InfoHub Logo

Ol taýly aımaqta týsa da, taǵdyr tálkegi ony áldebir sebeppen alys qumdy Aral teńiziniń jaǵalaýyndaǵy shalǵaı aýylǵa jetelep ketti. Onyń shyn aty — Jaılybala edi. Jurtpen Jamal dep tanysyp, jalǵyz qyzy Gúlnárin jetelep, aýylnaı bólgen qoıshynyń kómekshisi bolyp kásibine kiristi. Onyń bar jumysy sıyrlardy saýyp, qoılardy dárileý. Keıde saqman kezinde jumys kóbeıip ketetin edi. Onyń bar maqsaty qyzyn ósirý, oqytý edi. Fermaǵa kelgen kezdeısoq adamdardyń qoıǵan suraǵyna jaýabyn kelte qaıyratyn. Jumbaq áıeldiń júris -turysynan jurt túrli ósek shyǵaryp, san-saqqa jorıtyn edi. Qyzy mektep qabyrǵasyna ilikkenshe bes jyldaı osy qystaqtyń senimine enip, bar sharýany úıirip áketti. Keshikpeı qyzy aýyl ortalyǵyndaǵy ınternatqa ornalasyp sabaqqa ilikti. Qyzy kanıkýldarda kelgende osy qystaqta toı bolǵandaı erekshe kúı keshetin. Bar táttisin jaıyp, kórshilerdi shaqyryp abyr-sabyr bolatyn edi. Osy bes jyl ishinde Jamaldy izdep eshkim at izin salmady. Jamal da aýyldan uzap eshqaıda barmady. Ózine berilgen eki bólmeni tap -tuınaqtaı etip ádemilep qoıdy. Ol is tigip otyrǵanda án aıtyp otyratyn. Sondyqtan onyń daýsyn estý úshin kórshiler úıdiń syrtynda jıylyp qalatyn. Bir qyzyǵy kisi kózinshe án salmaıtyn. Áninen erekshe bir saǵynysh pen muń esip, áýezdi áýen adam janyn baýrap alatyn. Nege ekenin qaıdam Esenbaıdyń Hadıshasynan taram-taram jas aǵyp tyńdaıtyn. Jamalǵa bári qalypty edi. Ýaqyt ótip qyzy onynshy synypty bitiretin jazǵa da jetti. Sol jyly ǵana Jamal eline baryp on kúndeı júrip boı jazyp keldi. Ýaqyt óz degenin jasap shashyna aq, betine ájim túsirdi. Qyzy mektep qabyrǵasyn jaqsy baǵamen bitirgenimen Almatyǵa oqýǵa túsire almady. Orys tili páninen tapsyra almaı qulap qalyp aýyl ortalyǵyndaǵy naýbaıhanaǵa bir jyl isteı turýǵa kelisti. Kelesi jyly qalaǵan oqýyna qaıta tapsyrmaq. Jamaldyń da densaýlyǵy syr bere bastady. Bar jıǵan malyn satyp, aýyl ortalyǵynan úı alyp qoıdy. Qyzy Gúlnar da qýanyp endi óz úıine qonatyn boldy. Al Jamal taǵy eki jylǵa qystaqta qala turýǵa kelisip, jeńil jumystardy atqara bastady. Ol búgin ádettegiden kesh turyp boıyn bir zilmaýyr kúsh basyp qulazyp otyrǵanda esikti Hadısha tarsyldatyp áketip barady. Hadıshanyń tegin kelmeıtinin bildi. Súıretilip baryp esikti ashty. Peshtiń ústinde yzyldap turǵan sháınektiń astyna eki úsh sekseýildi ytqytyp jiberdi. Qyzyl shoqpen qabysyp qýraǵan sekseýil lapyldap janyp úıdi kóńildendirip jiberdi. Hadısha Jamaldyń ornyna otyryp Jamalǵa tórge otyrýyn ótindi.

— Qyz aý, meniń qolymnan shaı ish. Úıge de kele bermeısiń. Aýyrǵaly án de salmaı qoıdyń, — dep pesh pen ústeldiń ortasynda qoldy aıaqqa turmaı zypyldap ketkeninen sekem aldy.

Jamal tór úı jaqqa kirip qyzyl halatyn kıip shyqty. Qoljýǵyshqa peshtiń ústindegi jyly sýdy quıyp turǵanymen, oıy Hadıshanyń sýyt júrisinde boldy.

— Qyz aý, myna halatyń qandaı keremet. Óziń tiktiń be?

— Joq. Tikpedim. Gúlnárim alǵashqy tabysyna osy halat pen bir jaqsy aq quman ákep bergen edi. Osyndaıda kıip tastaıyn, — dedi de betin súlgimen júre súrtip Halıshaǵa qarama qarsy ornalasyp, lezde qaıta ushyp turdy. Dastarhanǵa tórgi bólmeden táttilerin ákelip saldy. Biraz únsizdikten soń Hadıshanyń dirildep shyqqan úni buzyp jiberdi.

— Jamaljan, sál sabyr et. Bul áńgimeni menen basqa tiri jan bilmeıdi. Nan ursyn. Únsizdik. Áldebir sýyq habar ákelgendeı Jamaldyń qyzyl halatynyń ústingi túımesi oqys qımyldan jerge úzilip tústi.

— Jamaljan-aý men keshe aýyl ortalyǵynan keldim. Naýbaıhanaǵa soǵyp nan alyp tur edim, seniń Gúlnáriń úıińe soǵyp ketýimdi ótindi. Sodan aýyl keńsesine baryp zeınetaqynyń dokýmentin tapsyryp bitip keliskendeı úıińe soqtym. Únsizdik. Aradaǵy bes sekýndtyq únsizdik bir ǵasyrdaı bolyp ketti. Dastarhan jaınap turǵanymen eshkim súısinip shaı da iship otyrǵan joq edi.

— Jamal, sabyr et, jaǵdaı qıyn. Ne bolsa da óziń sheshesiń. Qyz bala basymyzda bar...

— Ne deseń de aıtyp óltir. Shetin sezip otyrmyn? Erteń mynaý aýyl betine qalaı qaraımyn? Ustazdary tegis maqtaýdan artyq sóz aıtpaýshy edi ǵoı. Bıyl eńbegim úshin aýdan ákimi «Alǵys hat» pen 100 som aqsha bergen edi. Myna kórshi qatyndar da betin shymshylap kúletin boldy-aý. Betinen qaqpaı, tóbesinen qus ushyrmaı ósirip edim ǵoı, Hadısha-aý? — dep eńirep etegi jasqa tolǵan Jamaldy Hadıshanyń sońǵy sózi odan ári bordaı ezdi..

— Iá, Jamaljan, myqty ediń ǵoı. Esińdi jı. Gúlnárjanymyzdyń aıaǵy aýyr bolyp qalypty. Týatyn ýaqyty da taıaý sekildi. Naýbaıhananyń ishinde keń jelettiń arqasynda, óziniń suńǵaq boıynan aıaǵynyń aýyrlyǵy esh bilinip turǵan joq. Betinde de eshbir daǵy joq. Biraq qyzyń óte júdeý. Bir aptadan soń baryp qyzyńdy kút. Men sıyrlarǵa ózim ıe bolaıyn. Ol bir aptadan soń jumystan bosap shyǵatynyn eskertti. Qyzyńnyń qasyna bar. Kóshem deseń taǵy oılan. Ne bolmasa nemereńdi osynda ákel, eshkiniń súti, sıyrdyń súti bar. Qyzdy jiber jaıyna — dep toqtaýsyz sóılegen Hadıshanyń sózin ary qaraı tyńdaǵysy kelmeı ornynan turyp ketti. Tórgi úıge kirip ústindegi qyzyl halatty sheship dıvannyń jaqtaýyna laqtyra saldy. Jerge túsip qalǵan beldigin kórse de eńkeıip kótergisi joq. Ánsheıinde sol halatty bıikke ilip qoıatyn kóńili sý sepkendeı basyldy. Buryn kózine qyrmyzy gúldeı qulpyryp kórinetin halaty qazir uıattan qyzaryp turǵandaı oıy astań-kesteń bolyp, dúnıe tóńkerilip túskendeı qulazyp ketti. Osy sátte Hadısha da aıaǵyn ańdap basyp úıden shyǵyp ketti. Tórde turǵan sóreniń bıigindegi Gúlnárdiń mektep bitirý álbomyndaǵy sýret Jamalǵa tesile qarap turǵandaı. Kúnde ol sýretke meıirlene qarap ótpese kóńili kónshimeıtin edi. Jýa-jýa óńi kúldirep ketken eski shı barqyt halatyn kıip jatyp Gúlnárdiń sýretin turǵan ornyna qulata saldy da dalaǵa shyqty.

Qoraǵa kirip buzaýlardy tegis jamyratyp jiberdi. Qoranyń buryshynda jatqan kesken tomardyń ústinde otyryp taǵy oılanyp ketti.

Osy tomar Gúlnáriniń talaı otyrǵan jeri edi. Anasy sıyr saýyp bitkenshe ándetip otyratyn. Ánshiligi anasyna tartqan. Sıyrshynyń tabyndy aıdaýǵa kele jatqanyn kórip, dereý kózin súrtip, buzaýlardy ornyna baılady.Sıyrlardy óriske qosyp, úıge kire esikti bekitip aldy. Aıqara ashyq turǵan tórgi úıdegi edende ıreleńdep jatqan qyzyl halattyń beldigi kózin ottaı qaryp barady. Qoljýǵyshqa qolyn jýyp turyp taǵy eńirep ketti.

— Bul joly ol tórgi úıge kirmedi. Ol jerde Gúlnárin esine túsiretin estelikterge toly dúnıeler kózin arbap keterin biledi. As úıdegi temir kereýettiń ústindegi anasynyń syrǵan syrmaǵynyń ústine búk túsip jata ketti. Uzaq jyl jerge salynǵan anasy syrǵan syrmaqty Araldyń sýyna jýyp, keptirip osylaı joǵary kóterip qoıǵan edi. Sol jatqannan kún uzaq nár tatpaı uzaq jatty.

Tasyr-tusyr etken dybystan Jamal shoshyp oıandy. Kózi qaraýytyp ketkenimen qosa keshki alakeýim ýaqyt úıdi qarańǵylap tur eken. Baǵdarlap qarasa tańerteńgi Hadıshanyń kózinshe úzilip túsken qyzyl halattyń qyzyl túımesimen ala mysyǵy alasuryp oınaqtap oınap júr eken. Neshe jyl boldy bul kári mysyqtyń bulaı oınamaǵanyna talaı jyl ótti. Quıttaı túımeni jiberip qalyp, qaıta ustap alady. Men jyndanyp, myna mysyq aljıyn degen shyǵar, — dep jerdegi túımeni ala sala peshti ashyp qyzyl shoqtyń ústine laqtyra saldy. Qaqpaqty jaýyp úlgergenshe qyzyl túıme balqyp, odan saıyn qyzaryp, Jamaldyń kózin qaryp ketti. Dereý sháınekti qoıyp ornyna otyryp, oramalyn túzep taǵyp aldy. Amalsyz qalǵan mysyq Jamaldyń aıaǵyna oratyldy. Búgin tańerteń sıyr saýylmaǵandyqtan bul mysyq sútsiz qalyp edi. Jamal dereý es jıyp, sıyrlaryn qamaýǵa kirisip ketti. Ala mysyq qosa shyǵypty. Alǵashqy sıyrdyń sútinen buryshtaǵy tegeshine quıyp berdi. Bul mysyqty da Gúlnári marǵaý kezinde qoranyń buryshynan taýyp ákelgen edi. Ala mysyqtyń súti taýsylǵansha tomardyń ústinde otyra berdi. Osy sátte erekshe bir kúsh bitip ornynan nyq turdy. Qara tomar oǵan bir kúsh sılaǵandaı boldy. Dereý barlyq sıyrlardy saýyp alyp úıge kele sala joldyń qamyna kirisip ketti.

Gúlnárdi ózinen týmasa da qatty jaqsy kóredi. Eki aılyǵynan baýyryna basyp ósirdi. Gúlnár eki jasqa tolǵanda joldasy qaıtys boldy. Endigi Jamaldyń bar úmiti osy Gúlnári edi. Ol joldasymen neshe jyl otassa da bala kótermedi. Keıin qaıyn sińlisiniń aıaǵy aýyr bolyp qalyp sodan týǵan qyzdy baýyryna basyp alǵan edi. Ony tek aǵaıyn týys qana biletin. Gúlnárdi qatty jaqsy kórip ketkeni sonshalyq, birde baýyryna basyp emizgende tósinen sút shyǵyp ketti. Birte-birte qyzy balpanaqtaı, súıkimdi bolyp óse bastady. Úıge týystary kelse de qyzǵanyp, jaqsy sóz aıtsa da jaqtyrmaı otyratyn. Joldasynyń jyly ótken soń qyzyn qushaqtap júgin jıyp osylaı tartyp ketkeni tek Allaǵa aıan edi.

Birde osy aýyldaǵy shetki úıdegi jalǵyz kózi ǵana kóretin bir kózi sýalyp qalǵan qara kempirdi kórshi qolańmen asqa shaqyryp edi.

Kanıkýlǵa kelgen Gúlnár kempirdiń aldynan júgirip shyqqanda kempirdiń jalǵyz kózi Gúlnárǵa tesile qarap úıge sóıleı kirdi.

— Áı Jamal, myna qyz seniń qyzyń emes. Uqsamaıdy, — dep myrs-myrs kúlip galoshyn sheship jatqandaǵy sózi Jamaldyń júregin tilip ótti. Qara kempir úıge kirip ketken soń galoshynyń tabandaryn ystyq kóseýmen qaryp ótti. Sodan keıin ol kempirdi úıge asqa shaqyrmaıtyn boldy.

Keliskendeı Hadısha úı jaıǵa, sıyrlarǵa ıe bolyp qaldy. Óristen qalyp qoıǵan bir-eki nashar qoılarǵa arnaıy jem sýyn bere saldy. Jamaldyń qoıyp ketken dárilerin de, dárýmenderin de taba almady. Sol arada Jamal Boranbaıdyń at arbasymen aýylǵa jetip qaldy. Jol boıy úndemedi.

— Jamal shyqpaıtyn ediń qaıda tarttyń? — degen Boranbaıdyń suraǵyna jaýaby daıyn tursa da sál únsizdikten keıin:

— Tisterimdi emdetýshi edim, — dep sulyq jaýap qatty. Aýyrsynyp otyrǵan bolar dep, Boranbaı odan ári qazbalamady, ózi eskertken dúkenniń tusynan túsirip tastap, qambadan alty qap bıdaıyn óńgerip, qystaqqa qaıta tartyp ketti. Jamal dúkennen biraz zattar aldy. Onyń arasynda qaıshy da bar edi. Anasynyń keletinin bilgen Gúlnár esikti bekitpegen eken. Aldynan burynǵydaı jarqyrap shyǵa almady. As úıde terezeniń aldynda teris qaraǵan kúıi sileıip turǵan qyzynyń sulbasyn kórip, etigin sheshpegen kúıi eńirep kelip qushaqtaı aldy. Gúlnár da jylaýǵa syltaý tappaı júrgen kúıiniń sátin kútkendeı solqyldap ketti. Aıy kúni jaqyndaǵan qursaǵy qosa solqyldaıdy. Eki muńlyq kórisip birazǵa deıin bir otyryp, bir turyp, birinshi esin Jamal jıdy:

— Qyzym, jetedi, esińdi jı! Bir jóni bolar. — dep ary qaraı qyzyna artyq sóz de, suraq ta qoımaǵan kúıi úı tirligine kirisip ketti. As úıdiń bar sharýasyn qolyna alyp qyzyna qoıdyń dámdi sorpasyn ázirlep berdi.

Birneshe kún ótken soń bir tańda Gúlnárdiń tolǵaǵy bastalyp ketti. Jamal úıge otyn-sý kirgizip, esikti bekitip aldy. Kúndiz bolsa da terezelerdiń perdesi keshegi jabylǵan kúıinde qaldy. Jamaldyń buryn elde júrgendegi mamandyǵy áıel bosandyratyn akýsherlik edi. Bala kótere almaǵan soń bul mamandyqty isteýge joldasy qarsy bolǵan. Aldy jaqsy boldy. Eshbir áıel de, bala da shetinemeıtin.

Mal óristen qaıtatyn keshqurym ýaqytta dúnıege shar etip qyz bala keldi. Jamal kindigin kesip, as úıdegi arnaıy daıyndaǵan orynǵa aq jaımaǵa orap, aparyp qoıdy. Qyzynyń qasyna balany jolatpady. Balanyń joldasyn da túgendep ony qoradaǵy arnaıy daıyndap qoıǵan shuńqyrǵa kómip keldi. Maldy qystaqta ustaǵandyqtan bul qora qańyrap bos turatyn. Keshe túnde arnaıy eki shuńqyr qazyp qoıǵan edi. Úıge kirip Gúlnárǵa áli eki saǵat jata turýyn eskertip, esikterdi jaýyp, ózi as úıdegi náresteni qolyna aldy. Álgi kesilgen qara tomardyń ústinde otyryp oılaǵan oıyn iske asyrmaq edi.

Qarny ashyp jatqan náreste tirshilik baryn bildirtip tastaı ǵyp oraǵan aq jaıma arasynda bulqynyp jatyr. Erini keberip, kógerip turǵandaı.

— Ee, Alla, keshire gór men beıbaqty dep kúbirlegen kúıi jalańash tizesine balany tunshyqtyryp tyndy. Náreste denesi kógerip, salmaǵy aýyrlap, qýyrshaq bolyp qaldy. Jamal óziniń ózgerip ketkenin sezse de moıyndamady. Tórgi úıde Gúlnárdiń kózinen jas parlap aǵyp jatty. Biraq, ol týǵan anasynyń nárestesin o dúnıege attandyryp jibergenin de, ol óziniń anasy emes ekenin de eshqashan bilmeı ketedi.

Jamal aýyldan ákelgen qyzyl halatty náresteniń syrtynan qolbalaqtap oraı bastady. Artynan qyzyl beldigimen eki jerden býyp, jeti qarańǵy túnde álgi qazylǵan shuńqyrǵa kómip tastady. Náresteniń bas aıaǵynan qarańǵyda jańylyp qaldy. Náresteniń basy qubylaǵa qarady ma, joq pa bir qudaı biledi. Jamal úıge bir sharýa tyndyrǵandaı «ýh» dep kirdi. Biraq bir qysym kóńili ornyna túspeı-aq qoıdy.

— Gúlnár, tura ǵoı sháıińdi ish — dep súıep, qyzyna qyzmet kórsete bastady. Aıaq-qoly qımyldap júrgenimen Jamaldyń esiniń bári basqa jaqta ushyp júrdi. Dastarhan basynda qyzynyń mańdaıynan aqqan aǵyl-tegil terdi súrtip otyryp, qushaǵyna qatty qysyp, kózinen aqqan jasyn súrtpesten:

— Qyzym, qyz bala týdyń. Biraq, qyzyń shetinep ketti. Men ony adam bilmeıtin jerge jasyrdym. Sen endi bir aptadan soń ne Tarazǵa, ne Shymkentke, álde Qaraǵandyǵa ma bir qalaǵa ket. Qyzylordaǵa barmaı aq qoı. (ondaǵy oıy Gúlnárdiń týǵan anasy sol jerde turmysta edi ). Gúlnár eseıse de qyzǵanyshy basylar emes.

— Mama, anashym men seni jalǵyz tastap eshqaıda kete almaımyn ǵoı.

Ekeýi únsiz jylasty.

Tań ata baltanyń jańǵyrǵan daýsynan Hadısha úıinen atyp shyqty. Jelbegeı jamylǵan shapanynyń jeńin júre kıdi. Jamal kelgen eken. Qoranyń buryshynda jatqan qara tomardy baltalap-baltalap jaryp tastapty. «Oıpyrmaı, osynshama kúsh qaıdan keldi, qorasynda otyn tolyp tur emes pe?» — dep oılaǵan Hadısha:

— Qoı, Jamal, tasta! Júr úıge, meniń shaıym qaınap tur, — dep Jamaldyń baltasyn tartyp aldy da qarsy betke laqtyryp jiberdi.

— Osy qara tomar, osy tomar meni adastyrǵan osy, — dep býlyqqan Jamaldy Hadısha úıine súırep ketti. Bul tomardyń jatqanyna talaı jyl bolǵan. Hadıshanyń kelinshek kezinen bar edi. Áýelde ol áppaq aq tomar edi. Jyldar ótken saıyn topyrlaǵan maldyń tuıaǵynyń shańynan qaraıyp, jyltyrap qara tomarǵa aınaldy. Jamaldyń tomardy jazalaýynyń máni osy tomardyń ústinde otyryp oılanyp ketken oıynyń iske asqanynan Hadısha habardar emes edi.

Hadıshanyń úıi jyp-jyly, balalardyń oıynshyǵy shashylyp jatsa da, úıdiń aýrasynda keremet bir jumaqtaı jylylyq bar edi. Balalar bólmesinde ul-qyzdary qatar-qatar jerde uıyqtap jatyr eken. Oıanyp ketpesin degen oımen Hadısha esikti aqyryn jaba saldy. Esenbaı qoıdyń kezegine ketken eken. Ekeýi ońasha syrlasyp otyryp tańǵy shaılaryn ishti. Jamaldyń da ishi biraz bosap qaldy. Hadıshaǵa barlyq shyndyqty aıtyp berdi. Jaǵdaıǵa qanyq bolǵan Hadısha Jamalǵa esh ýáj aıta almady.

— Jamaljan, esińdi jı. Tirshilik kerek. Maǵan aıtqanyń ósek emes qoı. Bul syr óle-ólgenshe óz ishimde qalady, – dep Jamaldy jubatyp shyǵaryp saldy. Kúnine bir ret Jamalǵa kelip-ketip turdy. Qara tomardyń jaryqshaqtaryn Jamal úsh kún jaǵyp bitirdi. Kúnder ótip tirshilik jalǵasa berdi. Biraq Jamaldyń úıinen ánniń áýeni estilmeıtin boldy. Eki-úsh aıdan soń Gúlnár kelip anasynyń úıin áktep, tazalap berdi. Jamal da qyzynyń alystap eshqaıda ketpeıtinin sezip, ótken aıda satqan eki sıyr men onshaqty qoıdyń aqshasyn sanap berip, saýdaǵa baǵyttady. Bir aptanyń ishinde Gúlnár qalaǵa baryp aıaq kıimder satyp ákelip, aýyl ortalyǵyndaǵy bos turǵan eski aptekanyń bólmesinen shaǵyn dúken ashty. Jurt arzan aıaq kıimderdi alyp Gúlnárdiń saýdasyna aqshalaı da, qaryzǵa da aralasa bastady. Birtindep Gúlnárdiń saýdasy júrip, ydys-aıaq ta sata bastady. Jurttyń tapsyrǵan tapsyrmasyn da ákelip saýdasyn damytty. Alty aıdan soń Bishkek bazarynan da taýar ákele bastady. Bir jarym jyl ishinde Gúlnár anasyn qolyna kóshirip aldy. Tórt-bes jyldyń ishinde Gúlnár kóptegen jetistikke jetti. Qaladan eki bólmeli páter alyp qoıdy. Osy aıdyń aıaǵynda anasy ekeýi kózdegen qalaǵa kóshpekshi boldy. Gúlnár kóshtiń asyna arnalǵan maldy soıyp,tońazytqyshqa saqtap qoıyp, astyń shaı-jemin ákelýge úsh-tórt kúnge qalaǵa ketti. Eki bólmeli úıiniń ishin de rettep kelmekshi edi. Jamal qartaıyp otyrsa da Gúlnár taýarǵa ketkende únemi dúkendi ıelik jasap, saýdasyn toqtatpaı otyrdy. Bul joly da dúkende qalǵan taýardy satyp, jurttyń ákelgen qaryzyn qabyldap alyp qalýǵa jarady.

Keshe Jamal dúkennen entigip áreń jetti. Bir alqash jigit Gúlnárdiń kóshetinin estip ótken aıda alǵan etiginiń qaryzyn ákelipti. Táltirektep turyp qaltasynan qaǵaz aqshalarmen qosa bir ýys tıyndy ústeldiń ústine ýystap qoıa salyp, shyǵyp ketti.Jamal aqshany sanap alyp tizimnen ol jigittiń esimin óshirip tastap, ár aqshany óz ornyna qoıa bastaǵany sol edi, álgi jigit ákelgen tıyndardyń arasynda sonaý jyly Hadıshanyń kózinshe omyraýynan úzilip túsken qyzyl halatynyń qyzyl túımesi kózine elestep ketti. Kózin ýqalap qaıta qarasa da kózin qaryp bara jatqan qyzyl túımeni tıyndarmen qosa ýysyna dirildep ustaǵan kúıi ashyq turǵan esikten dalaǵa shashyp kep jiberdi. Qoıshy qaıdaǵyny esime túsirgeni qalaı, men ony óz qolymmen otqa jaǵyp jibergem — degen oımen ózin sabyrǵa shaqyryp, biraz ýaqyttan soń dúkendi jaýyp úıine kelip demaldy.

Kelesi kúni dúkenge erterek kelip, sórelerdi rettedi. Dúkenniń edenin sypyryp, sharshańqyrap qalyp óziniń qartaıyp ketkenine kózi jetti. Oryndyqta demalyp otyryp, qolyndaǵy anasynyń kózindeı kórip tastamaıtyn bilezigin sıpalap otyryp esiktiń ashylyp jabylǵanyn baıqamaı qalypty. Kenetten shyqqan daýystan basyn kóterse bir bógde kempir kelip tur eken. Bul aýylda buryn bul kempirdi kórmegen edi.

— Anaý qyzyl halatty kórsetshi, qarǵam! — dep Jamaldy sórege jumsady.

— Qaıdaǵy halat? Munda tek aıaq kıimder ǵana qaldy, — dep sórege qarasa baıaǵydaǵy óziniń náresteni oraǵan qyzyl halaty ilýli tur eken. Endi burylyp qarasa eshqandaı kempir joq. Sórege qaıta qarap edi eshbir halat joq bolyp shyqty. Jamal dereý dúkendi jaýyp úıine entige terlep áreń jetti. Endi bir kún shydaıyn Gúlnárim de keledi, – dep óz ózin jubatyp taǵy bir túndi ótkizdi.

Búgin sergek oıandy. Júrisi de shıraq. Gúlnárdiń erteń keletinin eskerip túske deıin úıin jınastyrdy. Ustalmaıtyn quraq kórpelerin tegis shyǵaryp qoıdy. Osy jumaǵa aýyldyń úlkenderin shaqyryp batasyn alyp, ertesine kóship ketpekshi edi. Úıdi rettep bolyp, jaqsylap shaı iship aldy da dúken jaqqa bir kelip ketpekshi bolyp dúkenge keldi. Dúkenniń terezesine qaraǵany sol edi álgi náresteniń qýyrshaq beınesi terezege jabysyp qarap tur eken. Dúkenniń esigin ashpastan keri buryldy. Úıge entigip áreń jetti. Kele sala óziniń tósegine qulady. Kózin tars jumyp qansha jatqany esinde joq. Kesh bata oıansa kózi qaıta qaraýytyp áldene moınyn býyndyra bastady, qolymen tartyp edi álgi qyzyl halattyń beldigi eken. Beldikti bosatyp tómen tartqany sol edi jany qosa shyǵyp o dúnıege attanyp ketti. Kún de uıasyna batyp, búgin ol úıdiń shamy janbaı qaldy. Jamaldyń janary jabýsyz qaldy. Jamaldyń ólimi tań ata baýyrsaq pisirýge kelgen kórshileriniń aıtýy boıynsha aýylǵa taralyp ketti. Gúlnár jetkenshe Jamaldy oń jaqqa jatqyzyp aýyl halqy qonaǵasynyń qamyna kirisip ketti. Alystaǵy týystaryna tegis habar jetip, Gúlnár da jetip, kóshtiń asy qonaǵasyna ulasyp ketti. Jamaldy aýyldaǵy kóp beıitterdiń shetine jerledi. Búkil týystary jıylyp Gúlnárdi jalǵyzsyratpady. Alystan kelgen qonaqtardyń ishinde bir tolyqsha kelgen sary kelinshek Gúlnárdi qushaqtap solqyldap uzaq jylasty. Jurt ekeýin áreń aıyryp aldy. Ol anasy Gaýhar ekenin Gúlnar bilgen joq.

Kóktem shyǵa Gúlnár anasynyń beıitin kóterip, kóktasyn qoıdy. Anasynyń jylyn ótkizip Qyzylordaǵa kóship ketti. Qaladan da saýda ornyn ashyp, Gúlnár jaıbaraqat ómir súre bastady. Týystarymen de aralasa bastady. Sary kelinshek erekshe kelgishtep, týǵan kúnin atap ótti.

Keshikpeı týǵan kúninde sóz salǵan jigitke turmysqa shyqty. Qudalardyń ortasynda sary kelinshek erekshe nurlanyp júrdi. Toı bitip quda-qudaǵılar ońasha otyrǵanda áńgimeni Jamaldyń úlken qaınysy bastap ketti.

— Jetet, Gaýhar, qaryndasym, Gúlnárjanym seniń anań ekenin bilýi kerek — dep qadap aıtqan sózine jıylǵan jurt únsiz qaldy. Aǵasynyń sózinde erekshe salmaqtylyq bar edi. Aǵa bolǵanymen ol da qarttyqty alqymdap qalǵan bir aıtary bar azamat edi.

— Ras, men Gúlnárdiń anasymyn. Áli ýaqyt kelgen joq. Men de máńgilik emespin. Elýge keldim, endi elý jyl ómirim joq. Men bul amanatty myna qudashama tapsyram, men ólgen soń biraq aıtasyńdar, — dep eńirep jylady.

— Jaqsy, Gaýharjan, biz sizdi qudasha dep syılasyp óteıik — dep jigittiń anasy áńgimeniń sońǵy túıinin túıip tastady.

*****

Hadısha búgin túsinde Jamaldy kórdi. Túsinde Jamal qara tomardyń ústinde qyzyl halatyn kıip otyr eken. Kúni boıy Jamaldyń beınesi kóz aldynan ketpeı qoıdy. Uıyqtap ketse Jamaldy kóretindeı. Jeti shelpek pisirip quran baǵyshtasa da, bir qysymnan kóńili ornyna ornyqpaı qoıdy. Oılanyp-oılanyp aýyldaǵy Álipbaı moldaǵa baryp, náreste jaıly, Jamal týraly kórgen túsin aıtyp berdi. Álipbaı mosqaldaý kelgen, kózi de, sózi de ótkir, syrǵa berik el-jurtqa syıly azamat edi. Tań ata Hadıshany ertip Jamaldyń eski jurtynda qoranyń buryshyndaǵy tómpeshikten náresteniń súıegin qazyp alyp Jamaldyń beıitiniń ishine ákelip jerleý rásimin ótkizdi. Quran baǵyshtap beıittiń esigin jaýyp ketti. Hadıshanyń da kóńili ornyna kelip, eki jyldan soń ómirden ótti.

Hadıshanyń qazasyn estigen Gúlnár joldasyn ertip qystaq basyna keldi. Qonaǵasynyń barlyq tirligine aralasyp as bitkenshe tik turdy. Joldasy da qazanyń jaǵdaıyna aralasyp júrdi. Eki balasyn Gaýhar apaıǵa tapsyryp alańsyz júrdi. Úsh kúnnen soń keterinde Álipbaı moldaǵa jolyǵyp anasynyń basyna baryp qaıtqysy keletinin aıtty. Álipbaı molda ózi de Gúlnárdi kútip júrgendeı syńaı tanytty.

— Balam, súrinbeıtin tuıaq, jańylmaıtyn jaq joq, Sen osy joly anashyń Jamaldy «keshirdim» — dep aıtýǵa tıistisiń. Endi saǵan ókinetin is joq. Bári ornyna keldi. Balalaryńnyń qyzyǵyn kór! Joldasyńdy da ońynan jolyqtyrǵan eken, aınalaıyn, — dep ornynan túregelip dalaǵa shyqty. Hadıshanyń kenje uly olardy beıit basyna alyp keldi. Jamaldyń etek jaǵyndaǵy kishkene tómpeshikti Gúlnár ishteı sezdi.
Aýyldan attanarda el-jurtpen qımaı qoshtasqan Gúlnárdyń júzinen áıel baqytynyń nury tógilip turdy. Taıaǵyna súıengen Álipbaı aqsaqal olardy shyǵaryp saldy. Gúlnárdiń baqytty ómiriniń jalǵasy bastalyp ketti.

---