InfoHub Logo

Qýrap bara jatqan qyrat bar, quryp bara jatqan bulaq bar. Tartylyp bara jatqan kólimiz, tarylyp bara jatqan jerimiz bar. Jazýshylarymyzdyń birazy bes qarýyn boıyna asynyp, sonyń bárin qorǵaý qamyna kirisken. Muhtar Shahanov — Araldy, Oralhan Bókeev — Altaıdaǵy maraldy qorǵasa, Hamıt, Ǵafý aǵalarymyz qyza-qyza kelgende haltýra men haltýrshıkterdi de qorǵap ketedi. Jylyna qaıtkende qazaqsha bir klass ashtyram, dep, Shona Smahanuly ana til, ultynyń sózin qorǵasa, taǵy bireýlerimiz qardaı boraǵan ǵaıbat, aryz-shaǵymnan ózin qorǵap júr. Áıteýir, qaraketsiz qarap jatqany joq, el qorǵap, jer qorǵap, tabıǵat qorǵaýǵa qulshyna kirisken qalamgerlerimiz barshylyq.

Sonda eldiń eldigin, kemeldigin, keńdigin kórsetetin, ósip-óný mádenıetiniń, ilgeri damýynyń ólshemi — óleńdi kim qorǵaıdy? — dep oılanyp qalasyń. Qarap otyrsaq dál qazir óleńnen dármensiz, óleńnen qorǵanynsyz músápir janr ádebıetimizde qalmaı bara jatqanǵa uqsaıdy. Kóringenniń qoljaýlyǵyna aınalyp, panasyz, baǵýsyz qalyp barady.

Týǵanda dúnıe esigin ashady óleń,
Óleńmen jer qoınyna kirer deneń, —

dep Abaı aıtqan ataly sóz de búgin aıaqasty bolǵanyn kórip, kóbimiz kúıinip júrmiz. Óleń-jyr ómirdiń ózimen ózektes ekenin, óleńsiz ómir joǵyn esten shyǵaryp aldyq. Qazaq halqynyń barsha tirshilik-tynysy, ashshy teri men azapty yrysy, qyzyǵynyń máni, aqqan qany, salty men sanasy, jas kúni de, dástúri de óleńmen órnektelip, óleńmen órilip, san yqylym zamannan beri qaraı birge jasasyp, bite qaınasyp kele jatyr degenge de eshkimdi ılandyra almaıtyn halge jetip qaldyq.

Apyr-aý, bu nege? Qanshama jyldar qoınynan, ǵasyrlar qoınaýynan, qatpar-qatpar formasıalardyń zil batpan qysh tystary astynan áli kúnge tot baspaı, tereńde qalmaı, saf altyndaı taza kúıi bizge jetken injý-marjan jyrlarymyz, ańyzdarymyz, ǵashyqtyq tebirenis, batyrlyq tolǵaý, halyqtyq qasıet tunǵan qara óleń búgingi bizge asyl mura — poezıamyz arqyly jetpep pe edi. San myń zerger jasaǵan asyl buıym, aıǵa tirelgen ǵımarattar jer ústinen joǵalyp, óship qurýǵa aınalyp bara jatqanda, asyl oıly, asqaq áýendi, tańdaıdan dámi ketpes, kókirekten nári ketpes óleń sózdiń ólsheýsiz úlgileri áli kúnge búlinbeı, óńin berip eskirmeı, tozbaı, kúni búgin jazylǵandaı kádege jarap kele jatqanyn kim moıyndamas. Abaı aýzynan aqyl bolyp quıylǵan, Mahambet aýzynan batyrlyq uran bolyp sańqyldap shyqqan jyrlarǵa para-par keler dúnıeler batys-shyǵystyń qaısysynda shashylyp jatyr eken? Óleńdi sondyqtan da "sóz patshasy", sondyqtan da "sóz sarasy" dep júrgen joqpyz ba?

Sol óleń búgin nege sorly boldy? "Shóńge de óleń, shóp te óleń" dep, kúldibadam, kór-jer birdeńeleriniń basyn qurap, tórt jolǵa bólip jazyp, baspaǵa óleń etip usynatyndardyń kúnkórisine aınalyp, oqyrman kádesine asýdan birjola qalyp bara jatqany qalaı? Poezıa deıtin ataly janrdyń, kıeli ónerdiń osylaı quldyraýyna jaýap beretin, obalyn moınyna alatyn bireý bolýy kerek qoı.

Bas-aıaǵy bútin, kórkem shyǵarma dep ataýǵa bolarlyq bir óleń jaza almaı júrip, "men kimnen kemmin?" — dep keýde qaǵatyndardy, jurt kókeıine daryǵan bes aýyz óleńi joq, biraq júzi janbastan baspadan bes tom kitap surap shabyndy bolatyndardy kóre turyp nege ymyraǵa kóne beremiz?

Bir kezde Abaı:

Shortanbaı, Dýlatpenen, Buhar jyraý,
Óleńi biri jamaý, biri quraý, —

dep jyr tazalyǵy jolyndaǵy kekesinin ózine deıingi jyraýlarǵa da bildirip edi, ne kerek, biz sol "biri jamaý, biri quraýdyń" astyna kómilip bara jatyrmyz ba dep qalam. Abaı ashshy ájýalap otyrǵan álgi aqyn-jyraýlardyń bizge tam-tumdap jetken úzik-úzik shyǵarmalarynyń ózine aýzymyzdyń sýy quryp oqyp, qoldan túsirmeýge aınalsaq, ol bir jaǵy Dýlat, Buhar sózderiniń asyldyń kózindeı qymbattyǵynan da bolar, ekinshi jaǵynan búgin sol "bir jamaý, bir quraýǵa" zar bolyp bara jatýymyzdan da shyǵar dep oılamasqa amalyń qalmaıdy eken.

Óz basym (maqtanǵanym emes) aınalam, aq pen qarany ajyrata biletin áriptes dos-jarlarym pikirine oraı ǵana, "shynynda aqyn bolarmyn" — degenge osy sońǵy jyldary ǵana den qoıyp, kóńilimdi diktep, endi-endi oıysa bastadym. Óıtkeni aqyndyq degenniń ózi óleń jazýmen de, kitap sanymen de, jurt daqpyrtymen de ólshenbeıtinin, qanǵa sińgen, jan-dúnıe diriline baılanysty asa qasıetti uǵym ekenin áriden bolsa da ańǵarýshy edim de, joldastarym áldekimderge aqyn dep tanystyrǵanda, ne derge bilmeı kúmiljip, ózimdi urlyq jasaǵandaı yńǵaısyz sezinip, janarymmen jer shuqyp qalatynmyn.

Qazirgi jurt uıalmaıtyn bolyp ta barady. Ózin-ózi "aqynmyn" dep tanystyrǵanda, kúrketaýyqtaı qoqılanyp, qyrynan qarap, nyǵyzdana, yńyrana túsetinderin qaıtersiń. Eger aqyn inimiz Ulyqbek Esdáýletov aıtqandaı:

Ulylyq syryn ashatyn,
Shetinen túgel eń dana,
Aqynnyń bári — bas aqyn,
Ekinshi — jalǵyz men ǵana, —

dep, shynaıy daryndar ózara talant salystyryp, ónerimen jarysqa túsip jatsa bir sári-aq, jurtqa tanylýda ónerin emes, ózin áıgileýden bastaıtyn aǵaıyndy kórgende, amalyń joqtyqtan: "Qaınaıdy qanyń, ashıdy janyń!" — demeske eshbir lajyń qalmaıdy eken.

Kózi qaraqty jurt qazir romannyń, povestiń, áńgime, novela, tipti ádebı syn sıaqty janrlardyń ara-jigin ajyratar, jaqsy-jamanyn aıyrar halge jetken. Al óleńge kelgende, oqyrman da, baspalar, baspasóz basynda is tutqasyn ustap júrgenderdiń ózderi de kúmiljiı, aq-qarasyn anyqtaýdy jazǵyshtardyń ózderine qarap ysyra salýdy daǵdyǵa aınaldyryp barady. Álgi "jazǵyshtar" "óleń" ǵana jazyp qoımaıdy, tósekten tura aryz da, shaǵym da jaza bastaıdy. Dedek qaǵyp joǵary jaqqa júgirgishter de solar. Qaý-qaý qaǵazdy, tórt jolǵa bólip ornalastyrylǵan óleńge uqsas ólekse dúnıeni kórgende júregi aını ma, júzi shaılyǵa ma, áıteýir: "apyr-aý, kóp jazyp tastapty ǵoı, shyǵarsańdarshy!" dep qolynda ámiri bar azamattar kesikti bılik aıtyp, buryshtama soǵyp baspaǵa qaraı toǵyta beredi. Ústi-ústine telefon soǵyp, aıyryqsha baqylaýǵa alyp, artyna túsip baǵady.

Ótirik degenniń kózi shyqsyn, eki kúnniń birinde bolyp turady mundaı.

Osydan sál buryn Jazýshylar odaǵyndaǵy úlken bir jıynda Saǵı Jıenbaev óleńdi qorǵaý turǵysynan jaqsy baıandama jasap, jurt kóńilin bir serpiltip tastady. Ashynyp aıtty, biraz jáıtti ashyq aıtty. Sol Saǵıdyń ózi kóp jyldar boıy "Jazýshy" baspasynyń poezıa redaksıasyn basqaryp edi, haltýramen kúresse sonda qaıda qaldy eken, nebir jasyq-jaman kitaptar sol jyldarda jaryq kórip edi ǵoı, dep oılaýǵa bolar edi, biraq joǵarydan bolatyn jańaǵy qysymdy eske alyp, onyń da jaıyn túsingendeı boldym. Óleńge ógeı baladaı qaraý óz ishimizde de joq emes. Basqasyn bylaı qoıǵanda, myna bir "dástúrli" jáıtke nazar aýdara keteıinshi. Úlken-kishi jıyndarda ádebıet jaıynda baıandamalar jasalyp, ortalyq, respýblıkalyq baspasóz betterinde maqala, ıntervúler jarıalanyp jatady. Nebir dýaly aýyz sheshender, jurt basqaryp júrgen azamattar arǵy-bergi ádebı úlgilerge, aty máshhúr qalamgerler tvorchestvosyna sholý jasaıdy. Sonda poezıa kóbine qaǵaberiste qaltarys qala beretinin qaıtersiń. Proza janrynda qalam tartyp júrgenderdi býyn-býynǵa bólip, jiliktep, jiktep, jipke tizip keledi de, uıaty bar biri endi esine túskendeı: — "... ádebıetke aqyndar da at salysyp júr, máselen..." dep ózine zaty emes, aty ǵana belgili birer aqynnyń esimin eske túsirýmen shektele beredi. Prozaıkterdiń danasyn, balasyn, shalasyn túgel tizip kep, eń bir belsendi, beldi aqynǵa kelgende tili kúrmelip, tutyǵyńqyrap turyp birdeme degen bolady.

Sonda men oılaımyn: "apyr-aý, bular poezıaǵa qashanǵy sol qosalqy sharýashylyq turǵysynan qaraı beredi? Ádebıettiń qos qanaty bolsa, biri — poezıa emes pe edi", dep.

"Jazýshy" baspasynda júrip, az jylda úsh birdeı dırektormen birge jumys isteýge týra keldi. Solardyń biri (jaqsy azamattyń atyn atap, túsin tústemeı-aq qoıaıyn) kezekti taqyryptyq jospar jasaý ústinde: "Men úshin josparǵa aıtýly degen aqynnan góri, Amantaı Baıtanaevty kirgizý áldeqaıda tıimdi", — dep qalǵany bar. Baıtanaevty kemitkeni me, óleńdi kemitkeni me, kim bilsin. Tyńdap otyryp renjidik, óleńniń qasıet-kıesi jaıly eske salǵan boldyq. Sózimiz óte qoımady.

Bul da joǵarydaǵy salqyn salǵyrttyqtyń saldary edi. Poezıa, áıteýir, ekinshi kezekte turýy kerek deıtin keleńsiz tujyrymnan týǵan qısynsyz pikirdiń jemisi bolýy kerek dep túıemiz. Óleńniń qorǵansyzdyǵyna bul da dálel bolyp qalar-aý.

"Aqyn" atalatyn uǵymnyń narqy kemip, poezıa qaıratkerleriniń baǵasy tómendep bara jatqan joq pa osy? Óıtkeni, qazir Jambyl da "aqyn", júrdim-bardym ótip jatatyn aıtystarda bir kórinip qalatyn jezqazǵandyq Tazsha bala da "aqyn", Abaı da "aqyn", jaqyn-janashyrlarynyń arqasynda teledıdardan oqta-tekte "áý" dep qalatyn Aıjaryq ta "aqyn". Shyǵarmasy áli júz ǵasyr jasaıdy desek kúpirlik bolar, áıteýir, el esinde uzaq qalar Ábdilda Tájibaev pen Ábý Sársenbaev ta, Manap Kókenov pen Kóken Shákeev te irkes-tirkes bir mezgilde "halyq jazýshysy", "halyq aqyny" degen ataq aldy. Onda da qos Ábekeń "halyq jazýshysy" da, Kókenov pen Kóken — "halyq aqyny". Iaǵnı, "jazýshy" men "aqyn" uǵymy áli de teń emes, áıteýir bireýi kem. Óıtkeni bul adamdar tvorchestvosyn salystyrý eshbir basqa logıkamen sıysa qoımaýy anyq. Osynyń da basyn ashyp, belgilep alyp, bir mejege toqtar tus jetti.

"El ishi — óner kenishi" dep jazyp jatady gazetter, daýymyz, talasymyz joq. Bolsyn. Baǵalaıyq. Tek qana ár sózi altynǵa bergisiz professıonaldardy — bir sózin tasqa basýǵa kelgende bárimiz qınalyp qalatyn áýesqoılarmen qalaısha qatar qoıa almaqpyz? Árqaısysyna ataq, orden ne úshin berilip otyrǵanyn ashyp aıtyp, toǵytqan qoıdaı toptap aıdaı salýdy qoıatyn ýaqyt jetti emes pe?

Radıodan áldekimder óleń oqyp jatty. Óleń deýge kelmeıtin kók jasyq birdeme, munysy taǵy qaı pysyq boldy eken dep qulaq túre qalsam, dıktor: "Sizderdiń tyńdaǵandaryńyz aqyndar Izenbasv Jýsanbaı, Arpabaev Sulybaılardyń óleńderi" (shartty túrde ) dep, shimirikpeı soǵyp tur. Qudaıy shynym, jaǵamdy ustadym. Ondaı, "aqyndardyń" atyn estip, óleńin oqysam qulaǵym kereń, kózim soqyr bolyp ketsin!

Haltýraǵa qarsy uly qamal bolýǵa laıyq mańdaıǵa basqan jýrnalymyz "Juldyz" keı-keıde qabyrǵa gazetiniń ózine oılana jarıalaıtyn ortaqol, dúmbilez shyǵarmalarǵa betin keń ashyp qoıyp, aty-jóni beımálim bireýlerdi úzbeı nasıhattap jatady. Keıde jýrnal Juban Moldaǵalıevke eki bet berse, álgindeılerge kelgende orapaısyz jomarttyq jasap, tórt-bes betin usynyp jatatynyn qaıtersiń.

Aqyndardyń ózine de obal joq. Rý-rýǵa, qaıdaǵy bir júzge bólinip bet jyrtysa bergenshe, rýhtas, ıyqtas taza daryndar jınalyp, talantty top qurap, haltýraǵa qarsy aıaýsyz aqtyq aıqasqa shyqpas pa. Ony qoıǵanda, aldyna kelgen grafomanǵa: "Áı, shyraǵym, mynaýyń kórkem shyǵarma emes qoı, áýre bolmasańshy!" deıtuǵyn, nemese bir paıdasy tıip, jaqsyny arashalap, jamandy jer eter me dep, pikir aıtýǵa bergen haltýra qoljazbaǵa kópe-kórneý kúlgirsı, at ta ólmesin, arba da synbasyn dep atústi tıip-qashty ǵana pikir aıtatyn, jaltarýǵa, jaýaptan qashýǵa daıar turatyn neler bir daryndy jigitterdiń áreketine de ishiń ashyp, ólerdeı qorlanasyń. Bir aıtsa, osy aıtar-aý dep dámelengen úmitiń osylaısha jer bolǵanyn kórgende, bárinen birjola jerip, aıdalaǵa bezip ketkiń keletini bar eken...

Osyndaı ortaqtasa kúreser iske belsene, jeń sybana kirisýdiń ornyna, táp-táýir aty shyǵyp, aınalaǵa tanyla bastaǵan, aqyn atyn alyp júrýge ájeptáýir qaqysy bar biraz jas azamattar, "óleńdi jaqsy jazyp, jurtty jarylqap tastadyq, endi bizge atqaminer kez jetti, táýir qyzmet kerek, laýreat, depýtat bolatyn kezimiz de asyp barady" — dep, jer-jerge hat jazyp, jekebas máselesin kúıttep júr. Sonda men oılaımyn: osy jigitterdiń birazyna jalaqysy mol joǵary laýazym berse, bálkı, óleńdi birjola qoıyp ta keter me edi, qaıter edi dep... Áıtpese:

Syı dámetpe, berse alma esh adamnan,
neń ketedi jaqsy óleń sóz aıtqannan, —

degen, Abaı danalyǵyn eske tuta júrýimizdiń artyqshylyǵy bolar ma edi?

Aqyn degen qashan da qoǵam qaıratkeri, az mezgiliniń uly tulǵasy emes pe. Endeshe eń aldymen onyń basy darynyna, talant mólsheri, tyndyrǵan ádebı eńbeginiń úles salmaǵyna qaraı baǵalanbaýshy ma edi. Maqalamyzdyń ár tusynda aýyzǵa alyp ketip otyrǵan dara, dańǵaıyr tulǵalardy halyq kezinde altyn taqta, laýazymdy orynda otyryp iri qyzmet atqarǵandyqtan emes, artyna ólmeıtin, ólsheýsiz uly mura qaldyrǵandyqtan baǵalaǵan bolýy kerek. Endeshe talantsyz bolsań da — taǵyń, darynsyz bolsań da — baǵyń bolsyn degendi qoıar sáttiń de jeter kúni bolmaıtyn ba edi.

Endi birer sózdi osy damyǵan, tolysqan poezıamyzǵa degen oqyrman yqylasy, óleń nasıhaty tóńiregine qaraı bursaq pa dep otyrmyz. Bul ózi qazir eń ózekjardy máselege aınalyp otyrǵanyn jasyryp qajeti joq.

"Poezıany uqpaımyz, óleńdi oqyp túsine qoımadyq",— deýshiler de kezdesip qalady. Ol ras. Mýzykaly slýh (ádeıi osylaı aldym) ár pendeniń basyna buıyra bermese, óleńge degen qulyq ta jumyr basty kóringenge qona berer qasıet, mańdaıyna buıyra berer yrys emes. Biraq kóre-kóre kósem, sóıleı-sóıleı sheshen boldym degendeı, ynta qoısa, aýyrsynbaı, azǵa aldanbaı, árirek úńile tússe — óleńdi uǵýǵa da, súıýge de bolady. Sanaly, kózi qaraqty adam joǵarǵy matematıka, kvantty fızıkany da ıgeredi ǵoı. Keıbir mýzykaǵa qulyqsyz adamdar konsert zaldaryna bara júrip, kameralyq, klasıkalyq mýzykanyń ózine qunyǵyp, aqyry naǵyz jankúıerine aınalǵanyn estip júrmiz emes pe. Poezıa degen de mýzyka. Muny tek qulaqpen ǵana emes, kóńil-júrekpen, bar dilińmen, tula boıdaǵy dirilmen tyńdap bilýiń kerek. Onyń baıybyna barmaǵan oqyrmandarymyz naǵyz bir oıly aqynnyń oralymdy, oramdy, tuńǵıyq tereń ózine selt etpeı múlgip otyrady da, "Torǵaı pyr etti, traktor tyr etti" degen qaıdaǵy bir arzan jatqan aıaq astylyq áýmeser óleńsymaqqa (óleń dep aıtýǵa aýzym barar emes) jatyp kep kúlip, japyrlaı qol soǵyp jatady. Amalsyz taǵy da Abaıǵa júginip:

Qaınaıdy qanyń,
Ashıdy janyń
Qylyqtaryn kórgende! —

deısiń de qoıasyń, kúrsinip. Óleńdi osyndaı erikkenniń ermegi sanaıtyndar kitabymdy oqymaı-aq qoısa eken dep te tileısiń.

"Shákirtsiz ustaz tul" degendi bilemiz, sony sál ózgertip aıtsaq, oqýshysy bolmasa — aqyn tul eken. Taǵam dámin tańdaıymen sezgendeı, óleń sózdiń nárin, shyryndy balyn qanymen, janymen sezine biletin oqýshy bolǵan jerde aqynnyń da, poezıanyń da baǵy janyp, juldyzy joǵarylap júre berer edi. Ol úshin eń aldymen orta mektepterde ádebıet pánin oqytýǵa barynsha qatal, barynsha jaýapty qarap, bul jumysqa memlekettik turǵyda mán bere túskenimiz durys bola ma deımin. Aqyn daıyndaı almasaq ta, oıly da sanaly, kókiregi ashyq, kóńili júırik oqýshy daıyndaý qoldan keletindigi jaıly qanshama aıtylyp, qanshama jazylyp júr. Amal ne, áli de nátıjesi oıdaǵydaı emes. Óreli, oıy ushqyr, oıaý, túısigi tereń, uǵympaz, zerdeli — bir sózben aıtqanda shyn mánindegi aldyńǵy saptaǵy, mádenı tárbıesi joǵary oqýshy daıyndaı almaı kelemiz. Kúnbe-kúngi ómirden kórip júrmiz ǵoı, aty alty alashqa málim mádenıet qaıratkerleri, ánshilerimiz, artıserimizdiń birqatary qazirgi qazaq poezıasy jaıly ústirt biledi. Teledıdardan jıi kórinip, aty gazet-jýrnalǵa oqtyn-oqtyn kórinip júretin biren-saran aqyndar bolmasa, qalǵan kóp belsendi, beldi aqyndardyń atyn da estimegen ıntellıgensıa ókilderimen júzdeskende olar úshin óziń uıalyp qalasyń. Ádebıetti ómir aınasy deseń, sol aınanyń eń taza, eń móldir tusy poezıa ǵoı, ulttyń poezıasyn tanyp bilmegen azamat qalaı ǵana ult mádenıetiniń ókili bola alady dep te tań qalmaýǵa bolmaıdy.

Men orta mektepti bitirgeli de otyz jyldan asty. Otyz jyl ishinde orta mekteptiń ádebıet oqýlyǵy kóp ózgeriske ushyramaǵan kórinedi. Biz de Jambyldan bastap, Taıyr Jarokovqa deıingi qazaq sovet ádebıetiniń ókilderimen úzip-julyp tanysqan edik, meniń mektep bitiretin balam da solaı, sol oqýlyq tóńireginde ǵana ádebı bilim alyp otyr. Sol otyz jyl ishinde ádebıetke kelgen, joǵaryda men atyn ataǵan, atamaǵan kóp talanttar toby búgingi shákirt nazarynan tysqary qalyp jatyr.

Otyz jyl boıyna ózgerissiz qalǵan ádebıet — óli ádebıet. Al bizdiń ádebıetti, bizdiń poezıany ózgermeı, damymaı, ilgeri baspaı, jańaryp, jańǵyrmaı otyr deýge kimniń ǵana aýzy bara alady? Olaı bolsa, kóp sóılep, jyldan jylǵa saǵyzdaı soza bergenshe, kesip-piship bir-aq tyndyrar qaýyrt bir qımyl, toqeterli áreket kerek sıaqty. Erteńge qaldyrmaı, osy búgin, tap qazir sheshilýge tıisti tyǵyz sharýanyń biri osy dep bilemin. Mektep bitirip, tirliktiń basqa salasynda tizgin ustap ketetin azamattar óz betimen qaıta oralyp, poezıamyzdyń qazirgi nusqalarymen túbegeıli tanysa qoıady-aý dep taǵy da sene almaısyń. Mektepte tushynbaǵan, óleń dámin almaǵan bala, áı qaıdam, erteń erjetkende de bilikti oqyrman bola qoıar ma eken? Kúmánim kóp-aý.

Sonymen, óleńniń ógeı baladaı bolyp, shetqaqpaı qalyp bara jatqanyn birsypyra dáleldedik-aý deımin. Men bir maqala jazyp, sonymen is ońǵaryla ketedi, endi bári jónine kóshedi degen orynsyz optımısik oıdan aýlaqpyn. Biraq, kóp bolyp kótergen júk jeńil, degendeı, ary bar, abyroıy bıik azamattar ún qossa, qoldasa, birigip júrip, toptala otyryp óz janrymyzdyń aryn arlap, sózin sóılesek, aqyry kelip, kimniń kim ekenin kózine aıtar, asyldy jasyqtan aıyrar kún týyp ta qalýy múmkin-aý degen úmit te joq emesin jáne jasyra almaımyn.

Endigi sózdi áriptes aǵa, eńseli turǵylastarymnan, qabyrǵaly qalyń ini talanttardan — iri talanttardan kútemin.

1989 jyl

---