InfoHub Logo

Qazaqstan Respýblıkasy Oqýshylardyń ǵylymı jobalar saıysy

«Zerde» shyǵarmashylyq jobalary men zertteý jumystary konkýrsy

№23 orta mektep-lıseıi

Taqyryby: «NÝMEROLOGIANYŃ ADAM ÓMİRİNDEGİ MAŃYZY»

seksıa: matematıka,ınformatıka

Daıyndaǵan: 6 klass oqýshysy Raqova Janerke

Ǵylymı jetekshisi: №23 orta mektep-lıseıiniń fızıka jáne matematıka pániniń muǵalimi Nabıeva Maıra Sarsengalıevna

Aqtóbe, 2015 jyl.

 

MAZMUNY

Kirispe.........................................................................................3

1 TARAÝ SANDAR SYRYNYŃ QUPIALARY ................................5

1.1 Sandar tarıhy.......................................................................5

1.2 Sandar syr shertedi...............................................................7

1.3 Sandar qasıeti.....................................................................10

2 TARAÝ NÝMEROLOGIANYŃ ADAM ÓMİRİNDEGİ MAŃYZY......13

2.1 Nýmerologıa ǵylymynyń damýy...........................................13

2.2 Ár sanda adam taǵdyry .......................................................16

Qorytyndy.................................................................................19

Paıdalanylǵan ádebıetter tizimi.................................................20

 

KİRİSPE

Qazaq halqynyń ómirinde túrli mándi erekshe sıpat bere otyryp jıi qoldanylatyn sandar tizbegi kóp. «3, 7, 9, 0» sandar tizbegin ózimizdiń salt-dástúrimizden, yrym-tyıymdarymyzdan, naqyl-sózderimizden maqal-mátelderimizden anyq kórýge bolady. Biz búgin sandar álemine saıahat jasaımyz. Bul saıahatta biz kóptegen sandardyń syrlaryn ashyp, olardyń qasıetterin paıda bolý kezeńin tamashalaımyz. Jan-jaǵymyzǵa qarasaq sandar tek qana matematıkada emes, taǵy basqa kóptegen ǵylymdarda da mańyzy zor. Qarap otyrsaq osy kerekti 10 san bolmasa , biz telefon da soǵa almaımyz.

Nanym-senimge qatysty «kıeli uǵymdar» negizinde paıda bolǵan qubylys. San ataýy sábıdiń ana qursaǵynda bolý ýaqytymen baılanysty erekshe qoldanysqa ıe bolǵan. Sandar adam balasynyń ertedegi ómirinde ýaqyt ólshemi, kólemdik ólshemi jaǵynan erekshe qyzmet atqarǵan. Mysaly o basta 5 kúndik apta, bertin kele 7 kúndik apta bolǵan.

1,2,3,4,5,6,7,8,9,10 sandarynyń qadir-qasıetin bile otyryp, árbir san jaıly oı tolǵanysyn týdyrý, bilimge qushtarlyqty oıatady. Qazaq halqynyń kıeli sandaryn oqı otyryp, sandar men olardyń syrlaryn tereń uǵyndyrý arqyly óz boıymyzǵa sińirip, ári qaraı damytamyz. Al osy kıeli sandar jaı sandar qatarynan da oryn alady. Ár sannyń óz qadiri men qasıetin salmaqtap, ózine tán erekshelegin saralaı bilgen, ornyna, mańyzyna saı qoldanǵan. Ár sanda ózindik kıe bolatynyn maqsaty men maǵynasy bolatynyn seze, túısine bilgen.

Sandardy zertteýge jańa baǵyt turǵysynan kelgen izdenisterge toqtalatyn bolsaq olardyń lıngvokýltýrologıa, etnolıngvıstıka, kognıtıvti lıngvısıka aspektisinde júrgizilip keletinin aıtý kerek. Osyndaı zertteýlerdiń birinde mynadaı tujyrymdar jasalǵan:

-1, 2, 3, 4, 7 san ataýlarynyń sımvoldyq máni ǵalamdyq model týraly kóne mıfologıadan bastaý alady;

-7, 9, 40 san ataýlarynyń sımvoldyq qasıeti magıa óneriniń týýmen birge qalyptasqan;

-Sandar alǵashynda erekshe qoldanylyp, sonyń barysynda, keıinnen sıqyrly sandar retinde semantıkalyq jaǵynan damyǵan;

-Sandyq sımvoldar júıesinde qalyptasyp, fılosofıalyq, logıkalyq, psıhologıalyq t.b negizdermen sabaqtasyp, sandar arqyly kórnektegen etnomádenı, rýhanı eskilikterdiń kúrdeli de keshendi mazmuny – tildik sananyń túp negizderi;

-Sandar júıesinde qalyptasqan qazaq eskilikteriniń paıda bolýy ulttyq tanymǵa saı o bastaǵy sandarǵa taǵylǵan erekshe qasıet pen jumbaq uǵymdarǵa baılanysty;

-Qazaq tilindegi bir, eki, úsh, tórt, toǵyz, on eki, qyryq sandary adamzattyq jalpy dúnıetanym júıesine negizdelgen.

 

1 TARAÝ SANDAR SYRYNYŃ QUPIALARY

1.1 Sandar tarıhy

Bar ǵylymnyń atasy – matematıka bolsa, matematıka ómirdi san arqyly beıneleıdi. Adam balasy ómir súre bastaǵan alǵashqy kezeńniń ózinde – aq jazý-syzýdan buryn sanaýdy úırengen deıdi uly ǵulamalar. Sannyń adam ómirindegi roliniń mańyzdylyǵyn eshkim de joqqa shyǵara almaıdy. Al osy sandardyń qaıdan, qalaı shyqqandyǵyna jáne ol sandardyń árqaısysynyń ózinshe bir maǵynany bildiretindigine kúndelikti tirshilikte biz asa mán bere bermeımiz. Al bizdiń ata-babamyz 1 sanynan bastap ár sannyń qadiri men qasıetin salmaqtap, ózine tán erekshelerin saralaı bilgen, ornyna, mańyzyna saı qoldanǵan.

Sandar uǵymy óte erte zamanda týǵan. Bul uǵym ǵasyrlar boıy keńeıtilip ári jalpylana túsken. Sandar adam balasynyń ertedegi ómirinde ýaqyt ólshemi jaǵynan erkeshe qyzmet atqarǵan. Mysaly, o basta bes kúndik apta, bertin kele 7 kúndik apta bolǵan

«Álemniń ámirshisi sandar» dep bekitken bolatyn óz oıyn fılosof jáne matematık Pıfagor. Bizdiń zamanymyzǵa deıin İV ǵasyrda ol óz jaqtastarymen mektep ashqan bolatyn. Bul mektep dinı mektepke uqsas boldy. Pıfagorshylar sandardyń mıstıkalyq ómirine sendi. Árbir nárseniń artynda belgili bir san turady dep oılady. Sandar ózderimen birge qaıyrymdylyq pen zulymdylyq, baqyt pen baqytsyzdyq ala keledi dep sendi. Bizge tek bul sandardyń ne ákeletinin bilý kerek dep oılady. Pıfagorshylar barlyq sandardan 1 sanyn, birlikti joǵary qoıdy. Sebebi búkil álem 1 sanynan bastalady. Birlik – búkil álemniń bastaýy. Ekilik ózimen birge mahabbat ala keledi, sonymen birge turaqsyzdyq ákeledi. Úshtik qarapaıym emes san, sebebi ol joǵarydaǵy eki sannyń qosyndysynan shyqty. Al, alty sany tańǵajaıyp san bolyp esepteledi. Sebebi ol buǵan deıingi sandardyń qosyndysy men kóbeıtindisinen turady. Altylyq 1, 2, 3 sandaryna bólinedi. Jeti sany kıeli de, qasıetti de san bolyp esepteledi.

Qazaq halqy tilge baı. Ár sózdi taldaı bilgen, ár sózine mán bergen halyq. «Qazaq úshin ár sózdiń ǵana emes, ár sannyń ózindik qasıeti sharıǵatqa qatysty, tárbıelik máni, sanaly orny bolǵan»

Jaı sandardyń qupıa qasıetteri jaıynda alǵash pikir aıtyp, nýmerologıa ǵylymynyń negizin qalaǵan Platon, Arıstotel boldy. Keıinnen nemis dárigeri, fılosof Genrıh Kornelıı Agrıppa Nettesgeımskıı, N.L.Gılbraıt, avstralıalyq nýmerolog Devıda Fıllıps, A.F.Aleksandrov, t.b zertteý eńbekterin jazǵan. Al kıeli sandardyń qazaq til bilimi turǵysynan zertteýshi-ǵalymdar İ.Keńesbavtyń, sonymen birge Á.Hasenov, Á.Qaıdar, N.Ýálıuly, T.Januzaqov, E.Qoıshybaev, N.Oralbaeva,T.Saırambaev, J.Baızaqov, A.Mashanov, A.Elesheva, Q.Ǵabıthanuly, G.Shaharman, Q.Tajıev, Q.Dúsipbaevanyń eńbekterine qarastyrylǵan.

«Matematıka - adamzat tarıhynda eń erte qalyptasqan ǵylymdardyń biri. Matematıkanyń alǵashqy besikteriniń biri Mysyr eli boldy. Adamzat danalyǵynyń oılap tapqan jańalyǵy ol-jazý. Qazirgi álem halyqtary jazýdy joǵarydan tómen, soldan ońǵa qaraı jazyp júr. Nege? Óıtkeni olar bul ádisti soqanyń qozǵalysynan alǵan eken. Osy jazýlardyń negizinde paıda bolǵan tańbalardyń biri sıfr»

Sıfr degenimiz – sózderdi qaǵaz betine qondyrý úshin qoldanylatyn áripter qandaı qajet bolsa, sandardy jazý úshin kerekti tańbalar. Áýeli sandar syzyqshamen belgilengen. Keıin qalyptasa kele qazirgi bizder qoldanyp júrgen sandar paıda boldy. Al osy kıeli sandar jaı sandar qatarynan da oryn alady.

Adam balasy qazirgi biz túsinetin sandardy úırenýge talaı ǵasyrlardy bastan keshirgen. Áýeli olar tabıǵı sandardy (1, 2, 3, 4.,5, 6, 7, 8.,9) meńgerse, nóldiń paıda bolýynan sandarǵa revolúsıa jasalǵan, sóıtip sandardy ıgerýge jańa júıelerdi ómirge ákeldi. 0 «sıfr» degen maǵynany beredi.

 

1.2 Sandar syr shertedi

Kópshilik qaı sannyń qandaı maǵynaǵa ıe ekendigin osy ejelgi ǵylymnyń boljamdary arqyly anyqtap jatady. Mysaly:

1 sany – batyldar sany, qashanda tynysh júrip asyqpaýǵa tyrysady.

2 sany - senimsizdikti bildiredi, qorqaq bolǵanymen óz isine uqypty jandarǵa tán.

3 sany- ashyq, kóńildi ortany qalaıtyndar men shymyrlar sany.

4 sany - jumbaq san.

5 sany - táýekelge bel býǵysh, erkin júrip-turýdy qalaıtyn, shytyrman oqıǵany unatatyndar sany.

6 sany - áıelge tán, óte sátti san, jan-jaǵyn baǵymdaı alatyn, minezi salmaqtylarǵa sáıkes.

7 sany - ásershil, armanshyl adamdarǵa sáıkes keledi, olarmen jolda tirespegen abzal.

8 sany - basshylyqqa umtylatyndar sany. Bul sannyń ıeleri óziniń bar múmkindikterin kórsetip, jarıa etkisi kelip turatyndar.

9 sany – qashan da kómekke umtylyp turatyn, eshqashan jarty jolda tastamaıtyn, jaqsy joldas bola alatyndarǵa tán san.

Bul keltirgen sandar men olarǵa qatysty boljamdardyń barlyǵy ómirde kezdesetin belgili bir sáıkestikter, nýmerologtar men juldyzshylardyń esebi nátıjesinde anyqtalǵan dúnıeler.

San qudiretine qatysty myna jaıdy da aıta ketýge týra keledi. Qazaqtyń jańa jyly Naýryz aıynan bastalady. Naýryz kójede 7 túrli taǵam bar. Sondaı-aq 13 jas birinshi múshel, 25 jas ekinshi múshel, 40 jasy kemel jas dep eseptelinedi. Ertegilerde «Qyryq ýázir» aıtylady, onyń ústine «Handa qyryq kisiniń aqyly bar», «Qyryq kisi bir jaq – qyńyr kisi bir jaq», «Qyrqynda- qyry ketken» degen ataly sózder bar.

Ár sanda ózindik bir uǵym, maǵyna bolatyndyǵyn, san ataýlynyń maqsaty men maǵynasy bolatynyn sezinip, túıise bilgendikten, belgili bir san ataýlaryna baılanysty maqal-mátelderdi, uǵymdarǵa teńep otyrǵan. álemdik kózqaras boıynsha da san ataýlynyń árqaısysynda adam balasynyń dúnıetanymy, kózǵarasy jatyr. Osy salany zertteıtin ǵylym bar, ol- nýmerologıa dep atalady.

San ataýlynyń túrli qupıasyn aqtarýǵa kómegin tıgizetin nýmerologıa ǵylymyna, onyń ishindegi qazaq halqynyń kıeli dep eseptegen sandarynyń syryn bilýge dengen qushtarlyq sezimi zaman men qoǵam alǵa qaryshtap qadam basqan saıyn órshı túspese, óshpeıdi. Endeshe halyq oıyn túsinip, ata-babadan kele jatqan qasıetti sandarǵa úńilip, qupıasyn túsine bilý qashanda ózekti máseleniń biri bolyp qalmaq.

Oılap qarap otyrsańyz, tarıhı tulǵalardyń kóbisi ózderiniń ulylyǵy men danyshpandyǵyn, tańǵajaıyp batyrlyǵyn, dúnıeni dúr silkindirgen jańalyǵy men jetistigin 17, 21, 25 jasynda-aq tanytyp úlgirgen. Senbeısiz be, onda tyńdańyz: Fransýzdyń uly ǵalymy Blez «Paskal teoremasy» atty ataqty eńbegin on jeti jasynda jazsa, Vengr halqynyń ataqty aqyny Shandar Petefı nebári jıyrma alty-aq jyl ómir súrip, óziniń barlyq shyǵarmalaryn osy jasqa deıin ómirge ákeldi, «Tynyq Don» roman -epopeıasynyń 1-2 kitabyn jazǵanda M.Sholohov nebári 23 jasta boldy. Fransýz matematıgi Evarıst Galýa 21 jas, Shoqan Ýálıhanov 30 jas, Sattar Erýbaev 23 jas qana ómir súrdi. Árıne, tarıhta mundaı 17-30 jas aralyǵynda-aq ataq-dańqqa bólengender az emes. Sonda 17, 21, 23 , 30 jastyń qandaı qudiret kúshi bar, jalpy sandardyń adam ómirine qatysy qanshalyqty shyndyq?! Bul jóninde halyqtyń nanym-senim, yrymynda boljam kóp...

Adamtaný máselesimen aınalysýshylardyń aıtýynsha, adamnyń ǵumyry úsh kezeńnen turady. Osy úsh kezeńniń árkimge qatysty óz sany bar. Sol sandar arqyly ózińiz aldaǵy 10 jyldy, 20-30 jyldy qalaı ótkizesiń, sony da bile alasyń. Olardyń pikirinshe, aldaǵy ǵumyryń týraly sandar syr sherte alady. Jasyratyny joq, oǵan yrymshyl jandar, basqa da adamdardyń birqatary senedi, keıbiri oǵan kúdiktene de qaraıdy. Alaıda mundaı boljam aıtýshylardyń áńgimesine nazar aýdarǵan, ony óz ómirińmen salystyryp kórgen, aldaǵyny sandardyń aıtatynyn taldap, tanysqan artyq emes. Biz endi adamtaný máselesimen aınalysýshylardyń ár pendeniń mańdaıyna jazylǵan ǵumyrdyń 3 kezeńiniń oǵan «tıesili» 3 sanyn qalaı anyqtaıtynyna, ol jóninde qandaı paıymdaýlar aıtatynyna toqtalaıyq.

Ǵumyrdyń 3 kezeńi Birinshi kezeń. Ol – 28 jasqa deıingi ǵumyr. Bul kezde adamnyń balalyq, bozbalalyq shaǵy artta qalyp, ol salıqaly shaqqa aıaq basady. Siz ómirdiń bul bóligin qalaı ótkeresiz, ony kórsetetin san qandaı?
Ol jóninde mynandaı boljam bar:

«Ómirdiń bul bóligin qalaı ótkeretinińizdi kórsetetin san, qańtardan qyrkúıekke deıin týǵandar úshin sol aılardyń rettik sany (qańtar – 1, aqpan – 2, naýryz – 3 aı degendeı eseppen 9 - aıǵa – qyrkúıekke deıin kete beredi) bolyp tabylady. Qazannan jeltoqsanǵa deıin týǵandardyń mundaı sany eki qatar sannyń birin-birine qosý arqyly shyǵady (qazan - 10-aı: 1+0=1, qarasha - 11-aı; 1+1=2: jeltoqsan - 12-aı: 1+2=3).

Ekinshi kezeń. Ol – 28 jastan 56 jasqa deıingi ǵumyr. Adamtaný máselesimen aınalysýshylardyń aıtýynsha adam ǵumyrynyń bul bóligine tán san týǵan kúnniń sany bolyp esepteledi. Bul kezeńde de 2 qatarly sandy bir-birine qosý arqyly bir qatarly san alý tásili paıdalanylady (mysaly aıdyń 28-inde týsańyz: 2+8=10; 1+0=1 degendeı). Negizinen, ár aıdyń 9-juldyzyna deıin týǵandardyń sany sol týǵan kúni bolyp tabylady. Iaǵnı, 9-qyrkúıekte týǵandardyń sany – 9; 7 – aqpanda týǵandardyń sany – 7 degen tárizdi. Úshinshi kezeń. Ol – 56 jastan keıingi ǵumyr. Adam jasynyń osy kezeńiniń sany týǵan jylynyń sanyn bir-birine qosyp, bir qatarly san shyǵarý qajet. Muny 2 amalmen júzege asyrady. 1951 jyly týsańyz, birinshi amal: 1+9+5+1=16. Ekinshi amal: 1+6=7. Sizdiń sanyńyz – 7.
Ǵumyrdyń úsh kezeńine baılanysty boljamdar Adam ǵumyrynyń úsh kezeńindegi «tıesili» sandardy anyqtap alǵannan keıin myna sandardaǵy boljamdarǵa arqa súıep, soǵan baılanysty minez-qulqyńyzdy, aldaǵy ómirińizdiń qalaı bolatyndyǵy týraly oı qorytyńyz.

 

1.3​ Sandar qasıeti

Biz endi sandar qalaısha «sóıleıdi», soǵan kóńil bólsek.

1 sany. Egerde Sizdiń ǵumyr jasyńyzdyń bir kezeńi 1 sanyna tuspa-tus keletin bolsa, boıyńyzda senimdilik, bastan sóz asyrmaıtyn shamshyldyq sezimi bar. 1 sanynyń ıeleri únemi izdenip, talpynyp, ósý, jetilý ústinde ómir súredi. Aıdyń birinshi kúni me, aptanyń birinshi kúni me, óz ómirińniń bir kezeńine bul 1 sany jazylǵandarǵa jaqsylyq syılaıdy.Osy kúnderi bir iske kirisseńiz, saparǵa shyqsańyz, sonyń bári sátti aıaqtalady.

2 sany. Adam ǵumyrynyń bul sanǵa tuspa-tus kelgen kezeńi ıesiniń janyna kóńil-kúıiniń, seziminiń ústemdik etetinin tanytady. Ne bolsa soǵan seziktene, sekemdene qaraý, qorqyp-úrký, durys sheshim qabyldaı almaý, qaı isti de merziminen kesh qolǵa alý osy kezeńge tán qubylystar. Alaıda adamdarmen til tabysa bilý, qaı nárseniń de jaqsylyǵy men jamandyǵyn qat-qabat kórý ómirdiń 2 sanyn enshilegen kezeńin tabysty ótkizýge kóp kómektesedi..

3 sany. Egerde Sizdiń ǵumyr jasyńyzdyń bir kezeńi osy 3 sanyna sáıkes keletin bolsa, ol dos-joldastyń, tilektes áriptesterdiń kóbeıýimen erekshelenip, mazmundana túsedi. 3 sany «tıesiler» saýyq-saıranǵa, serilikke beıim. Sol sebepti olardyń saýyq-saıran, serilik ómirden basqa da mańyzdy máselelerdiń, el men jer aldynda azamattyq jaýapkershiliginiń bar ekenin umytpaǵany jón.

4 sany. Ómiriniń 3 kezeńiniń biri bul sanǵa sáıkes keletin adamǵa tán erekshelik – eńbekqorlyq. Bul san ıeleri joǵary qyzmet atqarmasa da óziniń qabileti, iskerligi bar ekenin tanytyp, ózin sol arqyly baqytty sezine alady. Olardyń esinde saqtaýǵa tıisti jaǵdaı: jańany jatsynyp, eskige búıregi buratyn kertartpalyqtan (konservatorlyqtan) eshkim ataq-abyroıǵa ıe bola almaıdy, sol sebepti ondaı sezim bar bolsa, odan arylýǵa tıisti.

5 sany. Adam ǵumyrynyń bul sanǵa tuspa-tus keletin kezeńi ıesiniń halyqqa qalaýly bolýymen erekshelenedi. Biraqta Siz «men osyndaı sannyń ıesimin. Iaǵnı, juldyzym janyp tur», – dep dandaısymańyz, oılanbaı eshnárseni de jasamańyz. Bul aqyl-keńeske qulaq aspasańyz, barmaǵyńyzdy tistep, ókinip qalýyńyz múmkin.

6 sany. Zertteýshilerdiń paıymdaýynsha, «bul kezeńniń «bıligindegi» ýaqyt juptasýǵa, toptasýǵa qolaıly». Egerde siz osy ýaqytqa deıin jalǵyz júrseńiz, endi qasyńyzda janashyr jan paıda bolady. Siz janashyryńyzben aqyldasyp, pikirlesińiz. Sonda bul ómirdiń mán-mańyzy men onyń Jaratqan Iemiz syıǵa tartqan tańǵajaıyp tirshilik ekenin tereń túsine bastaısyz.

7 sany. Óz ómiriniń bir belesinde bul sanǵa «ıe» bolǵandar ózin-ózi jetildirýge, jan-dúnıesin baıytýǵa barlyq kúsh-qaıratyn jumsaıdy. Olar ótken ómir jolyna úńilip, ózine-ózi esep beredi, keleshekke jospar quryp, osyǵan deıin jibergen qateligin endi qaıtalamaýǵa bet burady. Oı-órisi keńeıip, tereńdeıdi, dúnıege kózqarasy jumbaqtanyp, qupıalana túsedi. Onyń ómir boıy jınaǵan tájirıbesi shyǵarmashylyq jumyspen aınalyssa, oń nátıjesin beredi. Qaı máseleni de taldap, talǵamdaı alatyn qasıetiniń qaı iste de kómegi mol.

8 sany. Egerde Sizdiń ǵumyr jasyńyzdyń bir kezeńi bul sanǵa tuspa-tus kelse, ózińizdi ózgelerge bılik jasaý, basqarý isi kútip tur dep oılaı berińiz. Múmkin el basqarmassyz. Alaıda bul kezeńde Sizdiń úı-ishine, týǵan-týystaryńyzǵa bıligińiz, sózińiz júredi. Oǵan kámil senińiz.

9 sany. Bul sanǵa «ıe» bolsańyz, aýqymdy oı-josparlardyń, janqıar batyldyqtyń kezeńi keldi dep bili-ńiz. Bul kezeńde boıyńyzdaǵy kúsh-qaırat tas qoparyp, taý buzýǵa jetedi. Jalǵyz-aq, armandap, qıaldana bilseńiz bolǵany. Osy kezeńde ózińizdi úlken mańyzdy isterdiń kútip turǵanyn umytpańyz. Taǵy da qaıtalap aıtamyz, zertteýshilerdiń bul boljamdaryna sený, senbeý óz erkińizde. Alaıda osynaý qorytyndylardyń tekten-tekke ómirge kelmegeni, onda halyqtyń mol is-tájirıbesi jatqany esińizde bolsyn. Sandardyń sulý sıpaty Uly ǵalym Pıfagor: «Ár san ózindik erekshelikke ıe», – degen eken. Kópshilik qaı sannyń qandaı maǵyna arqalap turǵanyn sonyń boljamdary boıynsha anyqtap jatady. Soǵan sáıkes tipti, avtokóliktiń nómiriniń qandaı mán beretinin taldap, túsindiretinder de az emes. Ol úshin avtokólik nómirinde kórsetilip turǵan bar sandy bir-birine qosady. Ondyq san shyqsa, mysaly 45 degen, onda ekeýin taǵy da qosady: 4+5=9. Qosyndy qandaı san, boljamǵa qarap, oı qorytady. Biz endi taǵy da sandar sıpatyna nazar aýdaraıyq. 13 sany sátsiz be?

Qazaqtar 7 sanyn qasıetti sanap, múshel jasty ómirdiń qıyn, qaýip-qaterge toly kezeńi dep túsinip, seısenbide saparǵa shyqpaýǵa tyrysqanymen, eshbir sandy jamandamaıdy. Bizder úshin Allah Taǵalanyń barlyq kúni sátti. Tek, nıetiń oń, isiń adal bolsyn. Onyń bir syry: kezinde ımperator Napoleon, munaı alpaýyty Pol Gettı, AQSH prezıdentteri Gerbert Gýver men Franklın Delano Rýzvelt 13 sanyn qaterli sanasa, Dıana hanshaıym mingen avtokólik Parıjdiń jer asty jolyndaǵy on úshinshi baǵanǵa baryp soqtyǵysqan. 13 sanyn qaterli kórgendikten, aǵylshyn teńizshileri áli kúnge deıin aıdyń on úshinshi juldyzynda kemege minbeıdi, amerıkandyq keıbir avıakompanıalar mundaı kúni óz kestelerinen ushýdy alyp tastaǵan. Tipti, «Oksford ıýnıversıtı pres» shyǵarǵan anyqtamalyqta 13 kúni jumystan artyna qaramaı ketýdi, uıyqtar aldynda aınaǵa qaramaýdy, qandaı jaǵdaıda da «shoshqa» dep aıtpaýdy usynady. Al, endi eýropalyqtardyń túsiniginshe aıdyń 13-i jumaǵa sáıkes kelse, ol kún «qara juma» dep sanalady. Jalpy, «qara juma» on bir jylda bir-aq ret qaıtalanatyn kórinedi.
Amerıkandyqtardyń esepteýinshe, «qara juma» elge 750 mıllıon dollar shyǵyn ákeledi eken. Sonda 13 sany sátsiz, qaterli bolǵany ma? Bizdińshe, bul nanym-senim qazaqtar úshin emes. Óıtkeni, qazaqta alǵashqy múshel – 13 jasta, sol sebepti halqymyz: «On úshte otaý ıesi», - dep ulyn ardaq tutady.

 

2 TARAÝ. NÝMEROLOGIANYŃ ADAM ÓMİRİNDEGİ MAŃYZY

2.1 Nýmerologıa ǵylymynyń damýy

«Ǵylymnyń bylaıǵy kópshilikke beımálim salalary az emes. Solardyń biri retinde nýmerologıa ǵylymyn aıtýǵa bolady»

Nýmerologıaǵa erte zamanda pıfogorshylar óte kúshti qyzyǵýshylyqtar tanytqan. Biraq qazirgi kezde nýmerologıany matematıkalyq bilim beretin ǵylym salasy dep eseptemeıdi. Degenmen de bizder matematıka ǵylymynyń erte kezderi tarıhı bastaýlarynyń biri retinde zertteý nysanasyna alýdy basty maqsat etip otyrmyz.

Nýmerologıa – qazirgi tańda ásirese, astrologıamen baılanysty. Nýmerologıany tanyp-bilýdiń bir jaǵynan psıhologtar úshin de qajettiligi bar. Óıtkeni, adamnyń týǵan jyly men aıyna qarap, adam taǵdyryna qatysty belgili bir joramaldar jasaýǵa bolady. Nýmerologıa arqyly adamnyń tabıǵı daryndylyqty, talanttylyqty adam balasynyń mineziniń kúshti jáne álsiz jaqtaryn bile otyryp, tárbıe prosesinde durys sheshim qabyldaýǵa bolady.

Adam-balasy dúnıeniń qyr-syryn endi túsinýge umtylǵan ýaqytta ár sıfrmen, sanmen baılanysty túrli magıalyq qubylystar jatyr dep túsindi. Osyndaı kezeńde negizin ejelgi grek ǵalymy, oıshyl, matematık Pıfagor qalaǵan «nýmerologıa» ǵylymy dúnıege keldi. Pıfagor zamanynan jaı sıfrlardyń ózderine tán belgileri jáne erekshelikteri bar dep esepteldi.

Qytaı ǵalymdary nýmerologıadaǵy óz boljamdaryn bylaı deıdi: 1 sany – ar men utys, 2 – jeńildik, 3 – ósý, 4 – ólim, 5 – joqtyq, 6 – baılyq, 7 – belgisizdik, 8 – órkendeý, 9 – kóp jasaý.

Máselen olar 28 - nómerli úıge aqsha jeńil jolmen keledi dese, 58 órkendeý- diń, alǵa jyljýdyń joqtyǵyn bildiredi deıdi. Olar 4 sanynan ólerdeı qorqady eken, biraq 48 - ge jýyq degen qurmetteri erekshe, shamasy «ólerdeı aqsha» degendi bildiretindikten bolar. Tipti 2828 nómerli úıdiń quny qansha sharyqtap tursa da ony satyp alýshylardyń sanynda shek bolmaıdy.

Eger sizdiń úıdiń nómeri 2457 bolsa, onda ómirińiz shat - shadyman (2), degenmen shektelý de bola qoımaıdy (4). Ózgeris kóp bolǵanymen (5), bilimdiligińiz, danalyǵyńyz sizdi bıiktetip turady (7).

Olar sandardyń joǵarydaǵy sıpattamasyna mynadaı anyqtamalar beredi:

BİR – táýelsizdik pen jetistik;

EKİ – ádep, dıplomatıalyq jáne jeke qarym - qatynas;

ÚSH – shyǵarmashylyq jetistik, ári ómir qyzyǵy;

TÓRT – shektelý, bir orynda qalý;

BES – jolsaparlar, ózgerister, ártúrlilik;

ALTY – qyzmet, úı, túrli mindetter;

JETİ – taldaý, rýhanı ómir, bilimniń ósýi, danalyq;

SEGİZ – aqsha men bılik;

TOǴYZ – mahabbat, berik baılam.

QYRYQ – bak, dáýlet.

Qazirgi órkenıetti elderdiń halyqtary arasynda «13» sanyn ázireıildeı kórsetetinder áli de barshylyq. Al, kóptegen halyqtar, ásirese, musylman elderiniń halyqtary, sonyń ishinde qazaq halqy «7» sanyn kıeli dep tanyǵan. Ańyz boıynsha jer-jahanda jeti kún (bireýler jeti aı deıdi) boıy topan sý qaptaǵan. «Jeti joq jerde Allada baýyr joq, aqqýda sút joq, jylqyda ót joq», «Jeti joq jerde ólshem (ólsheýish) joq», - delingen naqyl sózde. Jeti sanynyń kıelik uǵymynan góri emosıalyq máni joǵary.

Álemge áıgili shyǵys juldyzdary-nyń atasy Ábý Nasyr Muhammed Darhan bı uzlaq at - Túrkı ál-Hakım ál-Máshúr ál-Muǵallım Sánı ál-Farabı (Ábý Álı ıbn Sına – Avısena) sońǵy demi taýsylyp bara jatqanda alty dáriden shıpa bolmaǵan soń, «jetinshi dárini ákel», - dep kıeli jetinshi dáriden úmittengen eken. Sol sıaqty, búkil batys poezıasynyń aspanynda aı bolyp týǵan I.Geteniń shyǵystyń jeti juldyzyna qyzyǵa qarap, yntasyn qoıýy jaıdan-jaı bolmas. Ol: «Tyńdalmaǵan sóz jetim, qıýsyz qalǵan bóz jetim, ıesiz qalǵan jer jetim, basshysyz qalǵan el jetim, aqqý-qazsyz kól jetim, týǵan jerinen aırylǵan er jetim». Sondaı-aq, halyq arasynda «Jut - jeti aǵaıyndy» deıdi. Olar: qantógis, soǵys, órt, oba kesel, zilzala (jer silkinis), qurǵaqshylyq, mal jutap asharshylyqqa tap bolý. Qazaq halqynda jetige baılanysty ataýlar, naqyl sózder kóp..Táýke hannyń Jeti jarǵysy, sıaqty esepsiz sóz tizbekteri tilimizde jıi kezdesedi.

Kıeli sandarǵa halyq 3,5,9,40 sandaryn da qosady. Balany 40 kún tolǵan soń 40 qasyq sýmen shomyldyryp, qyrqynan shyǵarady. Qyzǵa qyryq úıden tyıym, ertede qyz súıgen jigitine oramal shetine 7, nemese 9 túrli nárseni túıip berý ádeti, marqum bolǵandardyń jetisin, qyrqyn, jyldyǵyn berý.

Ertedegi Vavılon munarasy jeti qabat bolyp salynǵan. Osyndaı munaralar Rımde jeti tóbeniń bıik shoqysyna ornalastyrylǵan. Býdda din basy jeti túrli jemis beretin aǵash kóleńkesinde otyrǵan desedi qytaı-tıbet ańyzy. Ertedegi grekter de álemniń jeti keremeti men jeti danyshpanyn sóz etken.

Sondaı-aq, Islam dininiń birinshi talaby boıynsha jasy jetiden asqan musylmandar úshin bes márte namaz oqý paryz. Turmysqa shyǵatyn qazaq qyzdarynyń sáýkelesi jeti nárseden turýy shart.

Aqyrtas jónindegi ańyz boıynsha, asa zor deneli de kúshti qurylysshy ketpenimen jeti jerge tastaǵan topyraǵynan jeti tóbe paıda bolǵan. Al, «Alpamys batyr» eposynda Baıbóri men Analyq bir bala kóterý úshin dúnıeniń jarymyn aralap, jeti áýlıeniń zırattaryna túnep júrip armandaryna jetken...

 

2.2 Ár sanda adam taǵdyry

«San týraly ilim» bizdiń minezimizdi, bolmysymyzdy, tabıǵı ereksheligimizdi, taǵy basqa qasıetterimizdi qandaı planeta bılep, áser etip otyrǵanyna túsinikteme jasaıdy. Máselen bylaı: siz óz taǵdyryńyzdyń sanyn bilgińiz keledi deıik. Al sol ár sannyń (toǵyzǵa sheıin, árıne), arjaǵynda toǵyz planeta turady. Mysaly «27-shilde, 1962 jyly» deıik. Olaı bolsa, osy sandardy bir-birine qosyńyz. Qosyndyny taǵy bir-birine qosyńyz. Shyqqan jalǵyz san-sizdiń Taǵdyr sanyńyz.

Mysaly: 2+7+0+7+1+9+6+2=34. 3+4=7. «7» - Sol kisiniń taǵdyr sany.

Keıde qosyndy eki sannan turady. Ondaıda olardy qashan jalǵyz tańbaly san qalǵansha bir-birine qosý kerek,

Eger siz «1» sanynyń astynda dúnıege kelseńiz- onda sizdi jebep-jeleıtin planeta -Kún. Olaı bolsa, osy sannyń astynda týǵan kisiniń ómiri qıynshylyq pen qaıshylyqqa toly. Qol jetkizgen ataq-dańq, tabystar tek tamshylatyp tógilgen termen, tabandylyqpen kelgen. Ol úshin talaı-talaı nárselerdi qurbandyqqa shalasyz. Tym ózimshildik, birbetkeılik, menmendik sizdi kóp ortadan shettetedi. Shyn berilgen dos adamnyń ózin tek jeke bastyń qamy úshin paıdalanyp ketesiz. Qandaı jaǵdaıda da jeńip shyǵýǵa, ústem, óktem bolýǵa tyrysý - «1» sanyna oraılas týǵandardyń basty qasıeti. Olardyń ylǵı da shoqtyǵy bıik turady. Eger oılanǵandary iske aspaı qalsa, «taz ashýyn tyrnap alady» degendeı, tóńiregindegilerdi júndeı tútedi.

Eger «2» sanyna oraılas týsańyz...qorǵaıtyn nysanyńyz (planeta) – Aı. Aı jaryǵyndaı júzińiz nurly, árdaıym kóńildisiz. Tek dostyq shyraımen qaraısyz. Ómirsheńdik, qıynnyń ózin qıystyryp jiberetin mızam shýaqtaı minezińiz aınalańyzda kóp adamdy jınaıdy. Bári sizge umtylady. Soǵan oraı ylǵı da joly bolǵysh, eshteńkeni kúshpen, zorlyqpen alýǵa, belden basýǵa tyryspaıdy. Ózinen-ózi-aq keledi.

Eger «3» sanyna oraılas dúnıege kelseńiz, onda - planetańyz Iýpıter. Basty qasıeti - kisige úıirsektik. Eshkimge zalaly joq. Jamandyq tilemeıdi. Qaıta ózimde emes, ózgede bolsa eken deıtin. Shetterinen sheshen, sózge aǵyp turady, zerdeli ári saqtar. Aıaǵy taıyp ketken jaǵdaıda, qaıtadan qaz tura qoıǵysh, júni jyǵylyp, bázbireýlershe eńsesi ezilip ketpeıdi. ón boıy jeli ońynan soǵady, qıyn problemalardy sheshemin dep bas qatyryp jatpaıdy, al jumys istese, ynta-shyntasymen berilip isteıdi. Mahabbat - ol úshin aýadaı qajet. Kóptegen belgili ártister osy «3» sanynyń astynda týǵan.

Eger siz «4» sanyna oraılas týsańyz, máselenkı, ataqty kınoaktrısa Brıjıt Bardo sıaqty. Ol 28.04. 1934 jyly dúnıege kelgen. Sizdi jelep-jebep qoldaıtyn planeta - Satýrn. Eger «4» tez baılyqqa ıe bolsa, qoldaýshysy ony qashanda qýattaǵany. Eńbekte jetistikke jetse, óz mańdaı teri, taban aqysy. Jurt qashanda oǵan senim artady, biraq dostarynyń kóbi - bátýasyz. «Tórttikter» - yrymshyl jandar, otbasynda máıin de jumsaq. óıtkeni, ózderin eń jaqyn adamdarynsyz beıshara sezinedi. ómirge realısik kózqaraspen qaraıdy.

«5» sanyna oraılas týǵan bolsańyz... Onda sizdi jelep-jebeıtin planeta - Merkýrıı. Ol planeta astynda týǵan adamdardyń aıyryqsha minezi - tas bulaqtaı shamyrqanǵan, kúsh-qajyry boıynda býyrqanǵan bolyp kelýi múmkin. Ómir degen olar úshin - kitaptaǵydaı qym-qýat oqıǵa. Birkelki qalypty ómirge, mıdaı tirlikke tózimsiz. Sezimtal, ıntelektisi baı, bir qıyn másele sheshý kerek bolsa, qulshyna kirisedi. Biraq moınyna kóp jaýapkershilikti ala bermeıdi. Jeke óz basy jaýap beretin sharýa bolsa, jaltaryp ketýge ázir. Ómiri tek qana qozǵalystan, alǵa jyljýdan turatyn sekildi. Qyzmette menmensip, shirene bergendi onsha qalamaıdy.

Eger sizdiń Taǵdyr sanyńyz - «6» degen san bolyp kelse... Onda Venera planetasynyń astynda týǵansyz. Sizdiń jebeýshińiz myqty, maqsatty iske óne boıy jeteleıdi. Arman-ańsar, bıik murattarǵa jetkizbeı qoımaıdy. Ómirlik mán - sulýlyq, garmonıa - úılesimdilik. Osydan ónerge, mýzykaǵa, jalpy ádemilikke umtylys. Súısiný, áýestený. Sóıte tura, ózin synaǵandy unatpaıdy, alda-jalda bireýge min taqqysy kelse, onyń óziniń tigisin jatqyzyp, «tisterin syndyryp» baryp jetkizedi. «6»-nyń astynda týǵandar - ásili konsýltanttar, óz jeke ómirine ústirt qaraıtyndar. Biraq aınalasyna úlken senim artady.

Eger siz «7» sanyna oraılas týsańyz, sizdi qoldaýshy planeta - Ýran. Kóbine-kóp sizdi oılanýǵa, fılosofıalyq, tolǵanystarǵa bastaıdy. Oıshylyqta jaqsy, biraq óz ózińmen bolyp, ońashalanyp qalatyn da mezetter az emes. Jalǵyzdyqqa da beıim turasyz. Tehnıka, ǵylymı-zertteý jumystarynda zor tabystarǵa jetýińiz. «7» sanynyń astynda týǵandardan taýdaǵy ulardaı, tek jalǵyz-dara tulǵalar, uly fılosoftar, óner men sahna sheberleri, belgili qaıratkerler shyǵady.

«8» sanynyń astynda jaryq dúnıege kelseńiz. Qoldaýshyńyz Merkýrıı planetasy. Osy jebeýshilerińizdiń arqasynda qaltańyz toly aqsha, ómirde jolyńyz bolyp, úlken tabystarǵa qol jetkizesiz. Baı bola tura dúnıeqońyz, aqshanyń quly bolmaısyz. Eger jaqyn adamdaryńyzdyń basyna kún týsa, aldymen qol sozatyn ózińiz...

«9» sanynyń astynda týsańyz eger... Jelep-jebeýshińiz - Neptýn. Minezińiz, osy aıbyndy sý Qudaıyndaı san-qubylady, aýmaly-tókpeli. Jeke basynyń jaǵdaıyna onsha-munsha mán bermeıtinderi de bar. Kóshken qańbaqtaı, ómir tolqynynda domalaı beredi. Keıde aspandaǵy aıǵa shaýyp álek. Onysynan túk shyqpaıdy, óz ortasynan bólinip, sopaıyp jalǵyz qalady. Ras, dostarynyń álsiz jaqtaryn oı tarazysyna salyp, durys qorytyndy túıe biledi. Ásershildik, sezimtaldyq-onyń basty qasıeti. Úlbiregen gúl, shabytty salynǵan sýret kórse, qyzyǵyp qarap qalatyn ásempazdyǵy da joq emes. Qysqasy, bir jumbaq, tabıǵaty alabóten erekshe

 

Qorytyndy

Ańyzǵa qaraǵanda, Pıfogor zamanynda jasalǵan taǵdyrnama kestesin - sol zamanyndaǵy tańdaýly az ǵana adamdarǵa belgili ilimniń osy kezge bizge jetkizýi qaıran qaldyrady. Pıfogordyń kestesinde bizdiń árqaısymyzdyń qandaı adam ekenimizdi, taıǵa tańba basqandaı aıqyn kórinedi. Bizdiń árbirimizdiń qasıet-darynymyz sol týǵan kúnimiz ben jylymyzda jatyr. Biraq týǵannan bizge tabıǵat syılaǵan qasıetti qalaı júzege asyrýymyzǵa, adamnyń qandaı ortaǵa, qandaı jaǵdaıǵa tap bolýyna baılanysty bolady. Eger ata-anamyzdyń qolynda osy keste bolǵan bolsa, onda olar óz balalaryn tabıǵı jaratylysyna laıyq tárbıelep, dúnıede birkelki bolyp, talantsyz adamdar az bolǵan bolar edi. Barlyq adamdar týǵannan óz nomerin alyp týyp, belgili bir minez-qulyqqa ıe bolady. óz sandaryńyzdy eseptep, kesteni paıdalana otyryp, siz ózińizge tabıǵattyń qandaı qasıet syılaǵanyn bile alasyz.

Qazaq halqy nýmerologıa ǵylymyna beı-jaı qaramaıdy. Kerisinshe nýmerologıa ǵylymyna qyzyǵa karaıdy. Nýmerologıa matematıka salasynyń bir tarmaǵy bolyp tabylady. Nýmerologıanyń-adam ómirindegi mańyzy zor. Túsinikti tilmen aıtsaq adam ómirinde zor rol atqarady.

Men, nýmerologıa ǵylymy týraly túsinik berip kettim. Osy ǵylymı-jobanynyń arqasynda ózim de nýmerologıa ǵylymy týraly aqparattar jınap,túsindim. Aldaǵy ýaqytta nýmerologıa ǵylymy damyp, odan ári kórkeıe beredi dep senemin!

Usynystar:

1. Sandar jaıly kıeli uǵym bar ekeni barshaǵa aıan, olaı bolsa olar jaıly joramal jasaý qolǵa alynsa;

2. Ulttyq ereksheligimizge baılanysty qoldanylatyn sandyq uǵymdar quıasy mekteptiń tárbıe salasyna arnaıy engizilse.

3. Qazaqstan Respýblıkasynda «nýmerologıa» ǵylymy damymaǵan, osy ǵylymdy bizdiń elimizde damytýdy qolǵa alsa.

Qoldanylǵan ádebıetter

1.​ Aıýbaı Quraluly. Ulttyq dúnıetanym. Almaty, 2002 78b

2.​ S.Elbaev, N.Shákýov. Matematıkalyq kesh. Almaty, 2001

3.​ V.Serpınskıı. Jaı sandar týraly biletinderimiz ben bilmeıtinderimiz. Almaty, 2007

4.​ Ýálıev N. Jumbaq sandar/Jalyn.1988.108b

5.​ Kıeli san esimder álemi «Shoqan taǵlymy»-8.2003. 33b

6.​ Ahmetjanova F.R.,Dúsipbaeva Q.S. «Qasıetti sandar qatysqan qazaq eskilikteri» 2001

7.​ Qyryq qazyna. Á.Dospanbetov Almaty 1987

8.​ Baqytbek M «Jas Alash» gazeti Almaty 2001

9.​ Matematıkada júrgiziletin synyptan tys jumystar. Abdýllaev I.M., Kókenova J Almaty – 1974

10.​ Qaıdar Á.T. Halyq danalyǵy-Almaty- 2004,565b

11.​ A.Ysqaqov. Qazirgi qazaq tili – Almaty 1958,340b

12.​ Dúsipbaeva Q.S Qazaq eskilikteriniń sandar júıesindegi tildik kórinisteri Fıl.ǵyl.kand.alý úshin daıynd.dıss.avtoreferaty A,2001

---