıkalyq rýhpen jyrlanýy;
19 - sabaq. «Esińe meni alǵaısyń», «Baqytyńdy jyrlaıdy» ánderi.
Qazirgi estrada ánshileriniń oryndaýyndaǵy Muqaǵalı ánderin tyńdaý.
20 - sabaq. Muqaǵalıdyń prozalyq shyǵarmalary.
Prozalyq týyndylaryndaǵy qazaq turmysynyń realısik beınedegi kórinisi; halyq oıynyń tereń de, mol tunbasy; halyqtyń ǵasyrlar boıy jınaqtaǵan danalyǵy, tarıhtyń taǵylymynyń bite qaınaýy; tereń fılosofıalyq oı, aıshyqty sýrettermen berilýi;
21 - sabaq. «Jyl qustary» povesi
Eń kólemdi, eń kúrdeli týyndysy ekendigin aıta ketý
22 - sabaq. «Marýsányń taýy», «Áje» áńgimesi
Shaǵyn shyǵarmadaǵy Muqaǵalıdyń ómirlik tájirıbeden jınaqtaǵan, ulaǵatty oı tujyrymdary, fılosofıalyq paıymdaýlary; Óz ájesi týraly oı tolǵanysy
23 - sabaq. «Qosh, mahabbat» pesasy
Muqaǵalıdyń bul pesasy alǵashqy mahabbatqa arnalǵan jáne bul mahabbattyń sátsizdikke ushyraǵanyn kórsetedi.
24 - sabaq. Synı eńbekteri «Rýh jáne sezim»
O. Súleımenov, M. Álimbaev, Q. Myrzalıev, J. Nájimedenov, S. Máýlenov, Muqaǵalı shyǵarmalaryna taldaý jasap, óner, poezıa týraly oı tolǵaıdy.
25 - sabaq Muqaǵalı aýdarmalary.
Batystyń ozyq oıly ádebıeti men mádenıetiniń injý - marjandarymen tanysty
shyǵarmalaryn erekshe qaster tutyp, tárjimalaýy;
26 - sabaq. «Ý. Ýıtmen Shóp japyraqtary» aýdarmasy
Batys klasıkteriniń aýdarmalaryn oqyp, tanysý
27 - sabaq. Shekspırden aýdarmasy «Sonet»
Shekspırdiń «Sonetter» atty aýdarmasymen tanysý
28 - sabaq. Dante aýdarmasy «Qudiretti komedıasy».
Danteniń «Qudiretti komedıasymen» tanysý
29 - sabaq. Muqaǵalı jáne folkler.
Muqaǵalı poezıasynyń halyq poezıasynan úlgi ala otyryp, Abaı jáne halyq poezıasyn damytýshy ekendigi; aýyz ádebıeti men jazba ádebıetin qatar meńgere bilgendigi;
30 - sabaq. Muqǵalı jáne Sergeı Esenın.
Aqıyq qazaq aqyny Muqaǵalı men orys klassıgi Sergeı Esenınniń taǵdyrlas, ó - mir sarynynyń úılesimdiligi týraly aıtý, óleń jyr shýmaqtarynynyń bir – mándes bolýyna toqtalý
31 - sabaq. Muqaǵalı jáne salaýatty ómir.
Muqaǵalıdyń óz zamanyndaǵy qalamy júırik aqyn, kemel kósem sózshi ekendigi; qusbegi, mergen bolǵandyǵy;
34 - sabaq. Men tanyǵan - Muqaǵalı (oı tolǵaý).
Muqaǵalıdyń ár qyrlylyǵy; onyń aqyndyǵynan basqa ómirden úlken soqqy jep -, óz aqyndyǵynyń mártebesin kóre almaı ketýi týraly aıtý, «Ǵasyr aqyny» atanǵan Muqaǵalıdyń barlyq eńbekterin qorytyndylaý
Oqýshyǵa usynylatyn ádebıetter tizimi:
1. Muqaǵalı shyǵarmalary. «Jazýshy» baspasy, 1988j
2. Muqaǵalı Maqataev. Almaty 1989j
3. Muqaǵalı «Ómirdastan», Almaty 2003j
4. Muqaǵalı «Jylap qaıttym ómirdiń bazarynan» (óleńderi men shyǵarmalary
5. Sh. Sátpaeva « Aqıyq aqyn» A. 1990j
6. Qazaq ádebıeti oqýlyq «Aqqýlar uıyqtaǵanda» poemasy
7. Qazaq ádebıeti oqýlyq «Raıymbek, Raıymbek» poemasy
Qazaq ádebıetin jańa beleske kótergen, qazaq halqynyń kórkemdik oıynyń úzdik úlgilerin týǵyzǵan qalamy júırik jazýshy, zamany men halqy jóninde oı tolǵanǵan aqıyq aqyn, oıshyl fılosof, aýdarmashy, sazger Muqaǵalı Maqataevtyń shyǵarmalary mektep oqýshylaryn tárbıeleýde qoldanatyn baǵa jetpes qural.
«Adam úshin eńbegim,
Ómirden barlyq tergenim.
Qalaǵanyń qarap al,
Muram sol, jastar, bergenim»,- dep tujyrymdaı jyrǵa qosqan Muqaǵalı búgin jarqyn beınesimen de jalyndy jyrymen de bizben birge jasasyp keledi.
Muqaǵalı tek qazaq ádebıeti tarıhynda emes, búkil qazaq halqynyń tarıhyndaǵy úlken de eren qubylys. Tamasha aqynnyń, kemeńger oıshyldyń, daryndy sazgerdiń ómiri men qaıratkerligi tarıhı jaǵynan da ádebıet turǵysynan da óte qyzyq. Sondyqtan elektıvti kýrstyń basty máseleleriniń biri - jasóspirimderdi Muqaǵalı ómiri, shyǵarmashylyǵy arqyly tárbıeleý, olardyń Muqaǵalı shyǵarmalaryn oqýǵa degen qushtarlyǵyn, belsendiligin arttyrý, damytý
Qazaqstan Respýblıkasynyń Bilim týraly Zańynda: «Qoǵamnyń negizgi maqsattarynyń biri - mektep qabyrǵasynda qabileti anyqtalǵan jastardyń talaptaryn damytý» kerek ekeni aıtylǵan. Osy oraıda Muqaǵalıtaný kýrsyn júrgizýdiń qazaq ádebıeti páni boıynsha bolashaqta bilimin jalǵastyrǵysy keletin mektep oqýshylary úshin máni zor. Elimizdiń adamzat tarıhynda alatyn orny, ádet - ǵurpy, salt - sanasy Muqaǵalı shyǵarmalarynan kórinis tabady.
Usynylyp otyrǵan baǵdarlama «Qazaqstan Respýblıkasy jalpy orta bilim berýdiń memlekettik jalpyǵa mindetti» standarty sáıkes jáne Qazaqstan Respýlıkasynyń ádistemelik nusqaý hatyna súıene otyryp jasalyndy. Bul kýrs aptasyna bir ret, barlyǵy - 34 saǵatqa josparlanǵan. Kýrs sabaqtary ár túrde ótkiziledi: synaq sabaq, semınar sabaq, konferensıa sabaq, saıys sabaq, saıahat sabaq t. b. Muqaǵalı shyǵarmalaryn oqytý qarapaıymnan kúrdelige qaraı oqytý negizinde jasalǵan. Oqytý oqýshy túsinigine jaqyn jáne laıyqty uǵymdardan bastalady. Balalarǵa únemi baǵyt - baǵdar berip, óz betimen izdenip jumys jasaý úshin qosymsha ádebıetter tizimi usynylady
Muqaǵalıtaný» kýrsynyń maqsaty men mindeti:
1. Bilimdilik: Qazaqtyń qalamy júırik aqyny Muqaǵalı Maqataevtyń ómiri men shyǵarmashylyǵyn tereń meńgertý.
2. Damytýshylyq: Muqaǵalıdyń ósken ortasy, shyǵarmashylyǵy týraly tereń bilim berý, óleńderin mánerlep oqýǵa, jatqa aıtýǵa baýlý, ánderin úıretý. Oqýshylardyń Muqaǵalı óleńderin poemalaryn, aýdarmalaryn taldaý mashyǵyn, sóıleý mádenıetin jetildirý.
3. Tárbıelik: Muqaǵalı poezıasynyń tereńdigin sezindirý adamgershilik,
estetıkalyq tárbıe berý, eńbekqorlyqqa, sanalylyqqa tárbıeleý. Muqaǵalı
shyǵarmalarynyń taralýyn nasıhattaý.
Kútiletin nátıje:
«Muqaǵalıtaný» elektıvti kýrsy boıynsha balalar tómendegi bilimderdi meńgerip shyǵýlary kerek: Muqaǵalı ómirbaıany; Muqaǵalı ómir súrgen ortasy; Muqaǵalı týystary, otbasy jónindegi málimetter; Muqaǵalı ájesi týraly zertteýler; Muqaǵalı murasynyń rýhanı kózderi; Muqaǵalı jáne batys ádebıeti; Muqaǵalıdyń Shekspırden, Danteniń Ýıtmen aýdarmalary; Muqaǵalı óleńderine taldaý jasaı bilý; Abaı men Muqaǵalıdyń shyǵarmashylyq baılanysy; Muqaǵalıdyń sazgerligin bilip shyǵý
«Muqaǵalıtaný» arnaýly kýrsynyń mazmuny.
1 - sabaq. Muqaǵalı - aqıyq aqyn
Shynaıy poezıa ókili, ǵajaıyp aqyndardyń biregeıi, aqıyq aqyn – Muqaǵalı týraly jalpy maǵlumat berý
2 - sabaq. Muqaǵalıdyń balalyq shaǵy.
Almaty oblysy, Raıymbek aýdany, Qarasaz aýylynda dúnıege kelýi. Balalyq shaǵy soǵys jyldarymen tuspa tus kelýi, On bir jasynan óleń jazýy. Ájesi Tıynnyń tárbıesi arqyly talantty aqyn, parasatty oı ıesi retinde qalyptasýy;
3 - sabaq. Azamattyq, aqyndyq qalyptasý ortasy.
Arnaıy oqý oryndarynda bilim almasa da, óz betinshe izdene júrip, gazet - jýrnal betterinen óleńderiniń jaryq kórinýi, aptal azamattardyń biri atanýy;
4 - sabaq. Muqaǵalı lırıkasy.
Tuńǵysh óleńderi Narynqol aýdandyq «Sovettik shekara» gazetinde 1948 jyldary jarıalana bastaǵan. 1954 jyly bir top óleńi «Ádebıet jáne ıskýsstvo» jýrnalynda, keıin «Qazaq ádebıetinde» jarıalanǵan.
5 - sabaq Muqaǵalı poezıasy.
Az ǵumyry ishinde birneshe lırıkalyq jyr jınaǵy men dastandaryn usynǵan Onyń poezıasy jumyr jerdiń barlyq máselesine aralasqan, keń, aýqymdy taqyrypty qamtıdy. Onyń týǵan jer, adamdar taǵdyry, ómir men ólim, ana men bala, aqyn men aqyndyq, soǵys taqyryptaǵy lırıkasy qaıtalanbas ulttyq sıpatta, ulttyq zermen kómkerilgen.
6 - sabaq. Muqaǵalıdyń aǵartýshylyq ıdeıadaǵy óleńderi.
Ol qazaq óleńin mazmun, pishin jaǵynan túrlentti. «Qazaqtyń qudiretti qara óleńi, onda da bir sumdyq syr bar estilmegen»deıdi aqyn. Ol dástúrshil aqyn, óner men ǵylym úırený arqyly kóńil kózin ashýǵa shaqyrýy;
7 - sabaq. Muqaǵalı poezıasyndaǵy ádilet, ar tazalyǵy.
Aqyn turmys taýqymetin tarta júrip, synǵa ushyraǵanda da «aqynnyń aqyndyǵy ataqta emes, arda ǵana» degen baılamdy berik ustap, shen - shekpenge de, laýazym ataqqa da qyzyqpaǵan.
8 - sabaq. Muqaǵalıdyń sóz ónerin baǵalaýy
Aqynnyń sóz óneriniń qudiretin túsinýge shaqyrýy; Abaı salǵan soqpaqty, ádebı dástúrdi, kórkemdik tásildi basshylyqqa alýy; Óleń álemindegi, sóz patshalyǵyndaǵy ózindik joly, óz baǵdary bar aqyn
9 - sabaq Muqaǵalıdyń saıası - áleýmettik lırıkasy.
Aqyn qaı taqyrypty jazsa da, jalǵan sezim, jyltyraq sózge áýes bolmady. Ol týraly: «men jyrlamaımyn, syrlasamyn. Syry bir zamandaspen muńdasamyn. Kógendep jyr qosaǵyn, kelmeıdi jyr jasaǵym» deıdi. «Ómirdastan» atty toptamaly tolǵaýynda jesir jeńge obrazy arqyly tyldaǵy halyq ómiri men adamdyq, azamattyq, adaldyq, ar namys, rýh, nápsi arasyndaǵy tolassyz kúres psıhologıalyq shıelenis arqyly sheber jetkizilgen.
10 - sabaq. Muqaǵalıdyń fılosofıalyq lırıkasy.
Naǵyz aqyn aldymen oıshyl, fılosof bolýy qajet. Poezıada fılosof bolý ózin qorshaǵan álemdi uǵyný, ár zattyń mánin bilý, aqyryna deıin «adam janynyń ınjeneri» bolý degendi ustanady.
11 - sabaq Muqaǵalı poezıasyndaǵy eńbek taqyryby..
Eńbek taqyrybyna baılanysty aqynnyń jazǵan óleńderiniń tárbıelik mánin uǵyný.
12 - sabaq. Muqaǵalı mysaldary
Muqaǵalıdyń tabıǵat týraly, dostyq týraly, ana taqyrybynda jazǵan óleńderi, Otan taqyrybyndaǵy mysaldarymen oqyp, tanysý
13 sabaq Muqaǵalı poemalary
Muqaǵalıdyń «Aqqýlar uıyqtaǵanda» poemasynda el nanym - senimin qasterleý, «Raıymbek, Raıymbek» poemasynda el tarıhyn sýrettese, «Jan azasy» poemasynda ómir týraly gımn týǵyzdy Zaman bıiginen oı tolǵaǵan sóz zergeriniń shynaıy aqyndyq tulǵasy, azamattyq kelbetiniń tanylýy;
14 - sabaq. «Aqqýlar uıyqtaǵanda»poemasy.
«Aqqýlar uıyqtaǵanda» poemasynda el nanym - senimin qasterleý, sulýlyq úndestigin jyr etedi.
15 - sabaq. «Raıymbek, Raıymbek» poemasy.
«Raıymbek, Raıymbek» poemasynda el tarıhyn, el basyna qater tóngende qolyna tý ustap, jaýyna qarsy attanǵan Raıymbek Hangeldiulynyń erligin sýretteıdi. Keıipker beınesin somdaýda zaman shyndyǵynan alshaq ketpeýi;
16 - sabaq. «Jan azasy» poemasy.
Ómirdi súıýdiń ǵajaıyp úlgisin kórsetken aqyn Muqaǵalı «Jan azasy» poemasynda ómir týraly gımn týǵyzdy. qazaqtyń qara óleńiniń úlgisine júginýi;
17 - sabaq.«Muqaǵalı taǵylymy - ómir ustanymy» shyǵarma.
Oqýshylardyń «Muqaǵalıtaný» dárisinen alǵan oı - óristeriniń deńgeıin baıqaý; jazý stılin kórkemdigin baǵalaý; oı erkindigine, til ereksheligine, tereń oılylyǵyna mán berilýi;
18 - sabaq. Muqaǵalı ánderi.
Sáni men sazyn búginge deıin joǵaltpaǵan áýezdi ánderdiń týyndygeri; Muqaǵalı óleńderine án jazylyp,, ony kóptegen ánshiler oryndaýda. Óleńderindegi dybystyq úılesim, ishki uıqastyń berilýi; asqaq poetıkalyq rýhpen jyrlanýy;
19 - sabaq. «Esińe meni alǵaısyń», «Baqytyńdy jyrlaıdy» ánderi.
Qazirgi estrada ánshileriniń oryndaýyndaǵy Muqaǵalı ánderin tyńdaý.
20 - sabaq. Muqaǵalıdyń prozalyq shyǵarmalary.
Prozalyq týyndylaryndaǵy qazaq turmysynyń realısik beınedegi kórinisi; halyq oıynyń tereń de, mol tunbasy; halyqtyń ǵasyrlar boıy jınaqtaǵan danalyǵy, tarıhtyń taǵylymynyń bite qaınaýy; tereń fılosofıalyq oı, aıshyqty sýrettermen berilýi;
21 - sabaq. «Jyl qustary» povesi
Eń kólemdi, eń kúrdeli týyndysy ekendigin aıta ketý
22 - sabaq. «Marýsányń taýy», «Áje» áńgimesi
Shaǵyn shyǵarmadaǵy Muqaǵalıdyń ómirlik tájirıbeden jınaqtaǵan, ulaǵatty oı tujyrymdary, fılosofıalyq paıymdaýlary; Óz ájesi týraly oı tolǵanysy
23 - sabaq. «Qosh, mahabbat» pesasy
Muqaǵalıdyń bul pesasy alǵashqy mahabbatqa arnalǵan jáne bul mahabbattyń sátsizdikke ushyraǵanyn kórsetedi.
24 - sabaq. Synı eńbekteri «Rýh jáne sezim»
O. Súleımenov, M. Álimbaev, Q. Myrzalıev, J. Nájimedenov, S. Máýlenov, Muqaǵalı shyǵarmalaryna taldaý jasap, óner, poezıa týraly oı tolǵaıdy.
25 - sabaq Muqaǵalı aýdarmalary.
Batystyń ozyq oıly ádebıeti men mádenıetiniń injý - marjandarymen tanysty
shyǵarmalaryn erekshe qaster tutyp, tárjimalaýy;
26 - sabaq. «Ý. Ýıtmen Shóp japyraqtary» aýdarmasy
Batys klasıkteriniń aýdarmalaryn oqyp, tanysý
27 - sabaq. Shekspırden aýdarmasy «Sonet»
Shekspırdiń «Sonetter» atty aýdarmasymen tanysý
28 - sabaq. Dante aýdarmasy «Qudiretti komedıasy».
Danteniń «Qudiretti komedıasymen» tanysý
29 - sabaq. Muqaǵalı jáne folkler.
Muqaǵalı poezıasynyń halyq poezıasynan úlgi ala otyryp, Abaı jáne halyq poezıasyn damytýshy ekendigi; aýyz ádebıeti men jazba ádebıetin qatar meńgere bilgendigi;
30 - sabaq. Muqǵalı jáne Sergeı Esenın.
Aqıyq qazaq aqyny Muqaǵalı men orys klassıgi Sergeı Esenınniń taǵdyrlas, ó - mir sarynynyń úılesimdiligi týraly aıtý, óleń jyr shýmaqtarynynyń bir – mándes bolýyna toqtalý
31 - sabaq. Muqaǵalı jáne salaýatty ómir.
Muqaǵalıdyń óz zamanyndaǵy qalamy júırik aqyn, kemel kósem sózshi ekendigi; qusbegi, mergen bolǵandyǵy;
34 - sabaq. Men tanyǵan - Muqaǵalı (oı tolǵaý).
Muqaǵalıdyń ár qyrlylyǵy; onyń aqyndyǵynan basqa ómirden úlken soqqy jep -, óz aqyndyǵynyń mártebesin kóre almaı ketýi týraly aıtý, «Ǵasyr aqyny» atanǵan Muqaǵalıdyń barlyq eńbekterin qorytyndylaý
Oqýshyǵa usynylatyn ádebıetter tizimi:
1. Muqaǵalı shyǵarmalary. «Jazýshy» baspasy, 1988j
2. Muqaǵalı Maqataev. Almaty 1989j
3. Muqaǵalı «Ómirdastan», Almaty 2003j
4. Muqaǵalı «Jylap qaıttym ómirdiń bazarynan» (óleńderi men shyǵarmalary
5. Sh. Sátpaeva « Aqıyq aqyn» A. 1990j
6. Qazaq ádebıeti oqýlyq «Aqqýlar uıyqtaǵanda» poemasy
7. Qazaq ádebıeti oqýlyq «Raıymbek, Raıymbek» poemasy
You Might Also Like
-
Taqyryby: QR kólik quraldarynyń tirkeý nómirlik belgileriniń úlgisi (prezentasıa túrinde)
-
Taqyryby: «Jol tártibin bileıik, aman esen júreıik!»
