InfoHub Logo

Bilim berý salasy: Qatynas
Kishi sala: Til damytý
Taqyryby: Naýryz keldi, qut keldi
Maqsaty: Balalardyń jyl mezgilderi týraly túsinigin, Naýryz merekesi týraly bilimderin keńeıtý. Halyqtyq salt – dástúrdi qurmetteýge baýlý.
Kórnekiligi: Kıiz úı, ulttyq oıý – órnektermen ásemdelgen syrmaq, sandyq, quraq kórpe, qorjyn, torsyq, jozy, ulttyq taǵamdar, Altybaqan t. b buıymdar.
Ádis – tásilderi: Kórsetý, suraq – jaýap, oıyn, toptastyrý t. b.

Júrisi:
Shattyq sheńberi:
Shýaq shasha,
Altyn tańda
Móldir taza aýada.
Tabıǵatta bári oıandy,
Oıan sen de bar bala.

Tárbıeshi: - Balalar, terezeden kún nuryn tógip tur eken. Kún kózinen qýat alyp, bir – birimizge ystyq lebizderimizdi arnaıyq.
Topqa Tazsha bala kelip kiredi. Tárbıeshimen, balalarmen amandasady.
Tárbıeshi balalardan Tazsha bala týraly surap, tanystyrady.
Tazsha: - Balalar, elge kóktem keldi, Naýryz merekesi jaqyndady. Naýryz – jyl basy retinde toılanady. Qazaq halqy naýryzdy «Ulystyń uly kúni» dep esepteıdi. Bir – birine jaqsylyq tilep, «Aq mol bolsyn», «Ulys oń bolsyn» dep tilek aıtady. Naýryz merekesi týraly sender ne bilesińder?
Nurtóre: Naýryz toıy – tamasha,
Naýryz toıy – jańasha.
Tabıǵat ta tamasha,
Tamyljyp tur jarasa.
Ázıza: Naýryz keldi elime,
Naýryz keldi jerime.
Baılyq, baqyt tileımin
Búkil qazaq eline.
Tazsha: - Bárekeldi, balalar! Al, endi men senderdi aýladaǵy kıiz úıge shaqyramyn, menimen birge júrińder.
Tárbıeshi men balalar Tazshaǵa ilesip kıiz úıge barady. Esik aldynda balabaqsha qyzmetekrleri qarsy alyp, báriniń qoldaryn alyp, qushaqtasyp kórisedi. «Ulys oń bolsyn», «Aq mol bolsyn», «Naýryz merekesi qutty bolsyn» t. b. tilekterin aıtady.
Tárbıeshi «Kórisý» dástúri týraly túsinik beredi. Qystan aman shyqqan halyq bir – birimen qushaqtasyp kórisetin dástúr el ishinde álide saqtalǵan.
Balalardy ústel basyna jaıǵastyrý. Naýryz kójeden dám tatý.
Ájeıdiń áńgimesi: «Naýryz kóje».
Naýryz kóje Naýryz merekesinde daıyndalatyn negizgi taǵam. Oǵan jeti túrli dám qosylady. Bıdaı, et, tuz, sút, burshaq, sary maı, qurt nemese aıran qosylady. «Jeti» qasıetti san.

Jumada jeti shelpek pisiriledi. Jaýynnan keıin shyǵatyn kempirqosaq ta jeti tústen turady. Aptanyń kúnderi de jeti kún. Osy jeti kúndi aıtyp bere alatyn bala bar ma?
Balalardyń jaýaby: dúısenbi, seısenbi, sársenbi, beısenbi, juma, senbi jáne jeksenbi.
Aıkórkem: Bıdaı, kúrish, tary bar,
Bar sút pen shujyǵy.
Ashshy qurty taǵy bar,
Kóje eldiń yrzyǵy.
Tazsha: - Balalar, Naýryz týraly kóp biledi ekensińder. Naýryz kójeden dám tattyq, endi syrttaǵy oıyn – saýyqty kórýge shyǵaıyq.
Tárbıeshi men balalar tysqa shyǵady.
Tárbıeshi: - Naýryz merekesiniń sáni ulttyq oıyndar. Sender qandaı ulttyq oıyndardy bilesińder?
Balalar: - «Báıge», «Altybaqan», «Arqan tartys», «Qyz qýý», asyq oıyndary, «Kókpar» t. b.
Olaı bolsa sender eki topqa bóline qoıyńdar. «Arqan tartys» oıynyn oınaımyz.
Qımyldy oıyn: «Arqan tartys».
Tárbıeshi: - Mynaý bizdiń kúndegi oınaıtyn átkenshegimizge uqsas «Alty baqan» oıyny. Buny da oınap kórelik. Bul oıynnyń ereksheligi «Alty baqan» tepken adam óleń aıtyp terbeledi. Balalar «Alty baqan» teýip, «Naýryz dýman» ánin oryndaıdy.
Balalardyń qasyna «Qydyr ata» keledi. Balalar ataımen amandasady. Ataı bata beredi.

Bata:
Ýa, qudaıym, ońdasyn,
Esh jamandyq bolmasyn.
Ulys oń bolsyn!
Aq mol bolsyn!
Qydyr baba qoldasyn,
Aman saqtap mal basyn,
Ekken egin solmasyn.
Balalar Tazsha, «Qydyr ata» jáne basqalarmen qoshtasyp, topqa keledi.
Qorytyndy: İs – áreket barysyndaǵy kórgen – bilgenderin áńgimelep, Naýryz merekesiniń máni, onda jasalatyn jón – joralǵylar týraly aıtyp, suraq – jaýap arqyly qorytyndylaý.
Naýryz toıy
↓
Tilek
Kórisý
Naýryz kóje
Ulttyq oıyndar
Bata
Besikke salý, tusaý kesý t. b

Baǵalaý. Keri baılanys. Balalar óz kóńil kúılerine sáıkes keletin japsyrmalardy (smaılık) taqtadaǵy óz uıashyqtaryna japsyrady.
Nátıje:
Bilýi: Jyl mezgilderi, kóktem týraly túsinikteri bar.
Túsinýi: Naýryz merekesinde oryndalatyn jón – joralǵylar týraly túsinikteri qalyptasty.
Úırenýi: Naýryz kójeniń jeti túrli dámnen daıyndalatynyn bildi.
Naýryz keldi, qut keldi júkteý